FAQ

Rośliny lecznicze stosowane w czasie morowego powietrza opisane w Zielniku Szymona Syreniusza (1613)

Publication date: 09.2022

Modern medicine, 2022, Volume 28 (2022) Issue 1, pp. 75 - 108

https://doi.org/10.4467/12311960MN.22.002.16210

Authors

Anna Trojanowska
Institute for the History of Science, Polish Academy of Sciences
ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Poland
https://orcid.org/0000-0003-3870-3679 Orcid
All publications →

Titles

Rośliny lecznicze stosowane w czasie morowego powietrza opisane w Zielniku Szymona Syreniusza (1613)

Abstract

Medicinal plants used during the plague described in the Herbarium of Simon Syrenius (1613)

Before the effective methods of treatment and prevention of plague infections and all other infectious diseases were known, attempts were made to treat them with natural means. The effective in the treatment of blight, among others were considered the following plants: angelica (Angelica archangelica), valerian (Valeriana officinalis), pimpinella, (Pimpinella sp.) common tormentil plant (Potentilla erecta), and also onion and garlic. Knowledge about medicinal plants was gathered in herbaria. The largest Polish Renaissance herbarium was the Zielnik by Szymon Syreniusz, published in Krakow in 1613. This work describes over 800 plants, only some of them were used against the plague.

The aim of the work is to investigate which medicinal plants were indicated by Syreniusz as effective means in combating the pestilential air, what properties were assigned to them and how they were be used.

References

Download references
Źródła – stare druki (dostępne w internecie)
S. Syreniusz, Zielnik herbarzem z ięzyka łacinskiego zowią: to iest Opisanie własne imion, kształtu, przyrodzenia, skutkow y moc zioł wszelakich [...] polskim ięzykiem zebrany y na osmiero ksiąg rozłożony [...] Cracoviae 1613, Bazyli Skalski, 1613, https://polona.pl/item/zielnik-herbarzem-z-iezyka-lacinskiego-zowia-to-iest-opisanie-wlasne-imion-ksztaltu,MzM1NDMyMw/171/#info:metadata.
Marcin z Urzędowa, Herbarz polski, to iest o przyrodzeniv zioł y drzew rozmaitych [...] księgi dwoie doctora Marcina Vrzędowa [...], Drukarnia Łazarzowa Druk, https://polona.pl/item/herbarz-polski-toiest-o-przyrodzeniv-ziol-y-drzew-rozmaitych-ksiegi-dwoie-doctora,MTE2NTM2NzM/283/#info:metadata.
Marcin Ruff z Welca, Epitome opusculi. To iest gruntowna y dostateczna sprawa: o iadowidey y zaraźliwey niemocy Pestilemyey, albo morowego powietrza, Karków 1588. druk Wojciech Kobyliński, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/publication/559623/edition/481101/content.
Petrycy S., Instrvctia Abo Navka, Iak Się Sprawowac Czasv moru…, druk Mikołaj Lob, Kraków 1613, https://www.dbc.wroc.pl/dlibra/publication/143074/edition/74343/content.
Umiastowski P., Navka o morowym powietrzv na czwory xiegi rozlozona [...] przez Piotra Vmiastovvskiego z Klimonth vv philozophiey y vv lekarskiey nauce doktora pilnie opisana [...], W Krakowie: w drukarniey Andrzeia Piotrkowczyka, 1591, https://polona.pl/item/navka-o-morowym-powietrzv-na-czwory-xiegi-rozlozonaprzez-piotra-vmiastovvskiego-z,NzQwNDk1NjU/141/#info:metadata.
Opracowania
Bugaj R., Hermetyzm, Wyd. Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1991.
Furmanowa M., Michalska Z., Parczewski A., Zarębska I., Lecznictwo renesansowe w Polsce na podstawie Herbarza Marcina z Urzędowa, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej” Seria B. Historia nauk Biologicznych i Medycznych, 1959.
Griffin J.P., Venetian treacle and the foundation of medicines regulation, „British Journal of Clinical Pharmacology” 2004, vol. 58,3, doi:10.1111/j.1365-2125.2004.02147.x, https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1884566/.
Kohlmünzer S., Farmakognozja. Podręcznik dla studentów, PZWL, Warszawa 1980.
Konarska-Zimnicka S., Albo będzie dobrze, albo będzie źle – prognostyki astrologów krakowskich, Culture.pl, https://culture.pl/pl/artykul/albo-bedzie-dobrze-albo-bedzie-zle-prognostyki-astrologowkrakowskich.
Majewski E., Słownik nazwisk zoologicznych i botanicznych polskich, zawierający ludowe oraz naukowe nazwy i synonimy polskie, używane dla zwierząt i roślin od XV-go wieku do chwili obecnej, źródłowo zebrane i zestawione z synonimami naukowemi łacińskiemi w podwójnym porządku alfabetycznym i pomnożone porównawczym materyałem, zaczerpniętym z innych języków słowiańskich, T. 1, Słownik polsko-łaciński, Warszawa 1889, https://polona.pl/item/slownik-nazwisk-zoologicznych-i-botanicznych-polskich-zawierajacy-ludowe-oraz-naukowe,MTI5NTI2NDU/4/#item.
Raubo A., Medyczne aspekty teorii humoralnej na podstawie wybranych pozycji polskiego piśmiennictwa medycznego z XVI w., „Medycyna Nowożytna” 2016, t. 22, z. 2.
Rostański S., Szymon Syreniusz i jego dzieło, „Wiadomości Botaniczne” 1997, t. 41, nr 2.
Rośliny polskie, oprac. W. Szafer, S. Kluczyński, B. Pawłowski, PWN, Warszawa 1969.
Rutkowska E., Kołaczki (trochisci, pastilli), morsele (morsuli, tabellae) i krążki (rotulae, orbiculi) jako stałe doustne postaci leku w świetle dziewiętnastowiecznych podręczników do receptury, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 2018, nr 4.
Słownik polszczyzny XVI wieku, https://spxvi.edu.pl/indeks/haslo/61650.
Smakosz A.K., Między lekiem a kosmetykiem. Właściwości farmakologiczne i receptury na pomum ambrae (pomander) [w:] M. Dąsal (red.), Acta Uroboroi. W Kręgu Epidemii II, Wrocław 2019,
https://www.academia.edu/41105949/Mi%C4%99dzy_lekiem_a_kosmetykiem_
W%C5%82a%C5%9Bciwo%C5%9Bci_farmakologiczne_i_receptury_na_pomum_ambrae.
Szpilczyński S., Nauka lekarska w dobie Odrodzenia, „Studia i Materiały z Dziejów Nauki Polskiej” 1955, r. 3.
Szweykowscy A. i J. (red.), Słownik botaniczny, Wiedza Powszechna, Warszawa 1993.
Śnieżyńska-Stolot E., „Zamek piękny na wzgórzu…” Horoskopy – zapomniane źródło historyczne, Kraków 2015.
Zemanek A., Botanika Renesansu w świetle współczesnej nauki, „Wiadomości Botaniczne” 1997, nr 1, https://pbsociety.org.pl/default/wp-content/uploads/2018/02/wb.1997.001_ev_s.pdf.
Zemanek A., Studia nad Zielnikiem (1613) Syreniusza, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1996, R. 41, nr 3–4.
Zemanek A., Z dziejów botaniki Renesansu – padewskie inspiracje polskich zielnikarzy, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1996, R. 41, nr 1.
Zemanek A., Rostański K., „Habent sua fata Libelli” czyli uwagi o egzemplarzach Zielnika (1613) Syreniusza zachowanych w Polsce, „Kwartalnik Historii Nauki i Techniki” 1996, R. 41, nr 3–4.

Information

Information: Modern medicine, 2022, Volume 28 (2022) Issue 1, pp. 75 - 108

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Rośliny lecznicze stosowane w czasie morowego powietrza opisane w Zielniku Szymona Syreniusza (1613)

English:

Medicinal plants used during the plague described in the Herbarium of Simon Syrenius (1613)

Authors

https://orcid.org/0000-0003-3870-3679

Anna Trojanowska
Institute for the History of Science, Polish Academy of Sciences
ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Poland
https://orcid.org/0000-0003-3870-3679 Orcid
All publications →

Institute for the History of Science, Polish Academy of Sciences
ul. Nowy Świat 72, 00-330 Warszawa, Poland

Published at: 09.2022

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Anna Trojanowska (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish