Wpływ Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. na kształtowanie się samorządu terytorialnego w II Rzeczypospolitej

Paweł  Cichoń

Wpływ Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. na kształtowanie się samorządu terytorialnego w II Rzeczypospolitej

Publication date: 12.2021

Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 14 (2021), Volume 14, Issue 4, pp. 495 - 510

https://doi.org/10.4467/20844131KS.21.043.14469

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Wpływ Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. na kształtowanie się samorządu terytorialnego w II Rzeczypospolitej

Abstract

This article was written in connection with the 100th anniversary of the enactment of the Constitution of the Republic of Poland of 17 March 1921 (the March Constitution). First, it presents the systemic assumptions of the Constitution, relating to local government, and then shows its impact on the formation of local governments in the Second Polish Republic. It describes the challenges and difficulties that accompanied attempts to pass local government laws in line with the spirit of the March Constitution. It presents an outline is given of the legal bases for the organisation of local governments in Poland and their activities during the entire interwar period (1918–1939). It also draws attention to changes in approach that those in power took towards the role of local government which followed the May coup in 1926 and were introduced in the Act of 23 March 1933 on the partial change of the local government system, and in the Constitution of 23 April 1935 (the April Constitution).

Keywords

Konstytucja marcowa (1921), samorząd terytorialny, II Rzeczpospolita, Konstytucja kwietniowa (1935)

the March Constitution (1921), local government, Second Polish Republic, the April Constitution (1935)

References

Download references

Akty prawne

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. (Dz.U.R.P. 1921 nr 44 poz. 267).

Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz.U.R.P. 1935 nr 20 poz. 227).

Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483).

Rozporządzenie ministra byłej dzielnicy pruskiej z dnia 12 sierpnia 1921 r. o wyborach do Sejmików Wojewódzkich (Dz.U.R.P. 1921 nr 71 poz. 491).

Rozporządzenie ministra byłej dzielnicy pruskiej z dnia 12 sierpnia 1921 r. o wyborach do Sejmików Powiatowych w byłej dzielnicy pruskiej (Dz.U.R.P. 1921 nr 71 poz. 492).

Ustawa z dnia 17 grudnia 1921 r. o zasileniu finansów miejskich i o karach, nakładanych przez gminy miejskie za fałszywe zeznania podatkowe na obszarach byłego zaboru rosyjskiego i austriackiego (Dz.U.R.P. 1922 nr 2 poz. 6).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 1922 r. w przedmiocie rozciągnięcia na województwa: nowogródzkie, poleskie i wołyńskie oraz powiaty: grodzieński i wołkowyski województwa białostockiego mocy obowiązującej dekretów o tymczasowej ordynacji wyborczej dla sejmików powiatowych, o tymczasowej ordynacji powiatowej o skarbowości powiatowych związków komunalnych i ustawy w sprawie delegatów od miast w sejmikach powiatowych (Dz.U.R.P. 1922 nr 72 poz. 651).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 10 sierpnia 1922 r. w przedmiocie rozciągnięcia na Ziemię Wileńską mocy obowiązującej dekretów o tymczasowej ordynacji wyborczej dla sejmików powiatowych, o tymczasowej ordynacji powiatowej o skarbowości powiatowych związków komunalnych i ustawy w sprawie delegatów od miast w sejmikach powiatowych (Dz.U.R.P. 1922 nr 72 poz. 652).

Ustawa z dnia 26 września 1922 r. o zasadach powszechnego samorządu wojewódzkiego, a w szczególności województwa lwowskiego, tarnopolskiego i stanisławowskiego (Dz.U.R.P. 1922 nr 90 poz. 829).

Ustawa z dnia 11 sierpnia 1923 r. o tymczasowem uregulowaniu finansów komunalnych (Dz.U.R.P. 1923 nr 94 poz. 747).

Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej z 19 stycznia 1928 r. o organizacji i zakresie działania władz administracji ogólnej (Dz.U.R.P. 1928 nr 11, poz. 86 ze zm., t.j. Dz.U.R.P. 1936 nr 80 poz. 555).

Ustawa z dnia 23 marca 1933 r. o częściowej zmianie ustroju samorządu terytorialnego (Dz.U.R.P. 1933 nr 35 poz. 294).

Manifest Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 22 lipca 1944 r. (Dz.U. 1944 nr 1).

Dekret Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego z dnia 23 listopada 1944 r. o organizacji i zakresie działania samorządu terytorialnego (Dz.U. 1944 nr 14 poz. 74).

Opracowania

Ajnenkiel, Andrzej. Konstytucje polskie. Warszawa: Wydawnictwo Szkolne i Pedagogiczne, 1991.

Behr, Jolanta. „Ewolucja gminy w Rzeczypospolitej Polskiej – zarys problematyki”. Folia Iuridica Universitatis Wratislaviensis 4, nr 1 (2015): 285–301.

Bojarowicz, Tomasz. „Pomiędzy decentralizacją a omnipotencją. Stosunki samorządu terytorialnego i administracji rządowej w II i III Rzeczypospolitej”. Polityka i Społeczeństwo 18, nr 2 (2020): 9–24.

Bosiacki, Artur. Od naturalizmu do etatyzmu. Doktryny samorządu terytorialnego Drugiej Rzeczypospolitej 1918–1939. Warszawa: Liber, 2006.

