Kto zjadł kalosz? Inspiracje Kornelem Makuszyńskim w Obietnicy poranka Romaina Gary’ego

Joanna Gorecka-Kalita

Kto zjadł kalosz? Inspiracje Kornelem Makuszyńskim w Obietnicy poranka Romaina Gary’ego

Publication date: 2023

Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2023, Volume 18, Issue 2, pp. 145-161

https://doi.org/10.4467/20843933ST.23.015.18185

Authors

Download full text

PDF

Titles

Kto zjadł kalosz? Inspiracje Kornelem Makuszyńskim w Obietnicy poranka Romaina Gary’ego

Abstract

W autobiograficznej powieści Obietnica poranka Romain Gary, prócz licznych konfabulacji, dokonał też wielu zapożyczeń z rozmaitych dzieł literatury światowej. Znaczna część z nich została zidentyfikowana przez badaczy. Artykuł uzupełnia tę listę o nieodkryty dotąd plagiat z Bezgrzesznych lat Kornela Makuszyńskiego, pisarza, którego Gary czytał w młodości. Jeden z najbardziej rozpoznawalnych epizodów Obietnicy poranka – historia dziecięcej miłości autora/narratora do Walentyny, dla której zjadł między innymi kilo czereśni z pestkami czy wreszcie tytułowy kalosz – jest bliźniaczo podobny do opisu miłości narratora Bezgrzesznych lat do Inki Leszczyńskiej. Oprócz tego nawiązania między oboma utworami istnieją dodatkowe, mniej oczywiste podobieństwa, dotyczące drogi twórczej autorów, pierwszych prób literackich, a trudności szkolnych, a także doświadczeń pierwszej publikacji. Podobieństwa dotyczą też samych autorów – obu osiągających status „celebrytów” dzięki sukcesom pisarskim, obu jednakowo niechętnych (z wzajemnością) wszelkiej awangardzie i zaangażowaniu politycznemu, obu wyznających w swoim pisarstwie ideały humanizmu oraz dążących do naprawy krzywd i niesprawiedliwości – każdy na swój sposób.

In his autobiographical novel, Promise at Dawn, Romain Gary, in addition to numerous confabulations, also made several borrowings from various works of world literature; a considerable number of these have been identified by researchers. The article adds to this list the hitherto undiscovered plagiarism of Bezgrzeszne lata [Innocent Years] by Kornel Makuszyński, a writer whom Gary read in his youth. One of the most recognisable episodes of Promise at Dawn – the story of the author’s/narrator’s childhood love for Valentina, for whom he ate, among other things, a kilo of cherries with seeds or, finally, the eponymous galosh – bears a striking resemblance to the description of narrator’s love for Inka Leszczyńska in Innocent Years.

In addition to this connection, there are other, less obvious similarities between the two works, related to the authors’ creative paths, their first literary attempts or difficulties at school, and the subsequent experience regarding their first publications. There are also similarities between the authors themselves, both achieving ‘celebrity’ status through their writing successes, both equally averse (with reciprocity) to any avant-garde or political involvement, both adhering to humanist ideals in their writing and seeking to right wrongs and injustices, each in their own way.

Keywords

Gary, Makuszyński, Obietnica poranka, Bezgrzeszne lata, autobiografia, plagiat

Gary, Makuszyński, Promise at Dawn, Innocent Years, plagiarism

References

Download references

Źródła opublikowane

Cudnowski Henryk. 1960. Niedyskrecje teatralne. Wrocław: Ossolineum.

Désérable François-Henri. 2017. Un certain M. Piekielny. Paris: Gallimard.

Gary Romain. 1962. Przedmowa do: James Jones, Mourir ou crever. Paris: Stock.

Gary Romain (Ajar Émile). 1996. Życie przed sobą, przeł. Maria Braunstein, Agnieszka Daniłowicz-Grudzińska. Katowice: Videograf.

Gary Romain. 1991. Obietnica poranka, przeł. Jerzy Pański, Warszawa: Czytelnik.

Gary Romain. 2022. La promesse de l’aube. Paris: Gallimard.

Gogol Mikołaj. 1987. Rewizor, przeł. Julian Tuwim, Warszawa: Wydawnictwo „Współpraca”.

Makuszyński Kornel. 1920. Bardzo dziwne bajki. Warszawa: Gebethner i Wolff.

Makuszyński Kornel. 1925. Bezgrzeszne lata. Warszawa: Księgarnia Biblioteki Dzieł Wyborowych (seria II, t. XXV).

Makuszyński Kornel. 1934. Skrzydlaty Chłopiec. Warszawa: Gebethner i Wolff.

Makuszyński Kornel. 1961. O dwóch takich, co ukradli księżyc. Warszawa: Iskry.

Seksik Laurent. 2017. Romain Gary s’en va-t-en guerre. Paris: Flammarion.

Opracowania

Anissimov Myriam. 2004. Romain Gary, le caméléon. Paris: Éditions Denoël.

Bellos David. 2005. „Le Malentendu. L’histoire cachée d’Éducation Européenne”, Cahiers de l’Herne 85: 150‒168.

Bellos David. 2010. Romain Gary: A Tall Story. London: Vintage Digital (Kindle edition, brak paginacji; na podstawie wydania z 2010 roku. London: Harvill Secker).

Drążek Agnieszka. 1998. „Wybrane powieści Kornela Makuszyńskiego dla młodzieży i ich czytelnictwo wśród młodzieży – próba monograficzna.” Prace Naukowe. Filologia Polska. Historia i Teoria Literatury 7: 49‒56.

Feldman Wilhelm. 1985. Współczesna literatura polska 1864‒1918. T. II. Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Gdak Beata. 2014. „Krainy dzieciństwa w wybranych powieściach Kornela Makuszyńskiego dla dzieci i młodzieży.” Guliwer 3 (109): 65‒72.

Giedrojć Justyna. 2020. „Romain Gary, chłopiec z Wielkiej Pohulanki.” Kurier Wileński 44 (127) 31/10‒06/11/2020, https://kurierwilenski.lt/2020/11/09/romain-gary-chlopiec-z-wielkiej-pohulanki/ (dostęp: 3.02.2023).

Kołodziejczyk Leszek. 1981. Wywiad z Romainem Garym, Życie Warszawy 14 (17‒18 stycznia).

Roumette Julien. 2006. Étude sur La Promesse de l’aube. Paris: Ellipses.

Tuszyńska Agata. 2022a. Żongler. Romain Gary, Kraków: Wydawnictwo Literackie.

Tuszyńska Agata. 2022b. „Gracz. Romain Gary.” Przekrój 3577 (02/2022): 152‒155, https://przekroj.pl/kultura/gracz-romain-gary-agata-tuszynska (dostęp: 3.02.2023).

Urbanek Mariusz. 2017. Makuszyński. O jednym takim, któremu ukradziono słońce. Wołowiec: Wydawnictwo Czarne.

Wężyk Katarzyna. 2020. „Mój syn będzie ubierał się w Londynie”, Książki. Magazyn do czytania 4 (43): 86‒90.

Zabawa Krystyna. 2014. „Bieda, choroba i śmierć – ciemna strona słonecznej twórczości Kornela Makuszyńskiego.” Guliwer 3 (109): 19‒31.

Źródła internetowe

Bellos David. [n.d.] „Valentine : un épisode de l’ordre du folklore.” Materiał audiowizualny na stronie http://www.institutfrancais-lituanie.info/webdoc/#Valentine___un_%C3%A9pisode_de_l’ordre_du_folklore (dostęp: 3.02.2023).

Chrobak Małgorzata. 2019. „Nowoczesność według Kornela Makuszyńskiego.” Teologia Polityczna co Tydzień 145 (2019), https://teologiapolityczna.pl/malgorzata-chrobak-nowoczesnosc-wedlug-kornela-makuszynskiego (dostęp: 3.02.2023).

Go Vilnius. [n.d.], https://www.govilnius.lt/odwiedz-wilno/warto-zwiedzic/romain-gary-pl (dostęp: 3.02.2023).

Morange Anne. [n.d.] „La réécriture d’une nouvelle écrite quelques années auparavant : un épisode tragique. ” Materiał audiowizualny na stronie: http://www.institutfrancais-lituanie.info/webdoc/#Valentine___r%C3%A9%C3%A9criture_ (dostęp: 3.02.2023).

The President‘s Communication Group. [n.d.] „Romain Gary reunited Lithuania and France once again.” Oficjalna strona Prezydenta Republiki Litewskiej, https://www.lrp.lt/en/media-center/news/romain-gary-reunited-lithuania-and-france-once-again/34775?utm_source=newsletter&utm_medium=email&utm_campaign=weekly_news_from_lithuania_october_2&utm_term=2021-12-23 (dostęp: 27.01.2023).

„Romain Gary”, web-doc Institut Français de Lituanie [n.d.], http://www.institutfrancais-lituanie.info/webdoc/#D%C3%A9but (dostęp: 27.01.2023).

Urbanek Mariusz. 2019. „Makuszyński uważał, że misją literatury jest poprawianie świata”. Teologia Polityczna Co Tydzień 145 (2019), https://teologiapolityczna.pl/mariusz-urbanek-makuszynski-uwazal-ze-misja-literatury-jest-poprawianie-swiata (dostęp: 3.02.2023).

Walkable Vilnius [n.d.], https://walkablevilnius.com/places/romain-gary-statue/?fbclid=IwAR1MArzNrI0Vxz-OtyxX6aDfmyzFPAsnVCZK-7xySa6s2Jxg0QhdnvP8aQw(dostęp: 27.01.2023).

Zgierski Jakub. 2014. „Desperacki optymista”. Dwutygodnik.com 149 (12), https://www.dwutygodnik.com/artykul/5633-desperacki-optymista.html (dostęp: 27.01.2023).

Information

Information: Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis, 2023, Volume 18, Issue 2, pp. 145-161

DOI: https://doi.org/10.4467/20843933ST.23.015.18185

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Kto zjadł kalosz? Inspiracje Kornelem Makuszyńskim w Obietnicy poranka Romaina Gary’ego

English:

Who ate the Galosh? Inspiration from Kornel Makuszynski in Romain Gary’s The Promise at Dawn

Authors

Joanna Gorecka-Kalita

https://orcid.org/0000-0003-0674-9146

Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland

Published at: 2023

Article status: Open

Licence: CC BY

Percentage share of authors:

Joanna Gorecka-Kalita (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 353

Number of downloads: 318

<p> Who ate the Galosh? Inspiration from Kornel Makuszynski in Romain Gary’s <em>The Promise at Dawn</em></p>

Suggested citations: Chicago

Joanna, Gorecka-Kalita. " Who ate the Galosh? Inspiration from Kornel Makuszynski in Romain Gary’s The Promise at Dawn" Studia Litteraria Universitatis Iagellonicae Cracoviensis. Nov 30, 2023. https://ejournals.eu/en/journal/studia-litteraria-uic/article/kto-zjadl-kalosz-inspiracje-kornelem-makuszynskim-w-obietnicy-poranka-romaina-garyego

Download xml