FAQ

Wrocławskie cmentarze żydowskie – miejsca (nie)znane. Wiedza i wyobrażenia młodych mieszkańców Wrocławia

Publication date: 12.2020

Ethnographies, 2020, Volume 48, Issue 4, pp. 323 - 344

https://doi.org/10.4467/22999558.PE.20.024.13418

Authors

Ewa Banasiewicz-Ossowska
University of Wrocław, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland
https://orcid.org/0000-0002-3514-7438 Orcid
All publications →

Titles

Wrocławskie cmentarze żydowskie – miejsca (nie)znane. Wiedza i wyobrażenia młodych mieszkańców Wrocławia

Abstract

Jewish Cemeteries in Wrocław – Places (Un)known. Knowledge and Beliefs of Young Residents of Wrocław

The article is based on empirical research, one of the elements of which was to verify the knowledge, beliefs and ideas of young Wrocław residents about the Jewish cemeteries located in the city. The subject of the analysis was, first of all, knowledge of their history, importance for local culture and community; ideas about the role of cemeteries in Jewish culture and customs related to death and funeral. An important aspect was also finding out what the place of cemeteries is and how they are perceived in the local community, do they function in the minds of young people and in what way, are they really known to them and are they associated with the Jewish community living here, or rather perceived as places of memory and museum space.

References

Bałaban M.
1929 Zabytki historyczne Żydów w Polsce, Warszawa.

Banasiewicz-Ossowska E.
2005 Śmierć w tradycji i wierzeniach Żydów polskich, w: Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – antropologia kultury – humanistyka, t. 9, red. J. Kolbuszewski, Wrocław, s. 335‒340.
2007 Między dwoma światami. Żydzi w polskiej kulturze ludowej, „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. 35, Wrocław.
2014 Tradycja i współczesność w obrzędowości pogrzebowej Żydów wrocławskich, w: Praktykowanie tradycji w społeczeństwach posttradycyjnych, red. J. Hajduk-Nijakowska, Opole, s. 189‒207.
2020 Żydzi wrocławscy w świadomości młodych mieszkańców Wrocławia – wiedza i stereotypy, „Edukacja Międzykulturowa”, nr 1 (12), s. 169–181.

Bednarek M.
2020 Sytuacja prawna cmentarzy żydowskich w Polsce w latach 1944–2019, Kraków.

Biegeleisen H.,
1929 Lecznictwo ludu polskiego, Kraków.
1930 Śmierć w obrzędach, zwyczajach i wierzeniach ludu polskiego, Warszawa.

Bielawski K.
2020 Zagłada cmentarzy żydowskich, Warszawa.

Borzymińska Z., Żebrowski R.
2003 Polski słownik judaistyczny. Dzieje. Kultura. Religia. Ludzie, t. 1, Warszawa.

Brzezińska A., Aplet K., Ziółkowska B.
2008 Psychologia rozwoju człowieka, w: Psychologia. Podręcznik akademicki, t. 2, red. J. Strelau, D. Doliński, Gdańsk, s. 95‒298.

Carmel P., Gruber R .R., Szemző H., Tönkő A., Vonnák D.,
2020 Jewish Cemeteries and Sustainable Protection the ESJF handbook of sustainable heritage tourism, Frankfurt, https://issuu.com/esjf/docs/jewish_cemeteries_and_sustainable_protection (dostęp: 13.01.2021).

Eliade M.
1966 Traktat o historii religii, przeł. J. Wierusz-Kowalski, Warszawa.

Erikson E.,
1997 Dziedzictwo i społeczeństwo, przeł. P. Hejmej, Poznań.

Fabiszak M., Brzezińska A.W.
2018 Cmentarz – park – podwórko. Poznańskie przestrzenie pamięci, Warszawa.

