FAQ

Epidemia cholery w 1866 r. w Poznaniu i jego okolicach

Publication date: 19.12.2024

Modern medicine, 2024, Volume 30 (2024) Issue 2, pp. 43 - 70

https://doi.org/10.4467/12311960MN.24.048.20878

Authors

Anita Magowska
Poznan University of Medical Sciences
, Poland
https://orcid.org/0000-0002-6046-3993 Orcid
All publications →

Titles

Epidemia cholery w 1866 r. w Poznaniu i jego okolicach

Abstract

The article analyses the cholera epidemic in 1866 in Poznan and its surroundings. It differed from previous cholera epidemics in Poznan because the percentage of deaths was three times higher in the right-bank district than in the left-bank one. The article investigates the usefulness of the criterion of religion in examining this epidemic and the impact of the Prussian-Austrian war, a signifi cant event in European history, on cholera cases. The article also aims to identify the involvement of Polish doctors and persons without medical education in the fi ght against cholera in right-bank Poznan. The primary research material consists of press notes and articles published in “Dziennik Poznański” in 1866, documents from the State Archives in Poznan, Teofi l Kaczorowski’s report from the city cholera hospital, as well as leafl ets and a brochure on cholera, published in Poznan in 1866. The study proves the problematic nature of attributing susceptibility to cholera to Poles, what the Prussian authorities did, the impact of military transports and quartering of soldiers among the inhabitants of Poznan, and the difficulties in providing treatment and care to cholera patients, especially in the vicinity of Poznan, where there were no doctors or pharmacies at all. The occurrence of cholera was demonstrated near the fortress moat and the Bogdanka city stream.

References

Download references
Źródła archiwalne

Archiwum Państwowe w Poznaniu:

Akta gminy Tarnowo Podgórne (pow. poznański), sygn. 82, Akta dotyczące epidemii cholery 1836–1874.

Królewski Sąd Obwodowy w Poznaniu, sygn. 1023, v. Breański Tibertius Valeria, Probst zu Tarnowo.

Źródła drukowane

Addressbuch für die Stadt Posen 1872. Erster Theil: Wohnungs-Anzeiger; Zweiter Theil: Geschaefts-Handbuch, Posen [Poznań] 1871.

“Allgemeine Zeitung des Judenthmus, Ein unparteiisches Organ für alles judische Interesse” 1853, nr 10.

„Beilage zum Königlich Preussischer Staats-Anzeiger” 1868, nr 78.

Bericht die cholera in Posen im Jahre 1848 zusammengestellt nach den Erfahrungen der DDr. C. van Baren, Flies, Freudenreich, Hantke, Herzog, Jaffe, Jagielski, Kramarkiewicz, Laube, Lehmann, Mayer, Neustadt, Ordelin, Rehfeld, Suttinger und Wernicke zu Posen; zu wohlthaetigen Zwecken, Poznań 1849.

„Dziennik Poznański” 1866, nr 196, 30 VIII.

„Erste Beilage zur Königlich Preussischen Staats-Anzeiger” 1866, nr 285.

Francja, „Dziennik Poznański” 1866, nr 213, 20 IX.

Gniezno, „Dziennik Poznański” 1866, nr 204, 8 IX.

Gospodarstwo, przemysł i handel, „Dziennik Poznański” 1866, nr 133, 15 VI; nr 194, 28 VIII.

Hantke S., Tussi convulsive, Berolini 1835.

Kaczorowski T., Bericht über die Cholera-Epidemie des Jahres 1866

in Posen, “Berliner Klinische Wohenschrift” 1872, nr 2; nr 3.

Korespondencje, „Tygodnik Katolicki” 1866, nr 41.

Korespondencje Dziennika Pozn., „Dziennik Poznański” 1866, nr 194, 28 VIII.

Nadesłano, „Dziennik Poznański” 1866, nr 174, 3 VIII.

Nadesłano. Odprawa p. dr. Samterowi, „Dziennik Poznański” 1866, nr 176a, 5 VIII.

Motty M., Listy Wojtusia z Zawad, Warszawa 1983.

[Motty M.], Wojtuś [Na Zawadach], De omnibus rebus et quibusdam aliis. List XLI, „Dziennik Poznański” 1866, nr 154, 11 VII.

[Motty M.], Wojtuś [Na Zawadach], De omnibus rebus et quibusdam aliis. List XLIII, „Dziennik Poznański” 1866, nr 176, 5 VIII.

[Motty M.], Wojtuś [Na Zawadach], De omnibus rebus et quibusdam aliis, List XLVII, „Dziennik Poznański” 1866, nr 222, 30 IX.

Neustadt L., Brevis disquisitio nosologico-pathologica de abcessu frygido scrofuloso, Berolini 1826.

Posener Wohnungs-Anzeiger auf das Jahr 1865, t. 2, Posen [Poznań] 1865.

Posener Wohnungs-Anzeiger auf das Jahr 1868. Aus amtlichen Materialien Zusammengesteltt, Posen [Poznań] 1868.

Preussische Statistik. Miscelannea 1867, Berlin 1871.

Poznań, 20 marca, „Dziennik Poznański” 1866, t. 8 (dalej: „D P” 1866), nr 65, 21 III.

Poznań, 20 sierpnia, „Dziennik Poznański” 1866, nr 188, 21 VIII.

Poznań, 8 sierpnia, “Nadwiślanin” 1866, nr 90, 10 VIII.

Prusy, „Dziennik Poznański” 1866, nr 84, 14 IV.

Report by Mr. Netten Radcliffe on the Diffusion of Cholera, and its prevalence in Europe, during the Ten Years 1865–1874, [w:] Reports of the Medical Officer of the Privy Council and Local Government Board, New Series Nr V, London 1875.

[Rozkład jazdy ], „Dziennik Poznański” 1866, nr 212, 19 IX.

Wiadomości miejscowe i potoczne, „Dziennik Poznański” 1866, nr 113, 20 V; nr 124, 5 VI; nr 130, 12 VI; nr 132, 14 VI; nr 134, 16 VI; nr 151, 7 VII; nr 156, 13 VII; nr 157, 14 VII; nr 159, 17 VII; nr 161, 19 VII; nr 163, 21 VII; nr 173, 2 VIII; nr 176a, 5 VIII; nr 177, 7 VIII; nr 178, 8 VIII; nr 179, 9 VIII; nr 180, 10 VIII; nr 183, 14 VIII; nr 185, 17 VIII; nr 189, 22 VIII; nr 190, 23 VIII; nr 195, 29 VIII; nr 196, 30 VIII; nr 197, 31 VIII; nr 200, 4 IX; nr 201, 5 IX; nr 203, 7 IX; nr 204, 8 IX; nr 205, 11 IX; nr 206, 12 IX; nr 209, 15 IX; nr 210, 16 VI; nr 211, 18 IX; nr 212, 19 IX; nr 214, 21 IX; nr 215, 22 IX; nr 222, 30 IX; nr 223, 10 II,; nr 240, 21 X; nr 241 23 X; nr 244, 26 X; nr 249, 1 XI; nr 253, 7 XI; nr 261, 16 XI.

Wojna, „Dziennik Poznański” 1866, nr 137, 20 VI.

Z teatru wojny, „Dziennik Poznański” 1866, nr 142, 26 VI.

Żelasko J., Nauki popularne co do zachowywania się mieszkańców w czasie cholery. Skazówka popularna dotycząca leczenia cholery w epidemicznym jej występowaniu. Instrukcja dla dozorcy, któremu w ogólność pielęgnowanie chorych zapadłych na cholerę jest poruczone, Poznań 1866.

Opracowania

Alvis R.E., Religion and the Rise of Nationalism. A Profile of an East- Central European City, Syracuse N.Y. 2005.

Virchow R. (red.), Archiv für pathologische Anatomie und Physiologie und für klinische Medicin, seria 13, t. 5, Berlin 1894.

Budzyń K., Świderski Władysław Jan, [w:] PSB, t. LI/2, z. 209, Warszawa– Kraków 2016.

Chowdhury F. et al., Diagnosis, Management, and Future Control of Cholera, “Clinical Microbiology Reviews” 2002, nr 3.

Clark Ch., Prusy. Powstanie i upadek 1600–1947, tłum. J. Szkudliński, Warszawa 2009.

Conner J.G. et al., Staying alive: Vibrio cholerae’s cycle of environmental survival, transmission and dissemination, “Microbiology Spectrum” 2016, nr 2. DOI: 10.1128/microbiolspec.VMBF-0015-2015.

Czermińska L., Duchowość Sióstr Franciszkanek od Cierpiących. Studium na podstawie dokumentów Zgromadzenia, Łódź 2009.

Daly W.J., DuPont H.L., The Controversial and short-lived early use of rehydration therapy for cholera, “Clinical Infectious Diseases” 2008, nr 10.

Evans Clements B., A history of women in Russia: from earliest times to the present, Bloomington 2012.

Grot Z., Matecki Teodor Teofil, [w:] PSB, t. XX, Wrocław 1975.

Haszyńska S., Epidemie cholery w XIX-wiecznym Poznaniu, „Kronika Miasta Poznania” 2021/22, t.: Poznań morowy, red. P. Matusik. Hempel S., John Snow, “The Lancet” 2013.

Jaffe M., Poznań pod panowaniem pruskim, „Kronika Miasta Poznania” 2012, nr 3.

Jakóbczyk W., Prasa w Wielkopolsce (1859–1918), [w:] Prasa polska w latach 1864–1918, Seria: J. Łojek (red.), Historia prasy polskiej, Warszawa 1976.

Kędelski M., Rozwój demograficzny Poznania w XVIII i na początku XIX wieku, Poznań 1992.

Kędelski M, Stosunki ludnościowe w latach 1815–1918, [w:] J. Topolski, L. Trzeciakowski (red.), Dzieje Poznania, t. 2: Dzieje Poznania w latach 1793–1945, Warszawa–Poznań 1994.

Kiec O., Protestantyzm w Poznańskiem 1815–1918, Warszawa 2001.

Koren N., Jewish Physicians: A Biographical Index, Jerusalem 1973.

Kośmiński S., Słownik lekarzów polskich, Warszawa 1883.

Lauer H.H., Hirsch, August, [w:] Neue Deutsche Biographie, t. 9, Berlin 1972.

Liczbińska G., Umieralność i jej uwarunkowania wśród katolickiej i ewangelickiej ludności historycznego Poznania, praca doktorska, Poznań 2008.

Lim V.K.E., Cholera: Re-infection, “Medical Journal of Malaysia” 2001, nr 1.

Lippi D., Gotuzzo E., The greatest steps towards the discovery of Vibrio cholerae, “Clinical Microbiology and Infection” 2014, nr 3.

Łuczak Cz., Życie gospodarczo-społeczne w Poznaniu 1815–1918, Poznań 1965.

Łukasiewicz D., Z dziejów polityki sanitarnej pod pruskim zaborem 1772–1807, „Kwartalnik Historyczny” 2015, nr 2.

Łysakowska-Trzoss A., „Ciężka nas nawiedziła choroba”. Ogłoszenie poznańskich lekarzy na temat epidemii cholery w 1866 roku, „Kronika Miasta Poznania”, t.: Poznań morowy, red. P. Matusik, Poznań 2021/2022.

Molik W., Polscy lekarze w dziewiętnastowiecznym Poznaniu. Portret demografi czno-społeczny grupy, „Kronika Miasta Poznania” 2002, t. 1: Lekarze.

Pachucki J., Bojanowski Edmund, [w:] PSB, t. 2, Kraków 1936.

Pietrzak J., Arcybiskup Mieczysław Ledóchowski jako prymas Polski, „Ecclesia. Studia z dziejów Wielkopolski” 2018, nr 1.

Samter J., Zur Geschichte der Cholera-Epidemien in der Stadt Posen (1831–1873), „Zeitschrift der Historischen Gesellschaft für die Provinz Posen” 1886, R. 2.

Stasch R., Epidemia cholery azjatyckiej w Poznaniu w 1831 roku, „Archiwum Historii i Filozofi i Medycyny” 1933, z. 1–2.

Szarejko P., Słownik lekarzy polskich XIX wieku, t. I, Warszawa 1991.

Trzeciakowski L., Otto von Bismarck, Wrocław 2009.

Tyrowicz M., Breański Walerjan Tyburcjusz, [w:] PSB, t. 2, Kraków 1936.

Urena Valerio L.A., Colonial Fantasies, Imperial Realities. Race Science and the Making of Polishness on the Fringes of the German Empire, 1840–1920, Athens, OH 2019.

Wegener L., Der wirtschaftliche Kampf der Deutschen mit den Polen um die Provinz Posen, Posen [Poznań] 1903.

Wrońska M.W., Powstanie Zgromadzenia Służebniczek Bogarodzicy Dziewicy Niepokalanie Poczętej, Luboń 2010.

Wyder G., Wielkopolskie „emancypantki” w świetle aktualnych badań historyczno-socjologicznych, „Studia Zachodnie” 2005.

Źródła internetowe

Matecki [T.T.], Świderski [W.], [Towarzystwo św. Wincentego à Paulo], ulotka, [b.m.r.], Zbiory Biblioteki Kórnickiej, sygn. BK7505, https://www.wbc.poznan.pl/dlibra/show-content/publication/edition/461309?id=461309.

Information

Information: Modern medicine, 2024, Volume 30 (2024) Issue 2, pp. 43 - 70

Article type: Original article

Titles:

Polish: Epidemia cholery w 1866 r. w Poznaniu i jego okolicach
English: Cholera epidemic in 1866 in Poznan and its surroundings

Authors

https://orcid.org/0000-0002-6046-3993

Anita Magowska
Poznan University of Medical Sciences
, Poland
https://orcid.org/0000-0002-6046-3993 Orcid
All publications →

Poznan University of Medical Sciences
Poland

Published at: 19.12.2024

Article status: Open

Licence: CC BY  licence icon

Article financing:

Przedstawione w artykule badania zostały sfinansowane przez Narodowe Centrum Nauki (UMO-2021/41/B/HS3/00594).

Percentage share of authors:

Anita Magowska (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish

View count: 55

Number of downloads: 38

Cholera epidemic in 1866 in Poznan and its surroundings