FAQ
Kalisz Society of Friends of Science logo

Z nadwarciańskiego dworu na nowojorskie salony. Działalność Erazma Józefa Jerzmanowskiego (1844-1909)

Publication date: 06.2022

Polonia Maior Orientalis, 2022, IX, pp. 311 - 326

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.22.017.15939

Authors

Arkadiusz Stanisław Więch
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
, Poland
https://orcid.org/0000-0003-4888-1129 Orcid
All publications →

Titles

Z nadwarciańskiego dworu na nowojorskie salony. Działalność Erazma Józefa Jerzmanowskiego (1844-1909)

Abstract

Przedmiotem tekstu jest zaprezentowanie postaci Erazma Józefa Jerzmanowskiego (1844-1909) oraz prowadzonej przez niego działalności. Pochodził on ze starej rodziny szlacheckiej zamieszkującej tereny Wielkopolski Wschodniej i Kujaw. Był urodzonym w Ziemi Kaliskiej powstańcem styczniowym, emigrantem, wynalazcą i biznesmenem. Jedną z najważniejszych postaci amerykańskiej przemysłu gazowego lat 80. i 90. XIX wieku. Zgromadził spory majątek, który przeznaczał na cele filantropijne i pomoc społeczności polskiej zarówno emigracyjnej jak i mieszkającej na ziemiach polskich pod zaborami. W testamencie ustanowił powstanie fundacji, której rozmiar i znaczenie porównywane zostały przez Stanisława Tarnowskiego do fundacji Alfreda Nobla.

References

Download references
Źródła:

Archiwum Nauki Polskiej Akademii Nauk i Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie, Spuścizna Erazma Józefa Jerzmanowskiego

Archiwum Narodowe w Krakowie, Hipoteka Krakowska

Archiwum Narodowe w Krakowie, Akta notariusza Wiktora Brzeskiego

Archiwum Państwowe w Łodzi, Rok 1844, zespół 1711

Archiwum Parafialne w Rdutowie, Akta Stanu Cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Rdutowie z 1844 roku

Biblioteka Czartoryskich w Krakowie, Archiwum Hotelu Lambert

Biblioteka Jagiellońskich w Krakowie, Wycinki z gazet polskich i obcych dotyczące działalności (głównie filantropijnej) E. J. Jerzmanowskiego w latach 1886-1894

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu, Korespondencja Erazma Józefa Jerzmanowskiego z Karolem Lewakowskim z lat 1898-1909

Źródła drukowane:

Białynia-Chołodecki J (1913), Pamiętnik z powstania styczniowego. W pięćdziesiątą rocznicę wypadków, Lwów

Boniecki A. (1906), Herbarz Polski, cz. 1: Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, t. 9, Warszawa

Herbarz Kaspra Niesieckiego S. J. powiększony dodatkami z późniejszych autorów rękopisów, dowodów urzędowych i wydana przez Jana Nep. Bobrowicza, t. 3, Lipsk 1839

Herby rycerstwa polskiego przez Bartosza Paprockiego zebrane i wydane r. p. 1584, Kraków 1858

Leszczyc Z. (1908), Herby szlachty polskiej, Poznań

Potocki (J. A. Bałaszewicz) (1973), Raporty szpiega, t. 2, Warszawa

Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. 12, pod red. B. Chlebowskiego, Warszawa 1892

Korespondencja drukowana:

Modrzejewska. Listy, t. 1: Korespondencja Heleny Modrzejewskiej i Karola Chłapowskiego 1859-1886, oprac. A. Kędziora, E. Orzechowski, Warszawa 2015.

Prasa:

„Ameryka” – 1891, 1901

„Ameryka-Echo” – 1905

„Dziennik Chicagowski” – 1891, 1895

„Gazeta Lwowska” – 1894

„Gazeta Narodowa” – 1886, 1891, 1894

„Goniec Wielkopolski” – 1886

„Krynica” – 1888

„L’Osservatore Romano” – 1889

„Nafta” – 1894

„New York Daily Tribune” – 1896

„Nowa Reforma” – 1894, 1898, 1901

„Wiarus” – 1891

Opracowania:

Biernacki A. (1991), Erazm Jerzmanowski i jego fundacja, „Blok-Notes Literacki im. A. Mickiewicza”, nr 10

Frančić M. (1964), Jerzmanowski Franciszek, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 11, pod red. E. Rostworowski, Wrocław-Warszawa-Kraków

Hulewicz J. (1964), Jerzmanowski Erazm Józef, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 11, pod red. E. Rostworowskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków

Łotysz S. (2013), Wynalazczość Polska w Stanach Zjednoczonych, Warszawa

Nejman E. H. (2013), Szlachta Sieradzka XIX wieku. Herbarz, Zduńska Wola

Pachoński J. (1864), Jerzmanowski Jan Paweł, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. 11, pod red. E. Rostworowskiego, Wrocław-Warszawa-Kraków

Palca I., Radwan D. (2011), „Msza weteranów” Wincentego Wodzinowskiego, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa”, nr 20

Piątkowska D. (2002), Polskie kościoły w Nowym Jorku, Nowy Jork-Opole

Więch A. S. (2013), Realizacja chrześcijańskiej idei miłości bliźniego – wokół katolicyzmu Erazma Józefa Jerzmanowskiego [w:] Erazm Józef Jerzmanowski (1844–1909).

Życie w służbie idei, red. J. Biernat OSA, A. S. Więch, Kraków-Prokocim Więch A. S. (2018), Działalność Erazma Józefa Jerzmanowskiego jako przykład autokreacji.

Wokół problematyki mecenatu końca XIX wieku, [w:] Prokocim dawniej i dziś, red. T. Ściężor, Kraków

Więch A. S. (2019), Polski Nobel. Działalność Erazma Józefa Jerzmanowskiego i dzieje fundacji jego imienia (do 1938 roku), Kraków

Information

Information: Polonia Maior Orientalis, 2022, IX, pp. 311 - 326

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Z nadwarciańskiego dworu na nowojorskie salony. Działalność Erazma Józefa Jerzmanowskiego (1844-1909)

English:

From the Warta Manor House to the New York Salons. The Activity of Erazm Józef Jerzmanowski (1844-1909)

Authors

https://orcid.org/0000-0003-4888-1129

Arkadiusz Stanisław Więch
Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
, Poland
https://orcid.org/0000-0003-4888-1129 Orcid
All publications →

Uniwersytet Jagielloński w Krakowie
Poland

Published at: 06.2022

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Arkadiusz Stanisław Więch (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish