FAQ
Logo of Jagiellonian University

Manfred 1892 na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie

Publication date: 12.2021

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2021, Volume 16, Issue 4, pp. 267 - 291

https://doi.org/10.4467/20843933ST.21.019.14368

Authors

Monika Coghen
Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0002-0572-2673 Orcid
All publications →

Titles

Manfred 1892 na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie

Abstract

Byron twierdził, że Manfred nie był przeznaczony na scenę, ale jego poemat dramatyczny był sporadycznie wystawiany w dziewiętnastowiecznym teatrze. W 1848 roku Robert Schumann zaadaptował poemat do wykonania scenicznego, skomponował uwerturę i muzykę incydentalną. Manfreda w wersji Schumanna wystawiono w warszawskim Teatrze Wielkim z Józefem Kotarbińskim, znanym aktorem, kierownikiem teatru i krytykiem, w roli głównej. Po realizacji rozgorzała gorąca debata w prasie. Główny spór dotyczył tego, czy „dramat metafizyczny” Byrona nadaje się na scenę i czy jest istotny dla polskiej publiczności końca XIX wieku. Celem niniejszego artykułu jest zbadanie głównych kwestii podejmowanych w tej debacie poprzez analizę recenzji tej realizacji w prasie warszawskiej. Ponieważ recenzje są z natury subiektywne, ich badanie ujawnia znacznie więcej preferencji literackich i teatralnych ich autorów niż informacji o samym spektaklu i daje wgląd we wczesne etapy rozwoju tzw. Młodej Polski, z naciskiem na indywidualizm i podmiotowość, zainteresowanie metafizyką i dominację liryzmu. Warszawskiego Manfreda z 1892 roku można więc uznać za próbę wprowadzenia do teatru wielkiej poezji romantycznej, torującej drogę teatralnym inscenizacjom polskiego dramatu romantycznego, który Kotarbiński miał wystawić jako dyrektor Teatru Miejskiego w Krakowie. Artykuł wpisuje się także w historię recepcji Byrona w Polsce.

The 1892 Manfred in Warsaw Teatr Wielki

Byron claimed that Manfred had not been intended for the stage, but his dramatic poem was occasionally produced in the nineteenth-century theatre. In 1848 Robert Schumann adapted the poem for stage performance, composing the Overture and incidental music. Schumann’s version of Manfred was staged in Warsaw Teatr Wielki, with Józef Kotarbiński, a well-known actor, theatre manager and critic as the protagonist. The production was followed by a heated debate in the press. The central controversy focused on whether Byron’s “metaphysical drama” was suitable for the stage and relevant for the late nineteenth-century Polish audience. The aim of this paper is to examine central issues in this debate by scrutinizing the press reviews of the Warsaw production. As the reviews are by their very nature subjective, their examination reveals much more about their authors’ literary and theatrical preferences than about the performance itself, and provides an insight in the early stages of the development of the so-called Young Poland movement (Młoda Polska), with its emphasis on individualism and subjectivity, interest in metaphysics, and prevalence of lyricism. The 1892 Manfred in Warsaw may be seen as an attempt at introducing great Romantic poetry in the theatre, paving the way for the theatre productions of Polish Romantic drama, which Kotarbiński was to stage as the manager of Teatr Miejski in Kraków. The article also contributes to the history of Byron’s reception in Poland.

References

Download references
A. Br. [Adam Breza], Manfred, Kurier Codzienny” 1892, r. 28, nr 73.
Alfa, Teatr i Muzyka. Wystawienie Byronowskiego „Manfreda” na scenie Teatru, „Przegląd Tygodniowy”, 1892, r. 27, nr 13, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/294778/display/Default (dostęp: 29.04.2021).
a.p. [Antoni Potocki?] Głosy, „Głos” 1892, r. 7, nr 12, https://polona.pl/item/glos- tygodnik-literacko-spoleczno-polityczny-r-7-nr-12-19-marca-1892,MTUyNTkwOTc/0/#info:metadata (dostęp: 29.04.2021).
B. Lut. [Bolesław Lutomski], Kronika miesięczna, „Ateneum” 1892, t. 2 (66), z. 1.
Baines P., Burns E., The Playhouses of London, 1768‒1821 [w:] Five Romantic Plays, red. P. Baines, E. Burns, Oxford 2000.
Bajron w życiu i na scenie, „Biesiada Literacka” 1892, nr 14, s. 218.
Bardzka, M, Manfred i Faust, „Tygodnik Ilustrowany” 1892, seria 5, t. 5, nr 111.
Bieńka M.O., Od zenitu do zmierzchu. Teatr warszawski 1880‒1919, Warszawa 2015.
Bieńka M.O., Warszawskie teatry rządowe. Dramat i komedia 1890‒1915, Warszawa 2003.
Bond G., Kenyon-Jones C., Dangerous to Show. Byron and His Portraits, London 2020.
Bogusławski W., Felieton Teatralny. „Manfred” Byrona, z muzyką Schumanna, „Gazeta Polska” 1892, nr 59‒60.
Bogusławski W., Poezja w teatrze, „Biblioteka Warszawska”, 1892, t. 2.
Burwick F., Staging Manfred [w:] On the 200 Anniversary of Lord Byron’s Manfred. A Collection of Commemorative Essays, red. O.F. Miranda, Romantic Circles, 2019, https://romantic-circles.org/praxis/manfred/praxis.2019.manfred.burwick.html (dostęp: 2.02.2021).
Byron’s Letters and Journals, red. L.A. Marchand, t. 5, Cambridge 1976; t. 8, London 1978.
Byron G.G., Fragment z „Manfreda” Byrona, „Kurier Codzienny” 1892, r. 28, nr 72, https://polona.pl/item/kurjer-codzienny-r-28-nr-72-12-marca-1892-dod-poranny,NDEzNjk5ODc/0/#info:metadata (dostęp: 29.04.2021).
Byron G.G., Listy i pamiętniki, red. J. Żuławski, Warszawa 1960.
Byron G.G. Manfred [w:] The Complete Poetical Works, red. J.J. McGann, t. 4, Oxford 1986.
Byron G.G., Manfred. Musik von R. Schumann, Leipzig [n.d.], Library of Congress, https://www.loc.gov/item/2010667234/ (dostęp: 20.03.2021).
Byron G.G., „Manfred.” Poemat dramatyczny, przeł. G. Kempner, „Tygodnik Ilustrowany” 1892, seria 5, t. 5, nr 113.
Byron G.G., „Manfred” Lorda Byrona, przeł. G. Kempner. „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1892, nr 441.
Byron G.G., Manfred. Poemat dramatyczny lorda Byrona, przeł. G. Kempner, „Niwa” 1892, r. 21, nr 7.
Chew S., Jr., The Dramas of Lord Byron, Göttingen 1915.
Cochran P., Manfred. An Edition of Manuscripts and a Collection of Essays, Newcastle upon Tyne 2015.
Erlich V., The Conception of the Poet in Krasiński and the Romantic Myth of the Artist, “Studies in Romanticism” 1962, t. 1, nr 4 (Summer), s. 193‒208, (199‒200). Jstor (dostęp: 18.10.2013).
Geck M., Robert Schumann: The Life and Work of a Romantic Composer, przeł. S. Spencer, Chicago 2012.
Głowiński M., Ekspresja i empatia. Studia o młodopolskiej krytyce literackiej, Kraków 1997.
Hutnikiewicz A., Młoda Polska, Warszawa 2004.
Jasińska Z., Józef Kotarbiński, Warszawa 1969.
Jellenta C. [Napoleon Hirschband], „Manfred” na scenie naszej, „Prawda” 1892, r. 12, nr 12‒13.
Kempner G., Byronowski Manfred, „Przegląd Tygodniowy” 1892, r. 27, nr 11.
Kenig J., Z teatru, „Słowo” 1892, r. 11, nr 69.
Kotarbińska L., Wokół teatru. Moje wspomnienia, Warszawa 1939, https://www.sbc.org.pl/dlibra/show-content/publication/edition/34364?id=34364 (dostęp: 1.09.2021).
Kotarbiński J. Art. nad., „Kurier Poranny”, 1891, r. 15, nr 279, s. 2, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/133709/display/Default (dostęp: 20.03.2021).
Kotarbiński J., Byrona „Don Juan” i Słowackiego „Beniowski”, „Ateneum” 1889, r. 14, t. 2, z. 1‒2 [wg CRISPA 4‒5], s. 12, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/410142/display/Default (dostęp: 29.04.2021).
Kotarbiński J., Listy do redakcji „Słowa”, „Słowo” 1891, r. 10, nr 224, https://polona.pl/item/slowo-r-10-nr-224-9-pazdziernika-1891,MTU3NjI3NzU/0/#info:metadata(dostęp: 30.03.2021).
Kotarbiński J., Listy do redakcji, „Kurier Codzienny” 1891, r. 27, nr 278, s. 2, https://polona.pl/item/kurjer-codzienny-r-27-nr-278-8-pazdziernika-1891,NDEwMzgyMDc/0/#info:metadata (dostęp: 30.03.2021).
Kotarbiński J., W służbie sztuki i poezji, Warszawa 1929.
Kotarbiński J., Ze świata ułudy. Wybór pism teatralnych, wybór i opracowanie D. Kosiński, Kraków 2012.
Krajewska W., Recepcja literatury angielskiej w Polsce w okresie modernizmu (1887‒1918), Wrocław 1972.
Krzyżanowski J., Neoromantyzm polski 1890‒1918, wyd. 3, Wrocław 1980.
Lange A., Poezje, część II, Kraków 1898.
Lewandowski T., Cezary Jellenta, estetyk i krytyk. Działalność w latach 1880‒1914, Wrocław 1975.
Leo A., Wczoraj. Gawęda z niedawnej przeszłości, Warszawa 1929.
Lessenich R.P., Drama and Theater [w:] Byron in Context, red. C. Tuite, Cambridge 2020.
Liszt F., Franz Liszt’s Briefe, red. La Mara [I.M. Lipsius], t. 1, Leipzig 1893, Google-Books.
Lubowski E., „Manfred” dramat w 4-ch aktach Byrona, muzyka Roberta Schumanna. Z oryginału przełożył i do sceny przystosował Gabryel Kempner. Przegląd teatralny, „Tygodnik Ilustrowany” 1892, seria 5, t. 5, nr 116.
Manfred. THEATREONLINE.com, https://www.theatreonline.com/Spectacle/Manfred/43084 (dostęp: 30.04.2021).
M. [A. Mieszkowski], Przegląd teatralny, „Wiek: gazeta polityczna, literacka i społeczna” 1892, r. 20, nr 58, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/251401/display/PDF (dostęp: 29.04.2021).
M.G. [M. Gawalewicz], Z tygodnia na tydzień, „Tygodnik Ilustrowany” 1892, seria 5, t. 5, nr 116.
Manning P.J., Byron and His Fictions, Detroit 1978.
Manning P.J., Edmund Kean and Byron’s Plays. „Keats-Shelley Journal” 1972/1973, t. 21/22.
Maresz B., Władysław Bogusławski, Encyklopedia teatru polskiego, http://www.encyklopediateatru.pl/osoby/4999/wladyslaw-boguslawski (dostęp: 2.09.2021).
Noskowski Z., Muzyka w „Manfredzie”. Przegląd teatralny, „Wiek: gazeta polityczna, literacka i społeczna” 1892, r. 20, nr 58, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/251401/display/PDF (dostęp: 29.04.2021).
P., Teatr (Manfred), „Gazeta Warszawska” 1892, r. 119, nr 69.
Pakowska R., Polskie przekłady poematów Byrona „Childe Harold” i „Manfred”, Kraków 1938.
Podraza-Kwiatkowska M., Literatura Młodej Polski, Warszawa 2000.
Poliński A., „Manfred” [rec. muzyki]. Z teatru, „Kurier Poranny” 1892, r. 16, nr 71.
Prus B., Kronika tygodniowa (Awantura z powodu Manfreda), „Kurier Codzienny” 1892, r. 28, nr 85, s. 1.
Prus B., Kroniki, red. Z. Szweykowski, t. 13, Warszawa 1963.
Rajchman A., Manfred. Poemat dramatyczny lorda Byrona. „Echo Muzyczne, Teatralne i Artystyczne” 1892, nr 442.
Reitz B., Byron’s Praise of Sheridan [w:] Byron as Reader, red. P. Bridzun, F.E. Pointner, Essen 1999, s. 2.
Richardson A., A Mental Theater. Poetic Drama and Consciousness in the Romantic Age, University Park and London 1988.
Seymour M., In Byron’s Wake. The Turbulent Lives of Lord Byron’s Wife and Daughter: Annabella Milbanke and Ada Lovelace, London 2018.
Sęp [Władysław Maleszewski], Z Warszawy, „Biesiada Literacka” 1892, t. 33, nr 12.
Słowacki J., Kordian [w:] Dzieła wybrane, t. 3: Dramaty, red. E. Sawrymowicz, Wrocław 1974.
Słownik pseudonimów pisarzy polskich XV w. ‒ 1970 r., t. 1‒4, red. E. Jankowski, Wrocław 1994‒1996.
Sobieraj T., Polska krytyka i myśl teatralna w drugiej połowie XIX wieku. Studia i szkice, Kraków 2014.
Spasowicz W., Byron i niektórzy jego poprzednicy [w:] Pisma, t. 2, Petersburg 1892.
Szweykowski Z., Twórczość Bolesława Prusa, Warszawa 1972.
Szydłowska M., Józef Kotarbiński [w:] Encyklopedia teatru polskiego, 2018, https://www.encyklopediateatru.pl/osoby/26730/jozef-kotarbinski (dostęp:16.03.2021).
Thorslev P.L., Jr., The Byronic Hero. Types and Prototypes, Minneapolis 1962.
Tunbridge L., Schumann as Manfred, „The Musical Quarterly” 2004, t. 87, nr 3,s. 546‒569, http://search-1ebscohost- 1com-1h9xsv2vl0152.hps.bj.uj.edu.pl/login.aspx?direct=true&db=edsjsr&AN=edsjsr.3600936&site=eds-live (dostęp: 29.03.2021).
Tunbridge L., Schumann’s Manfred in the Mental Theatre, „Cambridge Opera Journal” 2003, t. 15, nr 2, s. 153‒183, doi:10.1017/S0954586703001678 (dostęp: 29.03.2021).
Windakiewicz S., Walter Scott i Lord Byron w odniesieniu do polskiej poezji romantycznej. Kraków 1914.
Wyka K., Młoda Polska. Tom 1: Modernizm polski, wyd. II, Kraków 1987.
X. [Adam Wiślicki?], „Przegląd Tygodniowy” 1892, r. 27, nr 24.
Zalewski K., Z teatru (Dokończenie), „Kurier Warszawski” 1891, r. 71, nr 271, s. 2, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/163105/display/Default (dostęp: 30.03.2021).
Zalewski K., Z teatru, „Kurier Warszawski” 1892, nr 74‒75.
Z powodu Manfreda, „Kurier Poranny” 1892, r.16, nr 74, s. 5, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/133552/display/Default (dostęp: 25.10.2021).
Z teatru. „Kurier Poranny” 1892, r. 16, nr 74, s. 3, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/133552/display/Default (dostęp: 25.10.2021).
Z teatru, „Kurier Poranny 1892, r. 16, nr 37, s. 3, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/133577/display/Default (dostęp: 25.10.2021).
Z teatru. Manfred, „Kurier Poranny” 1892, r. 16, nr 71, s. 3–4, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/133555/display/Default (dostęp: 25.10.2021).
(.) Z teatru. Manfred, „Kurier Poranny” 1892, r. 16, nr 73, s. 4–5, https://crispa.uw.edu.pl/object/files/133553/display/Default (dostęp: 25.10.2021).

Information

Information: Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2021, Volume 16, Issue 4, pp. 267 - 291

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Manfred 1892 na scenie Teatru Wielkiego w Warszawie

English:

The 1892 Manfred in Warsaw Teatr Wielki

Authors

https://orcid.org/0000-0002-0572-2673

Monika Coghen
Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0002-0572-2673 Orcid
All publications →

Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland

Published at: 12.2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Monika Coghen (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish

View count: 416

Number of downloads: 488

<p> The 1892 <em>Manfred </em>in Warsaw Teatr Wielki</p>