FAQ

Wizja góralszczyzny w świetle niemieckich planów ekspozycyjnych w Muzeum Tatrzańskim

Publication date: 04.03.2017

Ethnographies, 2016, Volume 44, Issue 4, pp. 271 - 291

https://doi.org/10.4467/22999558.PE.16.013.6638

Authors

Stanisława Trebunia-Staszel
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
https://orcid.org/0000-0001-8694-5934 Orcid
All publications →

Titles

Wizja góralszczyzny w świetle niemieckich planów ekspozycyjnych w Muzeum Tatrzańskim

Abstract

The Concept of Góralness in the light of German’s Plans of Exhibition in the Tatra Museum

The article discusses the problem of Nazi ethnopolicy towards the Polish Highlanders from the Tatra Mountains regions. Drawing on new or hitherto littleknown sources produces by Germans officials and ethnologists, author aims to explore the way of perceiving and conceptualization of Górale ethnicity by occupying authority. By analyzing Germans plans of reorganization of the Tatra Museum in Zakopane, she tries to reconstruct the process of objectification of Góralness by Nazi regime. As it is shown, the cultural specificity of Górale, which was exposed by Polish intelligentsia as the essence of Polishness, during World War II became an object of manipulation of the Nazi occupier, who tried to use it to break the national unity of Poles by creating a separate highland nation, so called Goralenvolk.
 

References

Berghausen J., Polityka okupanta hitlerowskiego na Podhalu w okresie II wojny światowej, w: Podhale w czasie okupacji 1939–1945, wyd. 2 rozszerzone i poprawione, red. J. Berghausen, Warszawa, 1977, s. 13–39.

Berendt E., Symulakrum albo „miejsce schadzki w celu bawienia się wzajemnego naukami i kunsztami”, „Zbiór Wiadomości do Antropologii Muzealnej”, nr 1, 2014, s. 31–48.

Folga-Januszewska D., Muzeum: definicje i pojęcie. Czym jest muzeum dzisiaj?, „Muzealnictwo”, nr 49, 2008 , s. 200–202.

Gąsiorowski T., Podhale w planach niemieckiego okupanta, „Biuletyn IPN”, nr 1–2 (108–109), 2010, s. 20–23.

Gingrich A., Niemiecka antropologia w okresie Trzeciej Rzeszy, w: Antropologia. Jedna dyscy­plina czety tradycje: brytyjska, niemiecka, francuska i amerykańska, red.F. Barth, A. Gingrich, R. Parkin, S. Silverman, Kraków, 2007, s. 129–157.

Gottschall L.M., Völkerkunde-Absolvent und aktives NSDAP-Mitglied. Die Schul- und Studienzeit des Anton Adolf Plügel,Diplomarbeit, Universität Wien, 2010.

Gottschall L.M., Student wiedeńskiego Wydziału Ludoznawstwa i aktywny członek NSDAP, w: Antropologia i etnologia w czasie wojny. Działalność Sektion Rassen- und Volkstumsforschung Institut für Deutsche Ostarbeit, Krakau 1940–1944 w świetle nowych materiałów źródłowych, red. M. Maj, Kraków, 2015, s. 95–102.

Günther-Swart I., Die Goralen, „Nation und Staat”, Helf 4, 1940/41, s. 110–116.

Heinemann I., Germanizacja, przesiedlenia, ludobójstwo, Generalny Plan Wschodni w świetle koncepcji nowego ładu etnicznego w Europie Wschodniej podczas II wojny światowej, w: Inżynieria społeczna, red. P. Madajczyk, P. Popieliński,Warszawa, 2012, s. 178–194.

Jamka R., Urywki z okupacyjnych wspomnień archeologa, w: Alma Mater w podziemiu, red. M.A. Zarębowie, Kraków, 1964, s. 208–221.

Kolbuszewski J., Kultura podhalańska jako składnik kultury narodowej, „Podhalanka”, R.1, nr 1/6,1981 , s. 21.

Kudelski R., Niemiecka grabież polskich dzieł sztuki,„Cenne, bezcenne, utracone”, nr 1–2, 2005 http://nimoz.pl/pl/wydawnictwa/wydawnictwa-nimoz/cenne-bezcenne-utracone-1

Madajczyk Cz., Generalna Gubernia w planach hitlerowskich,Warszawa, 1961

Maj M., Trebunia-Staszel S., Działalność Referatu Etnologii Sekcji Rasowo-Ludoznawczej w świetle nowych materiałów źródłowych,w: Antropologia i etnologia w czasie wojny. Działalność Sektion Rassen- und Volkstumsforschung Institut für Deutsche Ostarbeit, Krakau 1940–1944, w świetle nowych materiałów źródłowych, red. M. Maj, Kraków, 2015, s. 103–144.

Majda J., Góralszczyzna w twórczości Stanisława Witkiewicza, Wrocław, s. 114–115, 1979.

Michel U., Ethnopolitische Reorganisationsforschung am Institut für Deutsche Ostarbeit in Krakau 1941–1945, w: Ethnologhie und Nationalsozialismus, red. B. Streck, Gehren, 2000 s. 149–166.

Pach A., Zakopane – okupacyjna rzeczywistość,w: tegoż, W siąpawicy dziejów, Warszawa, 1983, s. 336–344.

Piotrowski S., Dziennik Hansa Franka, wyd. 3, Seria: Sprawy polskie przed Międzynarodowym Trybunałem Wojennym w Norymberdze, t. 1, Warszawa, 1957.

Plügel A., Das Rassenbild des Vorfeldes im deutschen Osten,„Das Vorfeld”, Schulungsblätter für den Nationalsozialisten im Generalgouvernement, 2 Jahr., F. 6,, 1941a, s. 6–15.

Die podhalanischen Góralen im südlichsten Teil des Kreises Neumarkt. I Teil, „Die Burg”, Vierteljahresschrift des Instituts für Deutsche Ostarbeit Krakau, 2 Jahr,, 1941, H. 3, s. 54–66.

Die podhalanischen Góralen im südlichsten Teil des Kreises Neumarkt. III Teil, „Die Burg”, Vierteljahresschrift des Instituts für Deutsche Ostarbeit Krakau, 3 Jahr, 1942, H. 2, s. 236–257.

Pospieszalski K.M., Hitlerowskie „prawo” okupacyjne w Polsce,cz. II, Generalna Gubernia. Wybór dokumentów i próba syntezy, Poznań, 1958.

Stopka K., Kolekcja Sektion Rassen- und Volkstumsforschung własnością Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, „Alma Mater”, nr 101, 2008, s. 40–43.

Szatkowski W., Goralenvolk. Historia zdrady, Kraków, 2012.

Święch J., Plany niemieckich władz okupacyjnych dotyczące muzeów regionalnych w Generalnym Gubernatorstwie w świetle raportów Antona Plügla,w: Działalność Sektion Rassen- und Volkstumsfroschung Institut für Deutsche Ostarbeit, Krakau 1940–1944, w świetle nowych materiałów źródłowych, red. M. Maj, Kraków, 2015,s. 145–152.

Trebunia-Staszel S., Podhale w XIX w. Od peryferyjnej krainy do „Polskich Aten”, w: Podhalański ruch regionalny i jego rola w kształtowaniu kultury regionu,praca doktorska napisana pod kierunkiem prof. dr. hab. R. Kantora, Archiwum IEiAK UJ, Kraków, 2000

Wieczorkiewicz A., O funkcji i retoryce wypowiedzi muzealnej, „Konteksty. Polska Sztuka Ludowa”. R. 50, nr 1–2, 1996, s. 37–52.

Wnuk W., W cieniu niesławy,w: tegoż, Walka podziemia na szczytach,Warszawa, 1980, s. 11–79.

Zborowski J., Sprawozdanie Muzeum Tatrzańskiego za okres okupacji (Zakopane, 2 maja 1946), w: H. Jost, Zakopane czasu okupacji. Wspomnienia, Zakopane, 2001, s. 258–262.

Żygulski Z., Muzea na świecie, Warszawa, 1982

Materiały archiwalne

Planung für die Neuaufstellung des Tatra-Museums in Zakopane (Plan nowej ekspozycji Muzeum Tatrzańskiego w Zakopanem), 15.5.1940, podpisany Anton Plügel. Maszynopis, ss. 8. Archiwum UJ, box 1/04/02. W tekście dokument przywoływany jako: (AUJ IDO, box 1/04/02).

Kolekcja Sektion Rssen- und Volkstumsforschung,Institut für Deutsche Ostarbeit przekazana przez National Anthropological Archives Smithsonian Institution w Waszyngtonie, Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego, box 1-83.

Bericht über den Stand des Tatra-Museums in Zakopane (Sprawozdanie z obecnego stanu Muzeum Tatrzańskiego), Zakopane 23.04.1941, podpisany: Hermann Mentz. Maszynopis, s. 23–28. Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół Akt: Rząd Generalnego Gubernatorstwa 1939–1945, Nr zespołu 111, sygn. Akt 1454. W tekście dokument przywoływany jako: (AAN, sygn. 1454/A).

Bericht zur Umgestaltung des Tatra-Museums in Zakopane (Sprawozdanie o stanie Muzeum Tatrzańskiego), Zakopane 29.05.1941, podpisany Hermann Mentz. Maszynopis, s. 14–20. Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół Akt: Rząd Generalnego Gubernatorstwa 1939–1945, Nr zespołu 11, sygn. Akt 1454. W tekście dokument przywoływany jako: (AAN, sygn. 1454/B).

Pisma urzędowe w sprawie Muzeum Tatrzańskiego, Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Zespół Akt Rząd Generalnego Gubernatorstwa 1939–1945, Nr zespołu 111, sygn. Akt 1454. W tekście dokumenty przywoływane jako: (AAN, sygn. 1454/C).Dobrowolski J.

Dziady, czyli nie wszystko. Próba rekonstrukcji polskiego Dionizosa,„Teatr” nr 11 i 12, 2000

Janion Maria M., Do Europy tak, ale razem z naszymi umarłymi,Warszawa, 2000.

Kosiński D., Teatra polskie. Rok katastrofy, Kraków, 2013.

Kott J., Kadysz. Strony o Tadeuszu Kantorze, Gdańsk, 2005.

Mickiewicz A., Dziady, Kraków, 2004 .

Mickiewicz A., Najwyższym szczęściem dzieci ziemi jest jedynie osobowość. Rozmowa z Marią Janion, „Konteksty” nr 3–4., 1995

Mickiewicz A., 1992 Okno do środka. Rozmowa z Andrzejem Dudzińskim, „Tygodnik Powszechny” nr 1, 1995 .

Rosiek S.,Zwłoki Mickiewicza. Próba nekrografii poety, Gdańsk, 1997.

Stasiuk A., Dziennik pisany później,Wołowiec, 2010 .

Information

Information: Ethnographies, 2016, Volume 44, Issue 4, pp. 271 - 291

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Wizja góralszczyzny w świetle niemieckich planów ekspozycyjnych w Muzeum Tatrzańskim

English:

Wizja góralszczyzny w świetle niemieckich planów ekspozycyjnych w Muzeum Tatrzańskim

Authors

https://orcid.org/0000-0001-8694-5934

Stanisława Trebunia-Staszel
Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
https://orcid.org/0000-0001-8694-5934 Orcid
All publications →

Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Published at: 04.03.2017

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Stanisława Trebunia-Staszel (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish