Z galicyjskich początków na południowo-wschodnim pograniczu Ordynacji Zamojskiej

Henryk Gmiterek

Z galicyjskich początków na południowo-wschodnim pograniczu Ordynacji Zamojskiej

Publication date: 12.2022

Studia Archiwalne, 2022, Vol. 9, pp. 195 - 226

https://doi.org/10.4467/17347513SA.22.009.17120

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Z galicyjskich początków na południowo-wschodnim pograniczu Ordynacji Zamojskiej

Abstract

W odniesieniu do przeprowadzanych po I rozbiorze przez władze austriackie reform społecznych i podatkowych autor nawiązuje do wywołanego wówczas wzrostu zainteresowania szlachty najdawniejszą nawet dokumentacją, mającą legitymować jej status i stan posiadania. Prowadziło to niekiedy do prób rewindykacji zapomnianych i przebrzmiałych uprawnień bądź korekty granic sąsiadujących ze sobą dóbr. Do przypadków takich doszło w cyrkule zamojskim i żółkiewskim, gdzie dla uzyskania dostępu do lasów dziedzic Chodywaniec odwoływał się do przywileju Siemowita IV z 1422 r., a także na pograniczu dóbr Ordynacji Zamojskiej i tzw. państwa narolskiego Feliksa Antoniego Łosia, gdzie ordynacja zgłosiła roszczenia do znacznego, przeszło 1100 ha liczącego, obszaru opierając się na akcie rozgraniczenia z 1578 r.

In connection with social and tax reforms carried out by the Austrian authorities after the first partition of Poland, the author refers to the then-resulting, increased interest of the nobility in even the oldest documents that would legitimize their status and possessions. This sometimes produced attempts to recover forgotten or expired rights, or to rectify the boundaries between neighboring estates. Such cases took place in the districts of Zamość and Żółkiew, where, in order to gain access to forests, landowner of Chodywańce referred to Siemowit IV’s charter of 1422 , as well as on the border between the Zamoyski Estate and the so-called “Narol State” of Feliks Antoni Łoś, where the Zamoyski Estate laid a claim to a sizable area of over 1100 ha on the basis of the demarcation deed of z 1578.

Keywords

Ordynacja Zamojska, Łosiniec, Narol, cyrkuł zamojski, cyrkuł żółkiewski, Metryka Józefińska

Zamoyski Estate, Łosiniec, Narol, Zamość district, Żółkiew district, Josephine Land Register

References

Download references

Źródła drukowane

Akta grodzkie i ziemskie z czasów Rzeczypospolitej Polskiej z Archiwum tak zwanego Bernardyńskiego we Lwowie, t. IX, Lwów 1883.

Archiwum Jana Zamoyskiego, t. IV, wyd. K. Lepszy, Kraków 1948.

Galicja na józefińskiej mapie topograficznej 1779–1783, t. 9, wyd. A. Janeczek, Warszawa 2017.

Źródła dziejowe, t. XVIII, cz. 1: Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, wyd. A. Jabłonowski, Warszawa 1902.

Literatura

Gmiterek H., Kubrak Z., Narol przez wieki. Dzieje miasta i okolic, Narol 2021.

Gmiterek H., Narol Stary alias Hołosznia. O dawnych dziejach wsi Narol (do początków XIX w.), [w:] Od Narola po Bełz. Szkice historyczne i literackie, red. Pizun, A. Siemieńska, R. Gawryś, Horyniec Zdrój 2022, s. 23–48.

Janeczek A., Osadnictwo pogranicza polsko-ruskiego. Województwo bełskie od schyłku XIV do początku XVII w., Warszawa 1993.

Kochanowski J.K., Dzieje Akademii Zamojskiej (1594–1784), Kraków 1899–1900.

Nowak D.K., Austriackie katastry gruntowe na terenie Galicji. Metryka Józefińska (1785–1789), Metryka Franciszkańska (1819–1820) i Stały Kataster Galicyjski (1844–1854). Studium źródłoznawcze, Krosno 2021.

Orłowski R., Położenie i walka klasowa chłopów w Ordynacji Zamojskiej w drugiej połowie XVIII w., Lublin 1963.

Orłowski R., Działalność społeczno-gospodarcza Andrzeja Zamoyskiego (1757– 1792), Lublin 1965.

Orłowski R., Ordynacja Zamojska, [w:] Zamość i Zamojszczyzna w dziejach i kulturze polskiej, red. K. Myśliński, Zamość 1969.

Paździora M., Atlas historyczny Galicji, Chrzanów 2021.

Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Lwów 1857.

Rychlikowa I., Losy fortun magnackich w Galicji 1772–1815, „Kwartalnik Historyczny”, R. 95, 1988, z. 3, s. 127–172.

Sochaniewicz K., Tomaszów Ordynacki, „Teka Zamojska”, R. 4, 1921, nr 5–6, 65–80.

Szczygieł R., Okolice Tomaszowa przed powstaniem miasta. XIV–XVI wiek, [w:] Tomaszów Lubelski. Monografia miasta, red. R. Szczygieł, Lublin–Tomaszów Lubelski 2011, s. 70–95.

Ślusarek K., Austria wobec polskiej szlachty z Galicji w latach 1772–1861, „Studia Historyczne”, R. 55, 2012, z. 2, s. 185–200.

Tarnawski A., Działalność gospodarcza Jana Zamoyskiego, kanclerza i hetmana wielkiego koronnego (1572–1605), Lwów 1935.

Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV–XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Gmiterek, R. Szczygieł, Kórnik 1992.

Information

Information: Studia Archiwalne, 2022, Vol. 9, pp. 195 - 226

DOI: https://doi.org/10.4467/17347513SA.22.009.17120

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Z galicyjskich początków na południowo-wschodnim pograniczu Ordynacji Zamojskiej

English:

The Galician Beginnings on the South-Eastern Border of the Zamoyski Estate

Authors

Henryk Gmiterek

Published at: 12.2022

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Henryk Gmiterek (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 432

Number of downloads: 343

<div id="cke_pastebin"> <div id="cke_pastebin"> The Galician Beginnings on the South-Eastern Border of the Zamoyski Estate</div> </div>

Download xml