Gadowska I.
2017a Wielkomiejskie cmentarze żydowskie. Metamorfoza przestrzeni jako czynnik desakralizacji, w: Adlojada. Kultura i profanacje, red. J. Brejdak, D. Kacprzak, J. Madejski i in., Szczecin, s. 111‒121.

Gadowska I. (red.)
2017b Wielkomiejskie cmentarze żydowskie w Europie Środkowo-Wschodniej, Łódź.

Gliwka G.
2019 Pamięć zbiorowa – jej funkcje i mechanizmy przekazu w kontekście badań Barbary Szackiej i Andrzeja Szpocińskiego, „Rozprawy Społeczne”, t. 13, nr 3, s. 13‒27. http://yadda.icm.edu.pl/yadda/element/bwmeta1.element.ekon-element-000171582326 (dostęp: 18.01.2021).

Gogol J., Henke L., Hoffman S., Kazejak I., Sęczek A.
2005 Wielka tradycja bez kontynuacji. Gmina Żydowska we Wrocławiu po roku 1945, https://homepage.univie.ac.at/philipp.ther/breslau/html/wielka.html (dostęp: 15.01.2021).

Goldberg-Mulkiewicz O.
1986 Obrzędy żałobne i pogrzebowe Żydów polskich, „Polska Sztuka Ludowa”, r. 40, nr 1–2, s. 103‒107.
2000 Cmentarze żydowskie, w: „Lebn wil ich” – „ja chcę żyć”. To co pozostało: cmentarze żydowskie w Polsce, oprac. i red. P. Blachetta-Madajczyk, Białystok.

Goliński M., Ziątkowski L.
1989 Średniowieczne cmentarze żydowskie we Wrocławiu, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka, r. 44, s. 35‒43.

Golka M.
2009 Pamięć społeczna i jej implanty, Warszawa.

Gruber R.E.
2004 Odrodzenie kultury żydowskiej w Europie, przeł. A. Nowakowska, Sejny.

Grzywa J.
2010 Zapomniane „sacrum” – cmentarze ludności niemieckiej i żydowskiej jako problem społeczno-kulturowy współczesnego miasta, „Studia Etnologiczne i Antropologiczne”, nr 10, s. 386–404.

Hońdo L.
2002 Przestrzeń żydowskiego cmentarza, w: Śmierć, przestrzeń, czas, tożsamość w Europie Środkowej około 1900. Materiały międzynarodowej konferencji zorganizowanej w dniach 8‒10 grudnia 1996, red. K. Grodziska, J. Purchla, Kraków, s. 195‒214.

Jagielski J.,
1995 Obecny stan cmentarzy żydowskich w Polsce, w: Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, t. 2, red. J. Woronczak, Wrocław s. 229‒232.

Kapralski S.
2016 Żydzi i zagłada w polskich kulturach pamięci: między antagonizmem i agonem, „Teksty Drugie”, nr 6, s. 346-357, https://rcin.org.pl/Content/63030/WA248_82864_P-I-2524_kapralski-zydzi_o.pdf (dostęp: 18.01.2021).

Karpińska G.E.
2017 Cmentarz. Antropologiczna lektura przestrzeni i pamięci na przykładzie wiejskiego cmentarza w Złotym Potoku, „Literatura Ludowa”, nr 1, s. 21‒31.

Kichler J.
2015 Cmentarz Cosel we Wrocławiu, w: Jerzy Kichler. Odrodzenie życia żydowskiego we Wrocławiu. Człowiek dialogu, red. J. Lisek, M. Szajda, Wrocław, s. 40‒58.

Kichler J., Włodarczyk T.
2016 Przewodnik po żydowskim Wrocławiu, Wrocław.

Klein R.
2015 Witnesses of emancipation. Selected metropolitan Jewish cemeteries of Central and Eastern Europe, Berlin.
2019 Metropolitan Jewish Cemeteries of the 19th and 20th Centuries in Central and Eastern Europe. A Comparative Study, Petersberg.

Klimowicz T., Sygowski P., Tarajko M., Trzciński A.
2018 Ogrodnicy pamięci. Cmentarze żydowskie. Podręcznik dobrych praktyk w ochronie dziedzictwa lokalnego, Lublin.

Kolbuszewski J.
1995 Semiotyczny pejzaż cmentarza, w: Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, t. 2, red. J. Woronczak, Wrocław, s. 27‒37.
1996 Cmentarze, Wrocław.

Krajewska M.
1989 Cmentarze żydowskie w Polsce: nagrobki i epitafia, „Polska Sztuka Ludowa”, r. 43, z. 1‒2, s. 27‒44.

Łagiewski M.
1991 Macewy mówią, Wrocław–Warszawa–Kraków.
1997 Wrocławscy Żydzi 1850–1944, Wrocław.
2004 Stary cmentarz żydowski we Wrocławiu, Wrocław.

Majewska A.
2016a Cmentarz a nekropolia – „tradycja” a asymilacja? Cmentarze żydowskie w przestrzeni miast województwa śląskiego, w: Wielkomiejskie cmentarze żydowskie w Europie Środkowo-Wschodniej, red. I. Gadowska, Łódź, s. 37‒62.
2016b Dziedzictwo opuszczone na przykładzie cmentarzy żydowskich województwa śląskiego. Uwarunkowania i zagrożenia naturalne, w: Wspólne dziedzictwo kulturowe. Dialog kultury z naturą, red. M. Winograd, Białystok, s. 250‒270.

Mroczkowska A.
2016 Ochrona cmentarza żydowskiego w Sobieniach-Jeziory w kontekście działań instytucjonalnych i praktyk społecznych, „Rocznik Antropologii Historii”, r. VI (9), s. 123‒146.

Nowak J.
2011 Społeczne reguły pamiętania. Antropologia pamięci zbiorowej, Kraków.
2017 Pamięć kulturowa i zapominanie o Żydach, „SENSUS HISTORIAE”, t. 27, nr 2, s. 63‒76.

Okólska H., Burak M.
2007 Cmentarze dawnego Wrocławia, Wrocław.

Pabjan B.
2015 Pamięć zbiorowa mieszkańców miasta. Studium o badaniach pamięci zbiorowej, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Sociologica”, nr 54, s. 17‒37.

Pabjan B., Czajkowski P.
2013 Pamięć zbiorowa mieszkańców Wrocławia a stosunek do niemieckiego dziedzictwa miasta, w: Współczesna teoria i praktyka badań społecznych i humanistycznych, red. J. Juchnowski, R. Wiszniewski, s. 739‒761, https://www.researchgate.net/publication/260138716_Pamiec_zbiorowa_mieszkancow_Wroclawia_a_stosunek_do_niemieckiego_dziedzictwa_miasta (dostęp: 19.01.2021).

Reisenthel A.
2015 Orientalismus als Mittel zur Identitatsfindung. Sepulkralarchitektur auf dem Jüdischen Friedhof Breslau, Lohestraße, Berlin.

Roguska B.
2015 Postrzeganie Żydów i stosunków polsko-żydowskich. CBOS. Komunikat z badań, nr 112, https://cbos.pl/SPISKOM.POL/2015/K_112_15.PDF (dostęp: 29.02.2020).

Rozmus D.
2015 Przestrzenne zastosowanie obyczajowego prawa religijnego na przykładzie cmentarza żydowskiego, „Roczniki Administracji i Prawa”, nr XV (1), s. 99‒111.

Sikora S.
1986 Cmentarz. Antropologia pamięci, „Polska Sztuka Ludowa – Konteksty”, nr 1‒2, s. 57–68.

Skrok Z.
1991 Kłódki symboliczne. Przyczynek do zwyczajów pogrzebowych Żydów polskich, „Polska Sztuka Ludowa”, r. 45, nr 2, s. 18–20.

Stachowiak A.
2015 Niemieckie cmentarze na Ziemiach Zachodnich jako miejsca niepamięci, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne”, t. 43, z. 2, s. 123–140.

Stawiarski B.
2010 Cmentarze Żydów aszkenazyjskich w średniowieczu. Przykład Wrocławia, „Wratislavia Antiqua”, t. 12, s. 61‒290.

Steuer-Jurek A.
2019 Kultywowanie miejsc pamięci na przykładach cmentarzy w Głogówku, „Przestrzeń/ Urbanistyka/Architektura”, nr 1, s. 133–144.

Szacka B.
2006 Czas przeszły, pamięć, mit, Warszawa.

Tanaś S.
2008a Miejsce cmentarzy w turystyce kulturowej – wokół problemu badawczego, „Turystyka Kulturowa”, nr 2, s. 4‒16, http://www.turystykakulturowa.org/pdf/2008_12_01.pdf (dostęp: 20.11.2020).
2008b Przestrzeń turystyczna cmentarzy. Wstęp do tanatoturystyki, Łódź.

Trzciński A.
1997 Symbole i obrazy. Treści symboliczne przedstawień na nagrobkach żydowskich w Polsce, Lublin.
2010 Cmentarze żydowskie w XIX i XX wieku (do Holokaustu) w Europie Środkowo-Wschodniej jako tekst kultury, w: Sztuka cmentarzy w XIX i XX wieku, red. A.S. Czyż, B. Gutowski, Warszawa, s. 265‒281.

Walerjański D.
1998 Cmentarze żydowskie w województwie katowickim: historia, stan zachowania, roblemy ochrony, „Ochrona Zabytków”, t. 51/3, s. 246‒257.

Wilczura A.
2010 Śmierć i życie pozagrobowe w żydowskich wierzeniach ludowych, „Studia Bliskowschodnie”, nr 4, s. 34‒41, https://depot.ceon.pl/bitstream/handle/123456789/4266/Wilczura ‒ Śmierć i życie pozagrobowe.pdf?sequence=1&isAllowed=y (dostęp: 10.11.2020).

Wodziński M.
1992 Epitafia hebrajskie z cmentarza żydowskiego we Wrocławiu przy ul. Lotniczej, „Annales Silesiae”, nr 22, s. 91‒103.
1994 Średniowieczny cmentarz żydowski we Wrocławiu, „Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, r. 49, z. 3-4, s. 341‒344.

Woronczak J.P.
1991 Specyfika kulturowa cmentarzy żydowskich, Katowice.

Woronczak J.P. (red.)
1995 Cmentarze żydowskie. Studia z dziejów kultury żydowskiej w Polsce, t. 2, Wrocław. Wrocławskie cmentarze żydowskie – miejsca (nie)znane...

Zawiła M.
2019a Dziedziczynienie przedwojennych cmentarzy na terenach postimigracyjnych Polski, Kraków.
2019b Przedwojenne cmentarze na terenach postimigracyjnych Polski. Między niepamięcią a dziedzictwem, w: Śmierć. Figury obecności – figury zapomnienia, red. A. Kaczmarek, M. Kamińska, „Studia Kulturoznawcze”, nr 1, s. 71‒88.

Information

Information: Ethnographies, 2020, Volume 48, Issue 4, pp. 323 - 344

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Wrocławskie cmentarze żydowskie – miejsca (nie)znane. Wiedza i wyobrażenia młodych mieszkańców Wrocławia

English:
Jewish Cemeteries in Wrocław – Places (Un)known. Knowledge and Beliefs of Young Residents of Wrocław

Authors

https://orcid.org/0000-0002-3514-7438

Ewa Banasiewicz-Ossowska
University of Wrocław, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland
https://orcid.org/0000-0002-3514-7438 Orcid
All publications →

University of Wrocław, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland

Published at: 12.2020

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND  licence icon

Percentage share of authors:

Ewa Banasiewicz-Ossowska (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish