FAQ
Logo of Jagiellonian University

Tematyka żydowska w twórczości Józefa Pankiewicza w kontekście społeczno-politycznym

Publication date: 2019

Studia Judaica, 2018, Issue 2 (42), pp. 213 - 251

https://doi.org/10.4467/24500100STJ.18.011.10262

Authors

Michał Haake
Adam Mickiewicz University, Wieniawskiego 1, 61-712 Poznań, Poland
All publications →

Titles

Tematyka żydowska w twórczości Józefa Pankiewicza w kontekście społeczno-politycznym

Abstract

JEWISH THEMES IN JÓZEF PANKIEWICZ’S ART IN THE SOCIO-POLITICAL CONTEXT

The paper examines Jewish motifs in Józef Pankiewicz’s works. The artist created them in the 1880s in Warsaw, occupied then by the Russian Empire and inhabited mostly by Poles and Jews. Most of these pictures were published as woodcuts and autotypes in newspapers disseminating positivist ideology and social program. Until now, the researchers have focused on analyzing only the style of these pictures, treating them as a short phase on the way to later symbolist, truly modern Pankiewicz’s art. A close scrutiny of his works from the Warsaw period reveals a specific visual representation of Jewish figures. They are depicted as isolated from other people, covered by shadows, placed in the oppositional relation to the traditional symbols of Warsaw, such as the King Sigismund’s Column and the Mermaid Statue, as well as to Christian architecture. The author of the paper draws the conclusion that the tensions in Polish-Jewish relationships which increased in the 1880s, being rooted in the political and economic history of Warsaw and shaped by contemporary persecution of Jews in the Russian Empire, are visualized in Pankiewicz’s works.   

References

Bibliografia

1. Źródła archiwalne

Biblioteka Instytutu Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego

Nr inw. 88 (dr) 1–3: Kotańska Anna, Warszawa w drzeworycie prasowym 18641900. Rozprawa doktorska przygotowana w Instytucie Historii Sztuki Uniwersytetu Warszawskiego pod kierunkiem Tadeusza Jaroszewskiego i Marii Poprzęckiej, Warszawa 2002; mps.

2. Źródła opublikowane

Bachórz Józef, Wstęp, [w:] Prus Bolesław, Kroniki, wybór i oprac. Józef Bachórz, Wrocław 1994.

Dygasiński Adolf, Nowe tajemnice WarszawyRomans obyczajowy w trzech tomach, t. 1: Spod ciemnej gwiazdy, Warszawa 1887.

Hoesick Ferdynand, Ze wspomnień o cenzurze rosyjskiej w Warszawie, Warszawa 1929.

„Kłosy” 1882, 1885, 1887, 1889.

„Kurier Codzienny” 1879.

„Kurier Warszawski” 1890.

„Nowa Reforma” 1892.

Orzeszkowa Eliza, O Żydach i kwestyi żydowskiej, Wilno 1882.

„Prawda” 1881.

„Przegląd Polski” 1866.

Szkice i obrazki, Warszawa 1858.

„Tygodnik Ilustrowany” 1881, 1888–1891.

„Tygodnik Powszechny” 1882, 1884, 1885.

Ustawa o cenzurze, [w:] Podręcznik księgarski, Warszawa 1896.

„Wędrowiec” 1884, 1886, 1893.

Witkiewicz Stanisław, Aleksander Gierymski, Lwów 1903.

3. Opracowania

Bałus Wojciech, Nastrój jako alibi. „Święto Trąbek” Aleksandra Gierymskiego, [w:] Sztuka słowaSztuka obrazuPrace dla Ewy Miodońskiej-Brookes, red. Joanna Zach, Agnieszka Ziołowicz, Kraków 2009.

Bätschmann OskarEinführung in die kunstgeschichtliche HermeneutikDie Auslegung von BildernDarmstadt 1988.

Boehm GottfriedBildnis und IndividuumÜber den Ursprung der Porträtmalerei in der italienischen Renaissance, München 1985.

Boehm GottfriedO obrazach i widzeniuAntologia tekstówtłumMałgorzata ŁukasiewiczKraków 2014.

Borkowska Grażyna, Kwestia żydowska w XIX wiekuSłownik (wybranychpojęć, [w:] Pozytywizm i negatywizmMy i wy po stu latach, red. Bogdan Mazan, Łódź 2005.

Borzymińska ZofiaDziewiętnastowieczna Warszawa stolicą kulturalną europejskich Żydów, [w:] Żydzi WarszawyMateriały konferencji w 100rocznicę urodzin Emanuela Ringelbluma (21 listopada 1900 – 7 marca 1944)redEleonora BergmanOlga ZienkiewiczWarszawa 2000.

Brötje MichaelDer Spiegel der Kunst, Stuttgart 1990.

Bryl MariuszPłaszczyznaoglądabsolutInspiracje hermeneutyczne we współczesnej historii sztuki, „Artium Quaestiones” 6 (1993).

Burdziej BogdanRefleksja poetycka Wiktora Gomulickiego o Żydach po pogromie warszawskim 1881 roku, „Acta Universitatis Nicolai Copernici” (1998), z325.

Cała AlinaAsymilacja Żydów w Królestwie Polskim (18641897). PostawyKonfliktyStereotypyWarszawa 1989.

Czapski Józef, Józef PankiewiczWarszawa 1936.

Datner HelenaTa i tamta stronaŻydowska inteligencja Warszawy drugiej połowy XIX wiekuWarszawa 2007.

Detko JanNarodowy aspekt kwestii żydowskiej u EOrzeszkowej, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” (1961), nr 40.

Detko JanŻyd, Żydowska kwestia, [w:] Słownik literatury polskiej XIX wiekuredJózef BachórzAlina KowalczykowaWrocławWarszawa 1991.

Eberlein Johann KonradInhalt und GehaltDie ikonographisch-ikonologische Methode, [w:] KunstgeschichteEine EinführungredHans BeltingHeinrich DillyWolfgang KempWillibald SauerländerMartin Warnkewyd7Berlin 2008.

Eisenbach ArturEmancypacja Żydów na ziemiach polskich 17851870 na tle europejskimWarszawa 1988.

Eisenbach ArturZ dziejów ludności żydowskiej w Polsce w XVIII i XIX wiekuStudia i szkiceWarszawa 1983.

Friedrich AgnieszkaBolesław Prus wobec kwestii żydowskiej, [w:] Bolesław PrusPisarzPublicystaMyślicielredMaria Woźniakiewicz-DziadoszStanisław FitaLublin 2003.

Friedrich AgnieszkaObraz pogromu warszawskiego w literaturze polskiej, [w:] Pogromy Żydów na ziemiach polskich w XIX i XX wiekut1Literatura i sztukaredSławomir BuryłaWarszawa 2018.

Friedrich AgnieszkaŻydziNiemcy i Polacy w publicystyce Bolesława Prusa i Jana Jeleńskiego do 1883 roku, [w:] Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach polskicht3redKrzysztof PilarczykKraków 2003.

Fuks MarianŻydzi w WarszawieŻycie codzienne – wydarzenia – ludziewyd4Poznań 2010.

Galewski JózefGrzeniewski Ludwik BohdanWarszawa zapamiętanaOstatnie lata XIX stuleciaWarszawa 1961.

Galiński FranciszekGawędy o Warszawie (1937), Warszawa 1960.

Gomulicki WiktorOpowiadania o starej WarszawieredJuliusz GomulickiWarszawa 1960.

Gomulicki WiktorWarszawa wczorajszaopracJuliusz GomulickiWarszawa 1961.

Gomulicki WiktorSobieszczański JózefPrzewodnik po Warszawie i okolicyLwów 1911.

Haake MichałFiguralizm Aleksandra GierymskiegoPoznań 2015.

Hirschhorn SamuelDzieje Żydów w Królestwie Polskim, [w:] Żydzi w Polsce odrodzonejDziałalność społecznagospodarczaoświatowa i kulturalnat2redIgnacy SchiperAryeh TartakowerAleksander HafftkaWarszawa 1933.

Imdahl MaxGiottoArenafreskenIkonographieIkonologieIkonikMünchen 1990.

Iwańska MarzenaPrasa pozytywistów warszawskich wobec Żydów i kwestii żydowskiejŁódź 2006.

Jeleński Jan, ŻydziNiemcy i mywyd4Warszawa 1880.

Kieniewicz StefanWarszawa w latach 17951914Warszawa 1976.

Kmiecik ZenonPrasa warszawska w latach 18861904WrocławWarszawa 1898.

Kowalska-Glikman StefaniaNa targowiskach dziewiętnastowiecznej Warszawy, „Kronika Warszawy” 15 (1984), nr 3.

Lesicz-Stanisławska KatarzynaTekst warszawskiZ Adolfem Dygasińskim na warszawskim bruku, „Litteraria Copernicana” 2 (2009).

Lewalski KrzysztofKościoły chrześcijańskie w Królestwie Polskim wobec Żydów w latach 18551915Wrocław 2002.

Malik Jakub A., Jerozolima wyśnionaModernizowanie się światopoglądów Bolesława Prusa na tzwkwestię żydowskąRe-wizja, [w:] Bolesław PrusPisarz nowoczesnyredJakub AMalikLublin 2009.

Markiewicz HenrykLiteratura i historiaKraków 1994.

Markowski ArturAnti-Jewish Pogroms in the Kingdom of Poland, „Polin” 27 (2015).

Mazan BogdanInterpretacja przepisów cenzuralnych oraz piśmiennictwa polskiego i obcego przez Warszawski Komitet Cenzury w okresie pozytywizmuSyndrom „kawa z mlekiem, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywneredJanusz KosteckiAlina Brodzkat1Warszawa 1992.

Międzyrzecki ArturWarszawa Prusa i GierymskiegoSzkice z dawnej WarszawyWarszawa 1957.

Moszyński MaciejAntysemityzm w Królestwie PolskimNarodziny nowoczesnej ideologii antyżydowskiej, Poznań 2017.

Omilanowska MałgorzataŚwiątynie handluWarszawska architektura komercyjna doby wielkomiejskiejWarszawa 2004.

Paczoska Ewa, „Lalka”, czyli rozpad świataWarszawa 2008.

Panofsky ErwinIkonografia i ikonologia, [w:] tenżeStudia z historii sztukiwybór i opracJan BiałostockiWarszawa 1971.

Piasecki ZdzisławStanisław Witkiewicz w Wędrowcu” Artura GruszeckiegoOpole 1992.

Ramotowska FranciszkaSto lat „cenzury rządowej” pod zaborem rosyjskim, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywneredJanusz KosteckiAlina Brodzkat1Warszawa 1992.

Ramotowska FranciszkaWarszawskie Komitety Cenzury 18321915, [w:] Warszawa XIX wieku 17951918z2Warszawa 1971.

Rudnicki SzymonRówniale niezupełnieWarszawa 2008.

Rudzińska AnnaRysunki w twórczości Pankiewicza, [w:] Józef PankiewiczŻycie i dziełoArtyście w 140rocznicę urodzinopracElżbieta CharazińskaWarszawa 2006.

Secomska HalinaWarszawska cenzura teatralna 18631890, [w:] Dzieje teatru polskiegot3Teatr polski od 1863 r. do schyłku XIX w.redTadeusz SivertWarszawa 1982.

Simmel GeorgO istocie rozumienia historycznego, [w:] Wokół rozumieniaStudia i szkice z hermeneutykiwybór i tłumGrzegorz SowińskiKraków 1993.

Sosnowska JoannaCenzura carska wobec sztuk plastycznych, „Przegląd Powszechny” (1989), nr 78.

Stegner TadeuszŻydzi i ewangelicy warszawscy 18151915czI, [w:] Żydzi WarszawyMateriały konferencji w 100rocznicę urodzin Emanuela Ringelbluma (21 listopada 1900 – 7 marca 1944)redEleonora BergmanOlga ZienkiewiczWarszawa 2000.

Szacki JakubRola Żydów w życiu ekonomicznym Warszawy w latach 18631896, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego” (1959), nr 2.

Szczepińska JoannaPankiewicz-modernista, „Rocznik Historii Sztuki” 6 (1966).

Szczepińska JoannaWarszawskie obrazy i rysunki Józefa Pankiewicza, „Rocznik Warszawski” 6 (1965).

Szreter PiotrCenzura rosyjska w Warszawie między powstaniem styczniowym a rewolucją 19051907Strategie działania, [w:] Piśmiennictwo – systemy kontroli – obiegi alternatywneredJanusz KosteckiAlina Brodzkat1Warszawa 1992.

Szyndler BartłomiejTygodnik ilustrowany „Kłosy” 18651890Wrocław 1981.

W poszukiwaniu religii doskonałejKonwersja a ŻydziredAgnieszka JagodzińskaWrocław 2012.

Wasiutyński BohdanLudność żydowska w Polsce w wiekach XIX i XXStudium statystyczneWarszawa 1930.

Węgrzynek HannaŻydzi w Warszawie przed XIX wiekiem, [w:] Żydzi WarszawyMateriały konferencji w 100rocznicę urodzin Emanuela Ringelbluma (21 listopada 1900 – 7 marca 1944)redEleonora BergmanOlga ZienkiewiczWarszawa 2000.

Wodziński MarcinCywilni chrześcijanie”: Spory o reformę Żydów w Polsce 17891830, [w:] Kwestia żydowska w XIX wiekuSpory o tożsamość PolakówredGrażyna BorkowskaMagdalena RudkowskaWarszawa 2004.

Wodziński MarcinOświecenie żydowskie w Królestwie Polskim wobec chasydyzmuDzieje pewnej ideiWarszawa 2003.

Wójcicki Kazimierz WładysławWarszawa i jej społeczność w początkach naszego stuleciaWarszawa 1875.

Wróbel PiotrPrzed odzyskaniem niepodległościzabór rosyjski, [w:] Najnowsze dzieje Żydów w Polsce w zarysie (do 1950 roku)redJerzy TomaszewskiWarszawa 1993.

Zieliński JarosławAtlas dawnej architektury ulic i placów Warszawyt8Łódź 2002.

Żydzi-polscyredDorota DecKrystyna MoczulskaMarek RostworowskiJanusz WałekKraków 1989.

Information

Information: Studia Judaica, 2018, Issue 2 (42), pp. 213 - 251

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Tematyka żydowska w twórczości Józefa Pankiewicza w kontekście społeczno-politycznym

English:

Jewish themes in Józef Pankiewicz’s art in the socio-political context

Authors

Adam Mickiewicz University, Wieniawskiego 1, 61-712 Poznań, Poland

Published at: 2019

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Michał Haake (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish