FAQ

Żeńskie duchy przyrodnicze w folklorze polskim i w mitologii klasycznej

Publication date: 04.03.2017

Ethnographies, 2016, Volume 44, Issue 4, pp. 345 - 378

https://doi.org/10.4467/22999558.PE.16.017.6642

Authors

Francisco Molina-Moreno
All publications →

Titles

Żeńskie duchy przyrodnicze w folklorze polskim i w mitologii klasycznej

Abstract

Female Spirits of Nature in Polish Folklore and Classical Methodology

In this paper we try to compare the female spirits of nature in Polish folklore with those of classical mythology, that is, the nymphs and their different varieties, and also with a particular kind of ancient Greek female demons, the so called ἄωραι (áōrai, ancient Greek word for untimely dead young women). Thus, we follow a research line started by the Polish scholar Witold Klinger, who focused mainly on the Eastern Slavic rusalki; in order to extend our comparative study to Polish beliefs, we shall examine Polish folklore materials that were unpublished when Klinger pursued his studies; likewise, comparison with the ancient Greek áōrai has not been attempted yet, so far as we know. We shall come to the conclusion that neither nymphs nor áōrai are at the basis of Polish female spirits, since the different traits of all those creatures combined in different ways in each cultural context.
 

References

Bantyš-Kamenskij D.N., Istoriâ Maloj Rossij,III, Moskva, 1830

Bazińska B., Wierzenia i praktyki magiczne pasterzy w Tatrach Polskich, w: Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, tom VII: Życie i folklor pasterzy Tatr Polskich i Podhala, red. W. Antoniewicz, B. Bazińska, W. Jostowa, J.G.H. Pawlikowski, A. Kutrzeba-Pojnarowa, T. Staich, E. Starek i K. Wierzbiański, Wrocław, 1967, s. 65–229.

Bernabé A. (ed.), Poetarum epicorum graecorum testimonia et fragmenta, Stuttgart, 1996 (1987)

Berwiński R.W., Bogunka na Gople, w: Powieści wielkopolskie, Wrocław, 1840, t. I, s. 1–169 (przypisy na s. 173–211; spis wyrazów przestarzałych lub zapomnianych, s. 213–228).

Boeckh A. (red.), Corpus Inscriptionum Graecarum, Berlin, 1825–1877.

Bologna C. (wyd. i tłum.), Liber monstrorum de diversis generibus. Libro delle mirabili difformità, Milano, 1977

Brunhölzl F., Liber monstrorum, w: Lexikon des Mittelalters, V, München & Zürich, Sp. 1946.

Ciszewski S., Krakowiacy. Monografia etnograficzna, t. 1: Podania. Powieści fantastyczne. Powieści anegdotyczno-moralne. Bajki o zwierzętach. Zagadki i łamigłówki, Kraków, 1894

Consbruch M. (ed.), Hephaestionis Enchiridion, Stuttgart, 1971

Dindorf W. (ed.), Aristides,vol. 3, Leipzig, 1829 .

Fasmer M., Ètimologičeskij slovar‘ russkogo âzyka, Moskva (przekład z wyd. niemieckiego [Vasmer M., 1950–1958, Russisches etymologisches Wörterbuch,Heidelberg] z uwagami Olega N. Trubačeva). F Gr H = Jacoby F. (ed.) 1923–†1999 Die Fragmente der griechischen Historiker, Berlin–Leiden, 1986

Fischer A., Drzewa w wierzeniach i obrzędach ludu polskiego,„Lud”,nr 35/15, 1937 ,  s. 60–76.

Flach H. (ed.), Glossen und Scholien zur hesiodischen Theogonie, Leipzig, 1876

Gilowski P., Wykład katechizmu kościoła krześcijańskiego, Kraków, 1579

Gołębiowski L., Lud Polski. Jego zwyczaje, zabobony, Warszawa, 1830

Goszczyński S., Dziennik podróży do Tatrów, Petersburg, 1853 , http://polona.pl/item/1323060/46/(dostęp: 10.10.2015).

Haur J.K., Skład abo skarbiec znakomity sekretów oekonomiej ziemianskiej (…), w Krakowie, 1693

Heitsch E. (ed.), Die griechischen Dichterfragmente der römischen Kaiserzeit,Band I, Göttingen, 1963 (1961) Die griechischen Dichterfragmente der römischen Kaiserzeit

Iles Johnston S., Restless Dead. Encounters between the Living and the Dead in Ancient Greece,Berkeley–Los Angeles–London, 1999

Jebb S. (ed.), Aelii Aristidis Adrianensis opera omnia, vol. I, Oxford, 1722

Kaibel G. (ed.), Athenaei Naucratitae deipnosophistarum libri xv, Leipzig 1887–1890 (przedruk: Stuttgart 1965–1966).

Kajsarov A.S., Slavânskaâ i rossijskaâ mifologiâ,čast’ 2, Moskva, 1810, http://rusology.narod.ru/allmenu/old.htm (dostęp: 29.08.2010w formacierar).

Kannicht R. (ed.), Tragicorum graecorum fragmenta, vol. 5: Euripides, Göttingen, 2004

Kapełuś H., Boginki, w: Krzyżanowski, J. (red.), Słownik folkloru polskiego,red. J. Krzyżanowski, Warszawa, 1965, s. 45–46.

Karamzin N.M., Istoriâ gosudarstva Rossijskogo, 1818, http://www.kulichki.com/inkwell/text/special/history/karamzin/kar01_03.htm (dostęp: 22.09.2010).

Karłowicz J., Podania i bajki ludowe zebrane na Litwie [cz. 1], „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”, nr 11, 1887, s. 229–293.

Karłowicz J., Kryński A., Niedźwiedzki W. (red.), Słownik języka polskiego,Warszawa, 1898–1923

Kassel R., Austin C., Poetae comici Graeci,t. 4, Berlin–New York, 1983

Klinger W., Słowiańskie rusałki, wiły, samodziwy itd. a tradycja grecko-rzymska, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, nr 48 (8)1947, s. 293–296.

Klinger W., Wschodnio-europejskie rusałki i pokrewne postaci demonologii ludowej a tradycjagrecko-rzymska, Lublin–Kraków, 1949.

Klinger W., Jeszcze o rusałkach i pokrewnych postaciach demonicznychi ich zależności od tradycji grecko-rzymskiej, „Lud”, 1958–1959 (tom z tych lat ukazał się w 1960 r.), nr 45, s. 307–314.

Kolberg O., Lud. Serya VII: Krakowskie, cz. 3,Kraków 1874 (= Dzieła wszystkie, 7, Wrocław–Poznań, 1962)

Kolberg O., Lud. Serya XV: W. Ks. Poznańskie,cz. 7, Kraków, 1882 (reedycja fotooffsetowa: Dzieła wszystkie,t. 15, Wrocław–Poznań, 1962), http://polona.pl/item/14269708/8/ (dostęp:3.12.2015).

Kolberg O. Lud. Serya XVII: Lubelskie, cz. 2, Kraków 1884 (reedycja fotooffsetowa: Dzieła wszystkie,t. 17, Wrocław–Poznań, 1962).

Kolberg O. Pokucie, cz. 3, Kraków, 1888 (= Dzieła wszystkie,t. 31, Wrocław­–Kraków, 1963).

Kolberg O., (uporządkował i wydał Seweryn Udziela) Tarnów-Rzeszów. Materiały etnogra­ficzne, Kraków, †1910, http://www.pbi.edu.pl/book_reader.php?p=30328 (dostęp: 31.05.2013).

Kolberg O., Kaliskie, cz. 1 (= Dzieła wszystkie,t. 23), Wrocław–Poznań, †1964.

Kolberg O., (na podstawie rękopisów opracowali J. Lisakowski i W. Sobisiak) Kaliskie–Sieradzkie (= Dzieła wszystkie,t. 46), Wrocław–Poznań, †1967

Kolberg O., (na podstawie rękopisów opracowali J. Burszta i B. Linette) Tarnowskie–Rzeszowskie (= Dzieła wszystkie,t. 48), Wrocław–Poznań, †1967

Kolberg O., (na podstawie rękopisów opracowali S. Kasperczak i A. Pawlak, wstęp M. Olechnowicz, red. A. Skrukwa) Białoruś-Polesie (= Dzieła wszystkie,t. 52), Wrocław–Poznań, †1968

Kolberg O., (na podstawie rękopisów opracowali Z. Jasiewicz i D. Pawlak, red. E. Miller) Góry i Podgórze, cz. 2 (= Dzieła wszystkie,t. 45), Wrocław–Poznań, †1968

Kolberg O., (na podstawie rękopisów opracowali A. Pawlak, M. Tarko i T. Zdancewicz, red. M. Tarko) Mazowsze, cz. 7 (= Dzieła wszystkie,t. 42), Wrocław–Poznań, †1970

Kolberg O., (na podstawie rękopisów opracował T. Skulina) Sanockie–Krośnieńskie, cz. 3 (= Dzieła wszystkie,t. 51), Wrocław–Poznań, †1973.

Kroll W. (ed.), Procli in Platonis Rem publicam commentaria, Leipzig, 1899–1901

Lasserre F., Livadaras N. (ed.), Etymologicum Symeonis,Rzym, 1976

Lindsay W. (ed.), Nonii Marcelli De compendiosa doctrina,t. II, Leipzig, 1903

Livrea H. (ed.), Pamprepii Panopolitani Carmina, Leipzig, 1979

Lobel E. (ed.), The Oxyrhynchus Papyri, Part XXI, London., 1951

Lobel E. (ed.), The Oxyrhynchus Papyri, Part XXVIII, London, 1962,

Majer-Baranowska U., Woda, w: Słownik stereotypów i symboli ludowych, Tom I: Kosmos. Zeszyt 2: Ziemia, woda, podziemie,red. J. Bartmiński, Lublin,1999, s. 153–235.

Masłowska E., Niebrzegowska S., Rzeka, w: Słownik stereotypów i symboli ludowych, Tom I: Kosmos. Zeszyt 2: Ziemia, woda, podziemie,red. J. Bartmiński, Lublin, 1999, s. 324–350.

Matejuk M., Indeks demonów w „Dziełach wszystkichOskara Kolberga, Lublin, 2002

Maurourbin, Kniga istoriografiâ počatiâ imeni, slavy, i razšireniâ naroda slavânskogo, Sankt-Peterburg, 172

Merkelbach R. & West M.L. (wyd.), Fragmenta Hesiodea, Oxford, 1967

Molina-Moreno F., Las rusalki:¿ninfas eslavas de las aguas?, „Amaltea. Revista de mitocrítica”, nr6, 2014, s. 219–246, http://revistas.ucm.es/index.php/AMAL/article/view/46523 (dostęp: 1.10. 2014).

Molina-Moreno F., Las rusalkieslavas orientales: ¿ninfas, sirenas o fantasmas?, w: Fantasmas, aparecidos y muertos sin descanso, red. M. Aguirre Castro, C. Delgado Linacero & A. González-Rivas, Madrid, 2014, s. 217–231.

Molina-Moreno F., Migrating Fabulous Half-Birds? Sirens and Sirin, „Palaeoslavica”, 2014, nr XXII, 1, s. 233–246 http://eprints.ucm.es/27173/ (dostęp: 24.10.2014).

Molina-Moreno F., Rusalki v Poles’e i sireny v antičnosti,„Palaeoslavica”, nr XXIII, 2015, 2, s. 197–220, http://eprints.ucm.es/34297/ (dostęp: 25.11.2015).

Morawski S., Pra-Sławianie i Pra-Łotwa, Kraków, 1882, http://polona.pl/item/204815/93/ (dostęp: 25.11.2015).

Moszyński K., Kultura ludowa Słowian. Część II: Kultura duchowa, Kraków, 1934.

Oellacher H., XXII. Eine exegetische Schrift zum späteren Dithyrambos,w: Griechische literarische Papyri I,bearbeitet von H. Gerstinger, H. Oellacher, K. Vogel (= „Mitteilungen aus der Papyrussammlung der Nationalbibliothek in Wien (Papyrus Erzherzog Rainer)”, neue Serie, I, Wien, 1932, s. 136–145.

Pach A., Drzewiej pod Giewontem, Warszawa, 1977

Page D.L., Poetae melici Graeci, Oxford 1962 (przedruk, 1967).

Pedrosa J.M., Las sirenas o la inmortalidad de un mito: una visión comparatista, w: El librode las sirenas,red. J.M. Pedrosa, Roquetas de Mar, 2002, s. 29–99.

Pełka L., Polska demonologia ludowa, Warszawa, 1987.

Petrow A., Lud ziemi dobrzyńskiej, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Krajowej”,nr II, s. 3–182.

Piątkowska I., O ludzie w Sieradzkiem, „Kłosy”, nr 1291, 1890, s. 205–206.

Popov M.I., Opisanie drevnâgo slavenskago âzyčeskago basnosloviâ, Sankt-Peterburg, 1768.

Porson R., Φωτίουτοῦπατριάρχουλέξεωνσυναγωγή, Cambridge, 1822.

Powell J.U. (ed.), Collectanea alexandrina,Oxford, 1925 (przedruk, 1970).

R., Świtezianki, „Kłosy”, t. XII, nr 288, s. 6, 1871, http://reader.digitale-sammlungen.de/de/fs1/object/display/bsb10931830_00014.html (dostęp: 29.03.2016).

Sandbach F.H. (ed.), Plutarchi moralia,t. 7, Leipzig, 1967

Schrader H. (ed.), Porphyrii Quaestionum Homericarum ad Iliadem pertinentium reliquiae, Leipzig, 1880–1882.

Sławski F. (red.), Słownik prasłowiański,t. 5, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź, 1984.

Smith C., Harpies in Greek Art,„Journal of Hellenic Studies”, 13, 1892–1893, s. 103–114.

Snegirëv I.M., Russkie prostonarodnye prazdniki i suevernye obrâdy, Moskva, 1837–1839

Snell B. & Maehler H. (ed.), Pindarus. Pars II. Fragmenta. Indices,Leipzig-Madrid, 1975

StallbaumG. (ed.), Eustathii EpiscopiThessalonicensis ad Homeri OdysseamCommentarii, Leipzig, 1825–1826

Świętka J., Lud nadrabski (od Gdowa po Bochnię). Obraz etnograficzny, Kraków, 1893

Tatiŝev V.N., Istoriâ Rossijskaâ s samyh drevnejših vremën. Kniga pervaâ, čast’ pervaâ, Moskva, 1768

Tereŝenko A.V., Byt russkogo naroda,čast’ VI, Sankt-Peterburg 1848 (Moskva, 1999).

Theodoridis C., Photii patriarchae lexicon (Ν-Φ),Berlin–New York, 2013

Touchefeu-Meynier O., De quand date la Sirène-poisson?, „Bulletin de l’Association Guillaume Budé (Lettres d’Humanité)”,nr 21 (décembre), 1962, s. 452–459.

Ulanowska S., Wśród ludu krakowskiego, „Wisła”, t. 1, 1887, s. 69–73.

Van der Valk M. (ed.), Eustathii archiepiscopi Thessalonicensis commentarii ad Homeri Iliadem pertinentes, Leiden, 1971–1987

Voigt E.-M. (ed.), Sappho et Alcaeus,Amsterdam, 1971

Wahylewič I., Huculowé, obywatelé wýchodnjho pohořj Karpatského (Dokončenj), „Časopis českého Muzeum” nr 13 (I), 1839 , s. 45–68, http://kramerius.nkp.cz/kramerius/PShowPageDoc.do?id=9444961&picp=&it=0&s=djvu (dostęp: 29.06.2014), oraz http://kramerius.nkp.cz/kramerius/PShowPageDoc.do?id=9444972&picp=&it=0&s=djvu&p_ind=62&x=0&y=0 (dostęp: 1.07.2014).

Wendel C., Scholia in Apollonium Rhodium,Berlin, 1958

Wójcicki K.W.,Klechdy, starożytne podania i powieści ludu Polskiego i Rusi, Warszawa, 1837

Wójcicki K.W.,Topielcy, w: Stare gawędy i obrazy,II, red. K.W. Wójcicki, Warszawa, 1840, s. 293–304.

Wójcicki K.W.,Boginka – płaczka, „Kłosy”, t. 2 (32), 1866, s. 376.

Wójcicki K.W., Klechdy, starożytne podania i powieści ludu polskiego i Rusi,Warszawa, 1972 i 1974 (nowe wydanie z 1837, zob. wyżej, z uzupełnieniami).

Zejszner L., Pieśni ludu Podhalan, Warszawa, 1845, http://www.wbc.poznan.pl/dlibra/doccontent? id=120956&from=FBC (dostęp:22.10.2015).

Zieleniewski M., O przesądach lekarskich ludu naszego, Kraków, 1845.

Information

Information: Ethnographies, 2016, Volume 44, Issue 4, pp. 345 - 378

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Żeńskie duchy przyrodnicze w folklorze polskim i w mitologii klasycznej

English:

Female Spirits of Nature in Polish Folklore and Classical Methodology

Published at: 04.03.2017

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Francisco Molina-Moreno (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish