Abwehr branch in the interwar Free City of Danzig (1920–1939) – staff, agency, tasks
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTEPublication date: 2022
Yearbook of Gdańsk, 2022, LXXXII (82), pp. 19 - 34
https://doi.org/10.26881/rgtn.2022.01Authors
Ekspozytura Abwehry w międzywojennym Wolnym Mieście Gdańsku (1920–1939) – kadra, agentura, zadania
Kadry niemieckich struktur wywiadowczych działających na obszarze międzywojennego Wolnego Miasta Gdańska na przestrzeni lat kilkakrotnie się zmieniały, dopasowując się do aktualnych warunków i potrzeb. Kadra kierownicza rekrutowała się głównie z osób narodowości niemieckiej. Z kolei wśród współpracowników były nie tylko osoby pochodzenia niemieckiego, ale także wysoko postawieni polscy oficerowie, urzędnicy, a także dezerterzy z polskiego wojska czy inne osoby. W prowadzonej przez siebie pracy szpiegowskiej widzieli głównie zysk materialny, kolejną pobudką były kwestie ideowe lub polityczne. Powodem tego była konsekwentnie prowadzona od wielu lat pruska polityka przesiedleńcza, jak również szeroko zakrojona antypolska propaganda. Dość duża liczba przypadków szpiegowania na korzyść Niemiec była wykrywana przez polski kontrwywiad. Sprawy te kończyły się na aresztowaniami oraz skazywaniem przez polski sąd. Następstwem dekonspiracji w niemieckich służbach było dostosowanie polskich struktur informacyjno‑wywiadowczych do nowych uwarunkowań oraz wprowadzenie kolejnych metod i środków w celu usprawnienia pracy oraz zabezpieczenia się przed kolejnymi podobnymi akcjami przeciwnika. Strona polska dość sprawnie radziła sobie z poczynaniami Abwehry na obszarze Wolnego Miasta Gdańska, jednak mimo wielu porażek odniesionych w wyniku konfrontacji z polską „dwójką”, to właśnie niemiecki wywiad narzucał tempo i zakres tej rywalizacji. Dążono w ten sposób do realizacji postawionych celów, jakimi były m.in. osłabienie i – ostatecznie – upadek państwa polskiego.
Archiwum Państwowe w Gdańsku (APG):
Komisariat Generalny Rzeczpospolitej Polskiej w Gdańsku, 259/1671, Organizacja wywiadu i kontrwywiadu niemieckiego.
Komisariat Generalny Rzeczpospolitej Polskiej w Gdańsku, 259/1061, Pismo Dowodcy Okręgu Korpusu nr VIII do Szefa Oddziału II Sztabu Generalnego z 28 czerwca 1923 r.
Centralne Archiwum Wojskowe w Warszawie‑Rembertowie: Oddział II Sztabu Głownego Wojska Polskiego, I.303.4.6071, Materiał informacyjny „BIG‑u” pod tytułem: „Polizei Prasidium w Gdańsku na usługach wywiadu niemieckiego – gniazdem szpiegostwa przeciw Polsce, b.d.”.
Oddział II Sztabu Głownego Wojska Polskiego, I.303.4.6131, Meldunek działu wojskowego „Niemiecki wywiad ofensywny – organizacja sieci”.
Oddział II Sztabu Głownego Wojska Polskiego, I.303.4.6317, Raport wojskowo‑informacyjny Ekspozytury nr 3 SG WP w Bydgoszczy z 11 listopada 1932 r.
Oddział II Sztabu Głownego Wojska Polskiego, I.303.4.6312, Pismo kierownika Posterunku Oficerskiego nr 4 do szefa BIG‑u z dnia 9 stycznia 1930 r.
Bochaczek‑Trąbska Joanna, W tajnej służbie. Z działalności Jana Henryka Żychonia, Częstochowa 2011.
Carsten Francis L., Reichswehr und Politik 1918–1933, Koln–Berlin 1966.
Ćwięk Henryk, Przeciw Abwehrze, Warszawa 2001.
Gondek Leszek, Działalność Abwehry na terenie Polski 1933–1939, Warszawa 1974.
Gondek Leszek, Wywiad polski w III Rzeszy: sukcesy i porażki, Warszawa 2011.
Jastrzębski Włodzimierz, Major Żychoń i bydgoska ekspozytura wywiadu, Bydgoszcz 1994.
Jendrzejewski Artur, Polski wywiad wojskowy w Wolnym Miescie Gdańsku w latach 1920–1930, Gdańsk 2013.
Kopczyk Henryk, Niemiecka działalność wywiadowcza na Pomorzu 1920–1939, Gdańsk 1970.
Kozaczuk Władysław, Bitwa o tajemnice. Służby wywiadowcze Polski i Rzeszy Niemieckiej 1922–1939, Warszawa 1977.
Pepłoński Andrzej, Kontrwywiad II Rzeczypospolitej, Warszawa 2002.
Reile Oskar, Der deutsche Geheimdienst im II. Weltkrieg. Ostfront: die Abwehr im Kampf mit den Geheimdiensten im Osten, Augsburg 1990.
Skora Wojciech, Działalność gdańskiej ekspozytury polskiego wywiadu wojskowego w latach 1920–1930 (Pomorze Zachodnie, Prusy Wschodnie i Wolne Miasto Gdańsk), Poznań 2011.
Skora Wojciech, Porwania jako element konfrontacji wywiadów Polski i Niemiec na odcinku pomorskim w okresie dwudziestolecia międzywojennego [w:] Studia nad wywiadem i kontrwywiadem Polski w XX wieku, t. 1, red. Wojciech Skora, Paweł Skubisz, Szczecin 2012.
Szymanowicz Adam, Na tajnym froncie polsko‑niemieckim. Polski wywiad w Prusach Wschodnich 1918–1939, Gdynia 2013.
Wysocki Adam, Kokino kłamie, Warszawa 1967.
Zacharski Marian, Dama z pieskiem. Kulisy wywiadu II RP, Poznań 2013.
Zacharski Marian, Operacja Reichswehra, Poznań 2013.
„Gazeta Bydgoska”, 12.09.1931.
Jendrzejewski Artur, Aresztowanie asa polskiego wywiadu w Wolnym Mieście Gdańsku Czesława Dziocha, www.trojmiasto.pl, 2.11.2013 [dostęp: 12.03.2021].
Major Jan Żychoń – głośny bohater cichej wojny, http://www.dobroni.pl/rekonstrukcje,major‑jan‑zychon‑8211‑glosny‑bohater‑cichej‑wojny,9092 [dostęp: 12.07.2015].
Information: Yearbook of Gdańsk, 2022, LXXXII (82), pp. 19 - 34
Article type: Original article
Titles:
Published at: 2022
Article status: Open
Licence: CC BY
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
PolishView count: 102
Number of downloads: 43