FAQ

Wiatr z Północy. Dyskursywne konstruowanie Heimat na przykładzie gmachu dawnej Królewskiej Szkoły Rzemiosł Budowlanych w Katowicach i jego wystroju

Publication date: 12.2021

Arts & Cultural Studies Review, 2021, Issue 4 (50) „Nowe strategie doświadczania kultury”, pp. 745 - 761

https://doi.org/10.4467/20843860PK.21.051.14968

Authors

Jerzy Gorzelik
Instytut Nauk o Sztuce Uniwersytetu Śląskiego
https://orcid.org/0000-0001-6405-9835 Orcid
All publications →

Titles

Wiatr z Północy. Dyskursywne konstruowanie Heimat na przykładzie gmachu dawnej Królewskiej Szkoły Rzemiosł Budowlanych w Katowicach i jego wystroju

Abstract

Wind from the North: The Discursive Construction of Heimat Exemplified by the Edifice of the Former Royal School of Building Crafts (Königliche Baugerwerkschule) in Katowice and its Decoration

The paper examines the edifice of the former school of building crafts (Baugewerkschule) in Katowice, Upper Silesia, which opened in 1901, and its decoration. The works of architecture, painting and sculpture were interpreted as carriers of a discourse calculated to construct Heimat, located within the borders of the Prussian Silesian Province. The building’s forms, reminiscent of the brick Gothic of northern Germany, were characteristic of the milieu of the Technische Hochschule in Hannover, where the designers of the edifice were educated. The city’s coat of arms was depicted on the facade, the vaulted ceiling of the auditorium was decorated with dragon and gryphon motifs of Scandinavian origin, and its walls painted with images of St. Hedwig ‒ the patron saint of Silesia, viewed here as a deconfessionalized personification of the land ‒ the Prussian eagle, and four iconic monuments of historic Silesian architecture. Thus, references were made to various levels of identity ‒ local, regional, national, and the mythologised Germanic North. The narrative constructed in this way fits into the cultural nationalism of the educated German bourgeoisie (Bildungsbürgertum), which grows out of the Romantic tradition. At the same time, the emphasis on the opposition of the North and South can be seen as a strategy for overcoming the peripheral status of Silesia in a world organised by the West-East axis. The school’s building in Katowice exemplifies how the elites of the German Empire used visual means to construct modern imagined communities.

References

Download references
Adler F., Mittelalterliche Backsteinbauwerke des Preuβischen Staates, Bd. I–II, Ernst & Korn, Berlin 1862–1898.
Adressbuch für Kattowitz (Stadt und Schloβbezirk) und Zawodzie, Herlitz & Pleβner, Kattowitz 1903.
Adressbuch für Kattowitz, Hohenlohehütte, Zawodzie und Zalenze, Verlag Julius Herlitz, Kattowitz 1907.
Adressbuch für Kattowitz, Hohenlohehütte, Boguschütz-Zawodzie und Zalenze, Verlag Julius Herlitz, Kattowitz 1908.
Adressbuch für Kattowitz und Umgegend, Verlag Julius Herlitz, Kattowitz 1910.
Anderson B., Wspólnoty wyobrażone. Rozważania o źródłach i rozprzestrzenianiu się nacjonalizmu, przeł. S. Amsterdamski, Wydawnictwo Znak, Kraków 1997.
Applegate C., A Nation of Provincials: The German Idea of Heimat, University of California Press, Berkeley–Los Angeles–Oxford 1990.
Baukunde des Architekten, Bd. II: Gebӓudekunde, Kommissions-Verlag von Ernst Toeche, Berlin 1900.
Becker R., Der Bildwerkfries am südlichen Hauptgesims des Rathauses in Breslau, „Zeitschrift für Bauwesen” 1899, Jg. 49, H. 1‒3, szp. 28–29.
Chojecka E., Nowa polifonia sztuki i historii. Dekoracja malarska auli im. Bolesława Szabelskiego w gmachu Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach / A New Polyphony of Art and History. New Painting Decoration of the Bolesław Szabelski Auditorium in the Karol Szymanowski Academy of Music in Katowice [w:] Rewitalizacja zabytkowego budynku Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach 1 marca 2014 roku do 30 kwietnia 2016 / Revitalization of the Historic Building of the Karol Szymanowski Academy of Music in Katowice 1 March 2014 to 30 April 2016, s. 3–18, http://rewitalizacjaeog.pl/images/download/EOG_AM_aula_album.pdf (dostęp: 30.11.2020).
Dahl J.Ch., Denkmale einer sehr ausgebildeten Holzbaukunst aus den frühesten Jahrhunderten in den innern Landschaften Norwegens, Zöllner, Dresden 1837.
Dietrichson L., Munthe H., Die Holzbaukunst Norwegens in Vergangenheit und Gegenwart, Verlag Gerhard Küthmann, Dresden 1893.
Goethe J.W. v., Von deutscher Baukunst (1772) [w:] Goethes Werke, Hamburger Ausgabe, Bd. XII, C.H. Beck, Hamburg 1960, s. 7–15.
Gorzelik J., Ideowe uwarunkowania translokacji górnośląskich kościołów drewnianych w Prusach w początkach XX wieku, „Quart” 2020, nr 1 (55), s. 49–62.
Gottlob F., Formenlehre der Norddeutschen Backsteingotik. Ein Handbuch zum Gebrauch für die Praxis und zum Selbststudium, Baumgӓrtner’s Buchhandlung, Leipzig 1900.
Grimm B., Wilhelm II. und Norwegen [w:] B. Henningsen, J. Klein, H. Müssener, S. Söderlind (Hrsg.), Wahlverwandschaft. Skandinavien und Deutschland 1800 bis 1914, Jovis Verlagsbüro, Berlin 1997, s. 100–112.
Haese K., Neogothische Backsteinbauten der Kaiserlichen Reichspost in Norddeustchland [w:] U. Albrecht, E. Badstübner (Hrsg.), Backsteinarchitektur in Mitteleuropa. Neue Forschungen – Protokollband des Greifswalder Kolloqiums 1998, Lukas Verlag, Berlin 2001, s. 342–354.
Halén W., Drachen aus dem Norden. Norwegische Goldschmiedekunst um die Jahrhundertwende und ihr Einfluss auf Deutschland, Kunstgewerbemuseum, Staatliche Museen zu Berlin, Oslo–Berlin 1993, s. 40–47.
Halén W., Drachen, Jugendstil und der Traum vom Skandinavischen [w:] B. Henningsen, J. Klein, H. Müssener, S. Söderlind (Hrsg.), Wahlverwandschaft. Skandinavien und Deutschland 1800 bis 1914, Jovis Verlagsbüro, Berlin 1997, s. 128–143. 
Harasimowicz J., Kult świętej Jadwigi Śląskiej w okresie reformacji i odnowy trydenckiej Kościoła [w:] M. Kaczmarek, M.L. Wójcik (red.), Księga Jadwiżańska. Międzynarodowe Sympozjum Naukowe Święta Jadwiga w dziejach i kulturze Śląska, Wrocław–Trzebnica, 21–23 września 1993, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1995, s. 387–406.
Jager M., Fritz Gottlob (1859–1920) und die Backsteingotik [w:] idem (Hrsg.), Fritz Gottlob. Formenlehre der Norddeutschen Backsteingotik. Ein Beitrag zur Neogotik um 1900, Verlag Ludwig, Kiel 2004.
Kalinowski K., Gloryfikacja panującego i dynastii w sztuce Śląska XVII i XVIII wieku, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa–Poznań1973.
Karch B., Nation and Loyalty in a German-Polish Borderland: Upper Silesia, 1848–1960, Cambridge University Press, Cambridge 2018.
Kleinwӓchter F., Das Piasten-Schloss in Oels, „Centralblatt der Bauverwaltung” 1885, Jg. 5, Nr. 29, s. 303.
Knötel P., Das neue Stadttheater in Kattowitz O/S, „Oberschlesien. Zeitschrift zur Pflege der Kenntnis und Vertretung der Interessen Oberschlesiens” 1907–1908, Jg. 6, H. 7, s. 319–325.
Kokkelink G., Lemke-Kokkelink M., Baukunst in Norddeutschland. Architektur und Kunsthandwerk der Hannoverschen Schule 1850–1900, Schlütersche, Hannover 1998.
Kozina I., Chaos i uporządkowanie. Dylematy architektoniczne na przemysłowym Górnym Śląsku w latach 1763–1955, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2005.
Leerssen J., The North: A Cultural Stereotype between Metaphor and Racial Essentialism [w:] S. Halink (ed.), Northern Myths, Modern Identities: The Nationalisation of Northern Mythologies since 1800, Brill, Leiden–Boston 2019, s. 13‒32.
Lutsch H., Bemalung des Neisser Kӓmmereigebӓudes, „Zentralblatt der Bauverwaltung” 1891, Jg. 11, s. 328–330.
Lutsch H., Verzeichnis der Kunstdenkmäler der Provinz Schlesien, Bd. 4: Die Kunstdenkmäler des Reg.-Bezirks Oppeln, Verlag von Wilh. Gott. Korn, Breslau 1894.
Lutsch H., Wiederherstellung des Rathauses in Breslau, „Zentralblatt der Bauverwaltung” 1887, Jg. 7, s. 328–330.
Lübke W., Geschichte der deutschen Renaissance, Verlag von Ebner & Seubert, Stuttgart 1873.
Meyer K.L., Nöllner E., Schrotholzkirchen Oberschlesiens, „Centralblatt der Bauverwaltung” 1903, Jg. 23, s. 149–151, 154–155.
Mundhenke H., Die Matrikel der Höheren Gewerbeschule, der Polytechnischen Schule und der Technischen Hochschule zu Hannover, Bd. I‒III, A. Lax, Hildesheim 1988–1992.
Nakonieczny R., Architektura gmachu Akademii Muzycznej w Katowicach – między romantyzmem a pragmatyzmem [w:] A. Barciak (red.), Katowice w 143. rocznicę uzyskania praw miejskich. W 40-lecie powstania Uniwersytetu Śląskiego – szkolnictwo i nauka na Górnym Śląsku, Polska Akademia Nauk. Oddziałw Katowicach, Katowice 2009, s. 307–325.
Nakonieczny R., Między awangardą a tradycją. Estetyka górnośląskich gmachów szkół architektury i rzemiosła budowlanego ostatniego stulecia [w:] O. Czerner, A. Gryglewska (red.), Schola Architecturae. Budynki szkół architektury, Oficyna Wydawnicza Politechniki Wrocławskiej, Wrocław 2005, s. 47–58.
Reuffurth H., Unsere oberschlesische Baugewerkschule, „Oberschlesien. Zeitschrift zur Pflege der Kenntnis und Vertretung der Interessen Oberschlesiens” 1905–1906, Jg. 4, H. 3, s. 157–171.
Rewitalizacja zabytkowego budynku Akademii Muzycznej im. Karola Szymanowskiego w Katowicach 1 marca 2014 roku do 30 kwietnia 2016 / Revitalization of the Historic Building of the Karol Szymanowski Academy of Music in Katowice 1 March 2014 to 30 April 2016, http://rewitalizacjaeog.pl/images/download/EOG_AM_aula_album.pdf (dostęp: 30.11.2020).
Smith A.D., Chosen Peoples: Sacred Sources of National Identity, Oxford University Press, Oxford 2003.
Smith A.D., The Nation Made Real: Art and National Identity in Western Europe, 1600–1850, Oxford University Press, Oxford 2013.
Szczypka-Gwiazda B., Architektura i sztuka w służbie społeczeństwa. Rozwój założenia klasztoru Elżbietanek w Katowicach na tle uwarunkowań politycznych i artystycznych [w:] A. Barciak (red.), Katowice w 142. rocznicę uzyskania praw miejskich. Dzieje medycyny i działalności charytatywnej na terenie Katowic, Polska Akademia Nauk. Oddział w Katowicach, Katowice 2008, s. 240–249.
Zabłocka-Kos A., Sztuka, wiara, uczucie. Alexis Langer – śląski architekt neogotyku, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1996.
Zelinsky H., Richards Wagners “Kunstwerk der Zukunft” und seine “nordische” Deutschtums-Ideologie [w:] B. Henningsen, J. Klein, H. Müssener, S. Söderlind (Hrsg.), Wahlverwandschaft. Skandinavien und Deutschalnd 1800 bis 1914, Jovis Verlagsbüro, Berlin 1997, s. 86–99.

Information

Information: Arts & Cultural Studies Review, 2021, Issue 4 (50) „Nowe strategie doświadczania kultury”, pp. 745 - 761

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Wiatr z Północy. Dyskursywne konstruowanie Heimat na przykładzie gmachu dawnej Królewskiej Szkoły Rzemiosł Budowlanych w Katowicach i jego wystroju

English:

Wind from the North: The Discursive Construction of Heimat Exemplified by the Edifice of the Former Royal School of Building Crafts (Königliche Baugerwerkschule) in Katowice and its Decoration

Authors

https://orcid.org/0000-0001-6405-9835

Jerzy Gorzelik
Instytut Nauk o Sztuce Uniwersytetu Śląskiego
https://orcid.org/0000-0001-6405-9835 Orcid
All publications →

Instytut Nauk o Sztuce Uniwersytetu Śląskiego

Published at: 12.2021

Accepted at: 13.12.2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Jerzy Gorzelik (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish