Brdów w latach 1815-1870. Administracja, finanse i majątek miejski

Tomasz Dziki

Brdów w latach 1815-1870. Administracja, finanse i majątek miejski

Publication date: 2021

Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, pp. 51 - 65

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.21.003.15454

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Brdów w latach 1815-1870. Administracja, finanse i majątek miejski

Abstract

W latach 1816-1866 Brdów przynależał do obwodu i powiatu kujawskiego (od 1842 r.), a od 1847 r. (po zmianie nazwy) do powiatu włocławskiego w wojewódzkie mazowieckim, następnie od 1837 r. guberni mazowieckiej a od 1845 r. guberni warszawskiej. Po reformie administracyjnej z 1866 z początkiem 1867 r. znalazł się w powiecie kolskim w guberni kaliskiej. W 1870 r. na podstawie prawa z 1869 r. utracił prawa miejskie i został przekształcony w osadę. Administracja miejska w Królestwie Polskim była podporządkowana władzy państwowej. Każdy z burmistrzów był nominowany a nie wybierany przez społeczeństwo. Pierwszym burmistrzem miasta w omawianym okresie był Jan Stanżewski, ostatnim Jan Wabilski. Miasto posiadało szereg nieruchomości. Przez dziesięciolecia wynajmowano lokal na magistrat miasta. Pomimo zakupu nieruchomości pod jego budowę ostatecznie zaadaptowano na siedzibę władz miejskich budynek zlikwidowanego browaru. Koszty utrzymania administracji miejskiej oraz realizacji inwestycji miejskich pokrywano z licznych podatków i opłat. Brdów w badanym okresie był niewielkim miasteczkiem, ze zdecydowaną dominacją zabudowy drewnianej. Odnotowano znikomy rozwój demograficzny. Po przekształceniu miasta w osadę w 1870 r. nie stworzono odrębnej gminy wiejskiej Brdów, lecz przyłączono go do gminy wiejskiej Lubotyń.

In the years 1816-1866 Brdów belonged to the Kuyavian region and to the Kuyavian district (from 1842), then from 1847 (after the change of name) to the Wloclawek County in the Mazovia Province, then from 1837 to the Masovian Governorate and from 1845 to the Warsaw Governorate. After the territorial reform of 1866, at the beginning of 1867, it was incorporated into the Koło County in the Kalisz Governorate. In 1870, pursuant to the law of 1869, it lost its municipal rights and was transformed into a settlement. The municipal administration in the Kingdom of Poland was subordinated to state authority. Each of the mayors was nominated, not elected by the community. The first mayor of the town in the period discussed was Jan Stanżewski, and the last one was Jan Wabilski. The town owned a number of properties. For decades, the premises were rented to house the town council. Despite the property for its construction having been purchased, it was the building of the liquidated brewery that was finally adapted to the seat of the municipal authorities. The costs of maintaining the municipal administration and implementing municipal investments were covered from numerous taxes and fees. In the period analyzed, Brdów was a small town with a definite dominance of wooden buildings. The demographic development was insignificant. After the town was transformed into a settlement in 1870, a separate rural commune of Brdów was not created, but incorporated into the rural commune of Lubotyń.

Keywords

Brdów, administracja miejska, gospodarka miejska, Królestwo Polskie, XIX wiek

19th century, Brdów, town administration, town economy, the Kingdom of Poland

References

Download references

Źródła archiwalne:

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Rada Stanu i Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Komisja Województwa Mazowieckiego i Rząd Gubernialny Warszawski

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Komisja Województwa Kaliskiego i Rząd Gubernialny

Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Nowy Dwór Mazowiecki

Archiwum Państwowe w Warszawie Oddział w Grodzisku Mazowieckim, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Warce

Archiwum Państwowe w Toruniu, Oddział we Włocławku, Naczelnik Powiatu Włocławskiego

Archiwum Państwowe w Toruniu, Oddział we Włocławku, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Nieszawa

Archiwum Państwowe w Toruniu, Oddział we Włocławku, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Radziejów

Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Koninie, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Brdów

Archiwum Państwowe w Suwałkach, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Wiżajnach

Archiwum Państwowe w Suwałkach, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej w Puńsku

Źródła drukowane:

Dziennik Praw Królestwa Polskiego

„Dziennik Urzędowy Guberni Warszawskiej” z lat: 1847, 1851, 1862.

„Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” z lat: 1821, 1847.

Kalendarzyk Polityczny na rok 1841, Warszawa 1841.

Kalendarzyk Polityczny na rok 1842, Warszawa 1842.

Kalendarzyk Polityczny na rok 1845, Warszawa 1844.

Kalendarzyk Polityczny na rok 1849, Warszawa 1849.

Kallas M. (1985), Opis Brdowa z 1820 roku, „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”, seria E.

Kallas M. (1999), Raport o stanie miast kujawskich w 1820 roku „Zapiski Kujawsko-Dobrzyńskie”, t.13.

Krótka statystyka Guberni Królestwa Polskiego obejmująca rozległość i ludność tychże guberni, oraz miast, osad i gmin, Warszawa 1870.

Памятная Книжка Калишкой Губернии на1870 г., Kalisz 1870.

Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego na 1856 r., Warszawa 1855.

Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego na rok 1859, Warszawa 1859.

Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego na rok 1866 r., Warszawa 1865.

Варшавскiя Губернскiя Вѣдомостиz 1870 r.

Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego, T.1, cz.1. Gospodarstwo miejskiej, Warszawa 1866.

Prasa

„Dziennik Warszawski” z 1866 r.

„Kurier Codzienny” z 1870 r.

„Kurier Warszawski” z 1847 r.

„Warszawska Gazeta Policyjna” z lat: 1847, 1855, 1857

„Варшавская Полицейская Газета”z 1870 r.

Opracowania

Dziki T. (2004), Nieszawa w latach 1793-1918, [w:] Dzieje Nieszawy, t. I: Do roku 1945, pod red. R. Czai, Toruń.

Dziki T. (2010), Rypin w latach 1793-1918, [w:] Rypin – dzieje miasta, t. 1: Do 1918 roku, pod red. K. Mikulskiego, Rypin.

Dziki T. (2018), W czasach zaborów (1793-1918), [w:] Monografia Powiatu Włocławskiego, pod red. K. Mikulskiego i T. Dzikiego, Włocławek.

Dziki T. (2020), Brześć Kujawski w latach 1793-1918, [w:] Dzieje Brześcia Kujawskiego i ziemi brzeskiej, t. 1: Do roku 1918, pod red. D. Kaczewskiego i S. Łanieckiego, Brześć Kujawski.

Kallas M. (1978), Z przeszłości administracyjnej Kujaw i ziemi dobrzyńskiej (od rozbiorów do utworzenia województwa włocławskiego), „Zapiski Kujawsko – Dobrzyńskie”, seria A.

Kołodziejczyk R. (1961), Zamiana miast na osady w Królestwie Polskim, „Kwartalnik Historyczny”, R. LXVIII, z.1.

Kołodziejczyk R. (1998), Miasta i mieszczaństwo w Królestwie Polski w 1865 r. w świetle statystyki, [w:] R. Kołodziejczyk, Studia nad dziejami burżuazji w Polsce. Wybór prac z lat 1956-1998 wydany z okazji 75-lecia urodzin autora, Warszawa-Pułtusk.

Korobowicz A., Witkowski W. (2012), Historia ustroju i prawa polskiego (1772-1918), Warszawa.

Mujta J. S. (1995), Gmina Babiak. Przeszłość i teraźniejszość, Konin.

Nietyksza M. (1986), Rozwój miast i aglomeracji miejsko-przemysłowych w Królestwie Polskim 1865-1914, Warszawa.

Nowicki P. (2017), Żydzi w Brdowie w XIX wieku (do 1866 roku), „Polonia Maior Orientalis”, T. IV.

Przygodzki J. (2002), Rada Najwyższa Tymczasowa Księstwa Warszawskiego 1813-1815. Organizacja i działalność, Wrocław.

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880.

Smyk G. (2011), Administracja publiczna w Królestwie Polskim w latach 1864-1915, Lublin.

Witkowski K. (2013), Utrata praw miejskich przez Brdów w 1870 roku, [w:] Brdów w dobie powstania styczniowego, red. P. Gołdyn, Brdów.

Information

Information: Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, pp. 51 - 65

DOI: https://doi.org/10.4467/27204006PMO.21.003.15454

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Brdów w latach 1815-1870. Administracja, finanse i majątek miejski

English:

Brdów in the Years 1815-1870. Administration, Finances and Municipal Property

Authors

Tomasz Dziki

https://orcid.org/0000-0003-1828-2125

Włocławskie Towarzystwo Naukowe

Published at: 2021

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Tomasz Dziki (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 347

Number of downloads: 390

<p> Brdów in the Years 1815-1870. Administration, Finances and Municipal Property</p>

Download xml