FAQ

Polskie początki Wydziału Nauk Matematycznych i Przyrodniczych Uniwersytetu we Fryburgu i polski wkład we fryburską rewolucję przemysłową.

Publication date: 27.06.2016

Studia Historiae Scientiarum, 2015, XIV (2015), pp. 63 - 79

https://doi.org/10.4467/23921749PKHN_PAU.16.004.5260

Authors

Wojciech Kocurek
Sika Group, (Düdingen, Switzerland)
https://orcid.org/0000-0001-8238-0024 Orcid
All publications →

Titles

Polskie początki Wydziału Nauk Matematycznych i Przyrodniczych Uniwersytetu we Fryburgu i polski wkład we fryburską rewolucję przemysłową.

Abstract

Artykuł został poświęcony spółkom wysokich technologii, założonym przez Polaków pod koniec XIX wieku w rolniczym kantonie Fryburg w Szwajcarii. W tekście wyróżnić
można dwie części. W pierwszej autor stara się przedstawić rzeczywistość gospodarczą, społeczną i polityczną Fryburga w okresie intensywnej industrializacji na świecie i powstawania liberalnego systemu wolnego rynku. Nowe, katolicko-konserwatywne władze kantonu w tej szybko zmieniającej się rzeczywistości starały się doprowadzić do stworzenia całościowego, ale i odmiennego ustroju „republiki chrześcijańskiej”, którego celem miało być osiągnięcie sprawiedliwości społecznej, zgodnej ze wskazaniami Ewangelii.
By projekt ten doprowadzić do końca, rząd kantonalny nie uchylał się przed wykorzystaniem różnorodnych możliwości i środków, które pomogłyby osiągnąć ten cel. Decydenci z Georges’em Pythonem na czele potrzebowali wsparcia ze strony społeczeństwa świadomego zachodzących przemian. W związku z tym, niezbędnym stało się powołanie uczelni wyższej, zdolnej do kształtowania nowych postaw i poglądów mieszkańców regionu. Koszt jej powstania przekraczał jednakże wielokrotnie finansowe możliwości rolniczego i stosunkowo ubogiego kantonu fryburskiego. W tych mało sprzyjających okolicznościach sposobem na wyjście z impasu okazała się świadoma polityka industrializacji. Nowo tworzone instytucje przemysłowe miały przyczynić się do zwiększenia wpływów do kantonalnej kasy i poprzez to pozwolić na finansowanie uniwersytetu, który jednocześnie stawał się intelektualnym zapleczem dla formujących się instytucji przemysłowych.
W tę filozofię znakomicie wpisała się działalność polskich naukowców, która jest przedmiotem drugiej części artykułu. Polacy zaproszeni przez Pythona do współpracy: Józef Wierusz-Kowalski, Ignacy Mościcki i Jan Modzelewski – stworzyli podstawy Wydziału Nauk Matematycznych i Przyrodniczych Uniwersytetu we Fryburgu. Prowadzili w nim (oprócz działalności dydaktycznej) badania dotyczące między innymi syntezy kwasu azotowego i budowy kondensatorów elektrycznych. Przekonani o potrzebie wdrożenia do szerokiej produkcji stworzonych przez siebie innowacji, sfinansowali i zbudowali pierwsze fabryki doświadczalne, a z czasem doprowadzili do powstania przemysłowych fabryk kwasu azotowego oraz kondensatorów wysokiego napięcia. Choć po zakończeniu pierwszej wojny światowej to zaangażowanie Polaków ustało, okres 30 lat badań i doświadczeń akademickich jasno pokazuje, że świadome współdziałanie decydentów politycznych i wysoko kwalifikowanej kadry naukowej może przynieść zaskakujące i nieoczekiwane efekty.

References

BIBLIOGRAFIA


ZRÓDŁA ARCHIWALNE

Archiwum Akt Nowych w Warszawie. Akta Towarzystwa Kwasu Azotowego we Fryburgu.

Archives de l’Etat de Fribourg. Dossier personel: de Modzelewski Jan.

Archives de l’Etat de Fribourg. Statut de la société anonyme Société Générale des Condensateurs Electriques à Fribourg (Suisse).


OPRACOWANIA

Altermatt, Urs 1991: Die Gründung. [In:] Histoire de l’Université de Fribourg Suisse 1889–1989, Vol. 1. Roland Ruffieux (dir.). Fribourg: Editions Universitaires Fribourg Suisse. ISBN 2-8271-0561-6, ss. 32–74.

Brzozowski, Stanisław M.; Jędruszczak, Tadeusz 1977: Ignacy Mościcki. [W:] Polski Słownik Biograficzny, t. XXII. Pod redakcją Emanuela Rostworowskiego. Wrocław, Warszawa, Kraków, Gdańsk: Zakład Narodowy im. Ossolińskich. ss. 143–148.

Bugnard, Pierre 1981: Le régime Python. [W:] Histoire du Canton de Fribourg. Vol. 2. Pod redakcją Rolanda Ruffieux. Fribourg: Editions St. Paul, ss. 875–887.

Giovannini, Edgardo 1991: La Faculté des Sciences. [In:] Histoire de l’Université de Fribourg Suisse 1889–1989. Vol. 2. Roland Ruffieux (dir.). Fribourg: Editions Universitaires Fribourg Suisse. ISBN 2-8271-0561-6, ss. 776–798.

Jordan, Joseph 1943: Banque de l’Etat de Fribourg. Cinquante ans d’activité 1892–1942. Fribourg: Imprimerie Saint-Paul.

Kasperowicz, Konrad 1904: Studien über die Festigkeit von Dielektrika. Freiburg: St.-Paulus Druckerei.

Lichocka, Halina 2011: Ignacy Mościcki. Radom: Wydawnictwo Naukowe Instytutu Technologii Eksploatacji PIB. ISBN 978-83-7204-981-0.

Lichocka, Halina 2014: Swiss experiences of Ignacy Moscicki. Technical Transactions 1, pp. 137–149. Available online: https://suw.biblos.pk.edu.pl/resources/i5/i4/i6/i1/i8/r54618/LichockaH_SwissExperiences.pdf (15.11.2015).

Modzelewski, Jan 1908: Etude sur l’emploi, comme condensateur, d’éléments électrolytiques à électrodes d’aluminium. Fribourg: Imprimerie Fragnière Frères.

Mościcki, Ignacy 1993: Autobiografia. Warszawa: Bellona. ISBN 83-1108-265-0.

Philipona, P. 1924/1925: Le jubilé de M. Georges Python. Cinquante ans d’histoire. Monat-Rosen 69, p. 37.

Ruffieux, Roland (red.) 1991–1992: Histoire de l’Université de Fribourg Suisse 1889–1989. Vol. 1–3. Fribourg: Editions Universitaires Fribourg Suisse. ISBN 2-8271-0561-6.

Średniawa, Bronisław; Zabiełło, Stanisław 1968–1969: Józef Wierusz-Kowalski. [W:] Polski Słownik Biograficzny, t. XIV. Pod redakcją Emanuela Rostworowskiego. Wrocław, Warszawa, Kraków: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, ss. 558–560.

Walter, François 1981: Fribourg à l’écart de la révolution industrielle (1847–1881). [In:] Histoire du Canton de Fribourg. Vol. 2. Roland Ruffieux (dir.). Fribourg: Editions St. Paul, pp. 897–905.

Walter, François 1973/1974: Fribourg et l’industrie au XIXème siècle: L’échec de la Société des Eaux et des Forets (1869–1875). Annales Fribourgeoises 52, pp. 73–137.

Wybranowski, Roman 1904: Etude sur la charge des condensateurs. Fribourg: Imprimerie Saint Paul.

Zdanowski, Bruno 1904: Nouvelle méthode pour la mesure des résistances liquides. Fribourg: Imprimerie Saint Paul.

Information

Information: Studia Historiae Scientiarum, 2015, XIV (2015), pp. 63 - 79

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Polskie początki Wydziału Nauk Matematycznych i Przyrodniczych Uniwersytetu we Fryburgu i polski wkład we fryburską rewolucję przemysłową.

English:

Polish origins of the Faculty of Mathematical and Natural Sciences of the University of Fribourg and the Polish contribution to the Fribourg industrial revolution (in Polish)

Authors

https://orcid.org/0000-0001-8238-0024

Wojciech Kocurek
Sika Group, (Düdingen, Switzerland)
https://orcid.org/0000-0001-8238-0024 Orcid
All publications →

Sika Group, (Düdingen, Switzerland)

Published at: 27.06.2016

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Wojciech Kocurek (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish