Ars amandi, ars dictandi – średniowieczna Pseudo-Ars amatoria i jej funkcje dydaktyczne
w Akademii Krakowskiej
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTE
Ars amandi, ars dictandi – średniowieczna Pseudo-Ars amatoria i jej funkcje dydaktyczne
w Akademii Krakowskiej
Data publikacji: 04.12.2018
Terminus, 2018, Tom 20, zeszyt 3 (48) 2018, s. 283 - 311
https://doi.org/10.4467/20843844TE.18.015.10084Autorzy
Ars amandi, ars dictandi – średniowieczna Pseudo-Ars amatoria i jej funkcje dydaktyczne
w Akademii Krakowskiej
Ars amandi, ars dictandi — Medieval Pseudo-Ars amatoria and Its Didactic Functions at Cracow University
This paper presents the reception of the medieval didactic poem known as Pseudo-Ars amatoria in the environment of Cracow University. The poem, attributed to Ovid, was most probably written in the 12th century. Three of the codices that include the text are stored in the Jagiellonian Library (BJ 2035, 2115, 2233). Due to the unquestionable fact that the manuscripts were used in the academia, the purpose of the study is to determine the role that Pseudo-Ars amatoria had in the teaching process at Cracow University.
Previous research was devoted to preparing the text’s critical edition and pointing out the relationship with amour courtois and the oeuvre of Ovid. Considering the assumptions of Jaussian reception theory, the paper reconstructs the spectrum of reading experiences based on manuscript testimonials that refer to the two above entioned hypotexts. The main part of the study therefore consists of three chapters. The first one discusses the courtly love motifs present in the work. Based the concept of Peter Allen (The Art of Love: Amatory Fiction from Ovid to the ‘Romance of the Rose’), which emphasizes the primary literary dimension of amour courtois, the author stresses the didactic potential of medieval love textbooks. The second chapter is devoted to the medieval reception of Ovid’s Ars amatoria, which is imitated in the anonymous work in question, and the intertextual connections noticeable at the level of structure and subject matter, due to which Pseudo-Ars amatoria was recognized as the work of the ancient poet, and so endowed with auctoritas, characteristic of school texts. In the third chapter, the author supplements the observations concerning the literary context with an analysis of messages found in Cracow manuscripts. He discusses the contents of the codices and their origin in the context of curriculum reforms related to the growing interest of ars dictaminis, proving the usefulness of the medieval poem in the art of writing. He supports his conclusions with comments regarding other codices. The Boncompagno da Signa’s Rota Veneris treaty (BJ 2458) serves as a starting point for the approximation of the basic themes of ars dictaminis, which are then distinguished as the compositional axis of the central part of the poem. In order to document the didactic potential of Pseudo-Ars amatoria, the author refers to information about the ‘lost witnesses’ of the transmission, Jan of Słupca’s codex described by Aleksander Brückner in Medieval Latin Poetry in Poland and the codex of Stanisław Ciołek’s chancellery, presented by Bolesław Ulanowski in Liber formularum ad ius Polonicum necnon canonicum spectantium in codice Regiomontano asservatarum, as well as unpublished marginal notes from BJ 2115.
In summary, there are two primary teaching objectives resulting from reading the work in the Cracow University milieu, which correspond to Peter Allen’s conclusions regarding the exact meaning of the textbooks of courtly love and the main directions of the reception of Ovid’s teaching poems. Pseudo-Ars amatoria was considered a school text, adequate for transmitting the basics of Latin grammar, similar to its ancient model, and, due to the suitable subject matter and applied rhetorical figures, especially useful in explaining the rules of ars dictaminis.
Accessus ad auctores: Bernard d’Utrecht, Conrad d’Hirsau. «Dialogus super auctores», éd. critique, entièrement revue et augmentée par R.B.C. Huygens, Leiden 1970.
Allen P.L., “Ars amandi, ars legendi”. Love Poetry and Literary Theory in Ovid, Andreas Capellanus and Jean de Meun, „Exemplaria” 1 (1989) s. 181–205.
Allen P.L., The Art of Love. Amatory Fiction from Ovid to the ‘Romance of the Rose’, Philadelphia 1992.
Antologia poezji łacińskiej w Polsce. Średniowiecze, red. K. Liman, Poznań 2004.
Bisanti A., Un “falso” ovidiano del XIII secolo: gli “Pseudo-Remedia amoris”, w: Falso e falsi. Prospettive teoriche e proposte di analisi, a cura di L. Scalabroni, Pisa 2010, s. 261–270.
Bisanti A., Gli “Pseudo-Remedia amoris” fra riscrittura ovidiana e tematica misogina, „Studi Medievali” 54 (2013), s. 851–903.
Boas M., De librorum catonianorum historia atque compositione, „Mnemosyne” 42 (1914), s. 17–46.
Boncompagno da Signa, Rota Veneris, a cura di P. Garbini, Roma 1996.
Brożek M., Źródła do średniowiecznej teorii wykładu literatury, Warszawa 1989.
Brückner A., Średniowieczna poezya łacińska w Polsce [cz. 1], „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny” 16 (1892), s. 304–372.
C.A.L.M.A. Compendium Auctorum Latinorum Medii Aevi (500–1500), a cura di M. Lapidge, C. Leonardi, Firenze 2000.
Catalogus codicum manuscriptorum Bibliothecae Universitatis Jagellonicae Cracoviensis, ed. W. Wisłocki, Cracoviae 1877–1881.
Chenu M.-D., “Auctor, actor, autor”, „Archivium Latinitatis Medii Aevi” 3 (1927), s. 81–86.
Cherchi P., Andreas’ “De amore”: Its Unity and Polemical Origin, w: idem, Andrea Cappellano, i trovatori e altri temi romanzi (Biblioteca di Cultura, 128), Roma 1979, s. 83–111.
Codex diplomaticus Universitatis Studii Generalis Cracoviensis, Cracoviae 1880.
Curtius E.R., Literatura europejska i łacińskie średniowiecze, przeł. A. Borowski, Kraków 2009.
Dąbrówka A., Treści religijne w podręcznikach i lekturach szkolnych, w: Animarum cultura. Studia nad kulturą religijną na ziemiach polskich w średniowieczu, red. H. Manikowska, W. Brojer, Warszawa 2008, s. 459–498.
Don Monson A., Andreas Capellanus, Scholasticism, and the Courtly Tradition, Washington 2005.
Dronke P., Pseudo-Ovid, Facetus, and the Arts of Love, „Mittellateinisches Jahrbuch” 11 (1976), s. 126–131.
Dybeł K., Entre la connaissance et l’amour : le regard dans l’univers romanesque de Chrétien de Troyes, Cracovie 2012.
Eco U., Tipologia della falsificazione, w: Fälschungen im Mittelalter. Internationaler Kongreß der Monumenta Germaniae Historica München, 16.–19. September 1986, 1. Teil: Kongreßdaten und Festvorträge; Literatur und Fälschung, Hannover 1988, s. 69–82.
Faral E., Les arts poétiques du XIIe et du XIIIe siècle. Recherches et documents sur la technique littéraire du Moyen Âge, Paris 1962.
Friedman L.J., Gradus amoris, „Romance Philology” 19 (1965/66), s. 167–177.
Ganszyniec R., Polskie listy miłosne dawnych czasów, Lwów 1925.
Gibson R.K., The “Ars amatoria”, w: A Companion to Ovid, ed. by P. Knox, Malden– Oxford 2009, s. 90–103.
Glauche G., Schullektüre im Mittelalter. Entstehung und Wandlungen des Lektürekanons bis 1200 nach den Quellen dargestellt, Münich 1970.
Glossarium mediae et infimae latinitatis, éd. par Сh. du Fresne Du Cange, augm. L. Favre, Graz 1883–1887.
Grammatici Latini, ed. H. Keil, t. 7, Lipsiae 1880.
Hexter R.J., Ovid and Medieval Schooling. Studies in Medieval School Commentaries on Ovid’s “Ars Amatoria”, “Epistulae Ex Ponto”, and “Epistulae Heroidum”, München 1986.
Hexter R.J., Sex Education. Ovidian Erotodidactic in the Classroom, w: The Art of Love. Bimillennial Essays on Ovid’s “Ars Amatoria” and “Remedia Amoris”, ed. by R. Gibson, S. Green, A. Sharrock, Oxford 2007, s. 298–317.
Hexter R.J., Shades of Ovid. Pseudo- (and para-) Ovidiana in the Middle Ages, w: Ovid in the Middle Ages, ed. by J.G. Clark, F.T. Coulson, K.L. McKinley, Cambridge 2011, s. 284–309.
Jauss R., Historia literatury jako prowokacja dla nauki o literaturze, w: idem, Historia literatury jako prowokacja, przeł. M. Łukasiewicz, Warszawa 1999, s. 126–180.
Kaliszuk J., Codices deperditi. Średniowieczne rękopisy łacińskie Biblioteki Narodowej utracone w czasie II wojny światowej. Dzieje i charakterystyka kolekcji, Wrocław 2016.
Kuraś S., Fundacja kolegiatury epistolografii i sztuki pisania dokumentów w Akademii Krakowskiej w r. 1420, „Małopolskie Studia Historyczne” 6 (1964), s. 119–123.
Lehmann P., Pseudo-Antike Literatur des Mittelalters, Darmstadt 1964.
Libri formularum saeculi XVmi, ed. B. Ulanowski, „Starodawne Prawa Polskiego Pomniki” 10 (1888), cz. 1.
Maciag A., Jaki pożytek płynie z czytania? Kwestia utilitas w średniowiecznych accessus ad auctores, „Terminus” 13 (2011), z. 24, s. 31–40.
The Meaning of Courtly Love. Papers of the First Annual Conference of the Center for Medieval and Early Renaissance Studies, ed. by F.X. Newman, Albany 1968.
Metryka Uniwersytetu Krakowskiego z lat 1400–1508, wyd. A. Gąsiorowski, T. Jurek, I. Skierska, Kraków 2004.
Michałowska T., Epistola amatoria, w: eadem, Literatura polskiego średniowiecza. Leksykon, Warszawa 2011, s. 233–238.
Michałowska T., Średniowieczna teoria literatury w Polsce. Rekonesans, Wrocław 2007.
Minnis A., Medieval Theory of Authorship. Scholastic Literary Attitudes in the Later Middle Ages, Philadelphia 2010.
Morel-Fatio A., Mélanges de littérature catalane. III – Le livre de courtoisie, „Romania” 15 (1886), s. 192–235.
Olsen B.M., Ovide au Moyen Âge (du IXe au XIIe siècle), w: Le Strade del testo, a cura di G. Cavallo, Bari 1987, s. 67–96.
Ovid in the Middle Ages, ed. by J.G. Clark, F.T. Coulson, K.L. McKinley, Cambridge 2011.
Ovide, L’art d’aimer, texte établi et traduit par H. Bornecque, Paris 1994.
Owidiusz, Sztuka kochania, przeł. E. Skwara, Wrocław 2016.
Ożóg K., Uczeni w monarchii Jadwigi Andegaweńskiej i Władysława Jagiełły (1384–1434), Kraków 2004.
Paris G., Études sur les romans de la Table Ronde : « Lancelot du Lac », „Romania” 12 (1883), s. 459–534.
Pellegrin E., Les « Remedia amoris » d’Ovide, texte scolaire médiéval, „Bibliothèque de l’école des Chartes” 115 (1957), s. 172–179.
Quain E.A., The Medieval Accessus ad Auctores, „Traditio” 3 (1945), s. 215–264.
de Rougemont D., Miłość a świat kultury zachodniej, przeł. L. Eustachiewicz, Warszawa 1968.
Ruhe E., „De amasio ad amasiam“: Zur Gattungsgeschichte des mittelalterlichen Liebesbriefes, München 1975.
Sanford E.M., The Use of Classical Latin Authors in the Libri Manuales, „Transactions and Proceedings of the American Philological Association” 55 (1924), s. 190–248.
Segre C., Le forme e tradizioni didattiche, w: Grundriss der romanischen Literaturen des Mittelalters, hrsg. von H.U. Gumbrecht, U. Mölk, Bd. 6, La littérature didactique, allegorique et satirique, hrsg. von H.R. Jauss, Heidelberg 1968, s. 56–145.
Stopka K., Szkoły katedralne metropolii gnieźnieńskiej w średniowieczu. Studia nad kształceniem kleru polskiego w wiekach średnich, Kraków 1994.
Stopka K., Zakres i program nauczania septem artes w szkołach katedralnych, w: Septem artes w kształtowaniu kultury umysłowej w Polsce średniowiecznej. Wybrane zagadnienia, red. T. Michałowska, Wrocław 2007, s. 125–136.
Szujski J., Założenie i urządzenie Collegii Minoris, „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce”, Seria I, 1 (1878), s. 95–97.
Tarrant R., Ovid: “Amores”, “Ars amatoria”, “Remedia amoris”, w: Texts and Transmission. A Survey of the Latin Classics, ed. by L.D. Reynolds, Oxford 1983, s. 257–262.
Thiel E.J., Mittellateinische Nachdichtungen von Ovids „Ars amatoria“ und „Remedia amoris“, „Mittellateinisches Jahrbuch” 5 (1968), s. 115–180.
Thiel E.J., Neue Handschriften der mittellateinischen Nachdichtungen von Ovids „Ars amatoria“ und „Remedia amoris“ und Nachträge, „Mittellateinisches Jahrbuch” 9 (1974), s. 248–268.
Ulanowski B., Liber formularum ad ius Polonicum necnon canonicum spectantium in codice Regiomontano asservatarum, Cracoviae 1895.
Watson P., Praecepta Amoris. Ovid’s Didactic Elegy, w: Brill’s Companion to Ovid, ed. by B.W. Boyd, Leiden 2002, s. 141–166.
Wattenbach W., Pseudoovidische Gedichte des Mittelalters, „Zeitschrift für deutsches Altertum” 34 (1890), s. 270–280.
Włodarski M., Średniowieczna poezja łacińska w Polsce, Wrocław 2007.
Woods M.C., Rape and the Pedagogical Rhetoric of Sexual Violence, w: Criticism and Dissent in the Middle Ages, ed. by R. Copeland, Cambridge 1996, s. 56–86.
Woods M.C., Using the Poetria nova to Teach Dictamen in Italy and Central Europe, w: Papers on Rhetoric. V. Atti del Convegno Internazionale “Dictamen, Poetria and Cicero: Coherence and Diversification” (Bologna, 10–11 maggio 2002), ed. by Calboli Montefusco, Roma 2003, s. 261–279.
Informacje: Terminus, 2018, Tom 20, zeszyt 3 (48) 2018, s. 283 - 311
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Ars amandi, ars dictandi – średniowieczna Pseudo-Ars amatoria i jej funkcje dydaktyczne
w Akademii Krakowskiej
Ars Amandi, Ars Dictandi – Medieval Pseudo-Ars Amatoria and Its Didactic Functions at Cracow University
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie, Polska, ul. Gołębia 24, 31-007 Kraków
Publikacja: 04.12.2018
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-NC-ND
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 2324
Liczba pobrań: 1021