Grzybowska, Marta. Decentralizacja i samorząd w II Rzeczypospolitej (Aspekty ustrojowo-polityczne). Kraków: Abrys, 2003.

Górnicki, Leonard. „Idea samorządu w konstytucji kwietniowej z 1935 r.”. W: Samorząd i samorządność w przeszłości i teraźniejszości, red. Marian J. Ptak, 125–44. Wrocław: Kolonia Limited, 2013.

Izdebski, Hubert. „Samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej”. W: Samorząd terytorialny. Zagadnienia prawne i administracyjne, red. Andrzej Piekara i Zygmunt Niewiadomski, 139–58. Warszawa: Wydawnictwo Prawnicze, 1998.

Łapa, Małgorzata. Sto lat samorządu. Sto lat niepodległości. Łódź: Wydawnictwo Narodowego Instytutu Samorządu Terytorialnego, 2018.

Kotulski, Mariusz. „Samorząd terytorialny w dwudziestoleciu międzywojennym”. Acta Universitatis Vratislaviensis 3888, Prawo CCCXXVII (2019): 129–53.

Paruch, Waldemar. „Samorządy w autorytaryzmie. Piłsudczykowska koncepcja samorządności (1927–1939)”. W: Samorząd w polskiej myśli politycznej XX wieku, red. Grzegorz Radomski, 151–78. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2006.

Przygodzki, Jacek. „Samorząd terytorialny w pracach Komisji dla reformy administracji z 1923 roku”. W: Samorząd i samorządność w przeszłości i teraźniejszości, red. Marian J. Ptak, 92–104. Wrocław: Kolonia Limited, 2013.

Przygodzki, Jacek. Komisje dla usprawnienia administracji publicznej w II Rzeczypospolitej. Studium historycznoprawne. Wrocław: E-Wydawnictwo. Prawnicza i Ekonomiczna Biblioteka Cyfrowa. Wydział Prawa, Administracji i Ekonomii Uniwersytetu Wrocławskiego, 2019.

Sidor, Monika. Samorząd terytorialny w myśli politycznej II Rzeczypospolitej Polskiej. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2010.

Stawicki, Robert. Samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej – zarys prawno-historyczny. Warszawa: Kancelaria Senatu, Biuro Analiz i Dokumentacji, 2015.

Sokalska, Ewa. „Organy samorządowe miast niewydzielonych w świetle ustawy „scaleniowej” z 23 marca 1933 r.”. Studia Prawnoustrojowe 3 (2004): 151–60.

Szwed, Ryszard. „Samorząd terytorialny w Drugiej Rzeczypospolitej (1918–1939). Zarys problematyki”. W: Samorządowa Rzeczpospolita 1918–1939, wybór rozpraw i artykułów, red. Stanisław Podobiński, 9–53. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, 2002.

Szwed, Ryszard. „Kształtowanie się założeń programowych i taktycznych polskiej partii socjalistycznej w zakresie samorządu terytorialnego po odzyskaniu niepodległości Polski”. W: Samorządowa Rzeczpospolita 1918–1939. Wybór rozpraw i artykułów, red. Stanisław Podobiński, 75–102. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, 2002.

Szwed, Ryszard. „Samorząd terytorialny w myśli programowej stronnictw ludowych”. W: Samorządowa Rzeczpospolita 1918–1939. Wybór rozpraw i artykułów, red. Stanisław Podobiński, 103–12. Częstochowa: Wydawnictwo Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Częstochowie, 2002.

Szwed, Ryszard. „Społeczny czy państwowy. Walka o samorząd terytorialny w II Rzeczypospolitej”. W: O samorządzie terytorialnym w Polsce w XIX–XXI wieku, 125–38. Radomsko: Wydawnictwo „Taurus”, 2014.

Szwed, Ryszard. „Samorząd terytorialny w Polsce po przewrocie majowym”. W: O samorządzie terytorialnym w Polsce w XIX–XXI wieku, 139–50. Radomsko: Wydawnictwo „Taurus”, 2014.

Tarnowska, Anna. Z dziejów unifikacji administracji II Rzeczypospolitej. Rola przepisów pruskich. Toruń: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu Mikołaja Kopernika, 2012.

Warzocha, Artur. „Samorząd terytorialny w II RP – w drodze ku własnemu państwu”. Res Politicae 4 (2012): 351–63.

Wytrążek, Wojciech. Samorząd terytorialny w XX wieku w Polsce. Lublin: Wydawnictwo Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 2009.

Wójcik, Stanisław. Samorząd terytorialny w Polsce w XX wieku: Lublin: Redakcja Wydawnictw Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 1999.

Information

Information: Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 14 (2021), Volume 14, Issue 4, pp. 495 - 510

DOI: https://doi.org/10.4467/20844131KS.21.043.14469

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Wpływ Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. na kształtowanie się samorządu terytorialnego w II Rzeczypospolitej

English:

The Impact of the Constitution of the Republic of Poland of March 17, 1921 on the Formation of Local Governments in the Second Polish Republic

Authors

Paweł Cichoń

https://orcid.org/0000-0001-8619-9839

Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland

Published at: 12.2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Paweł Cichoń (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 1028

Number of downloads: 2000

<div id="cke_pastebin">The Impact of the Constitution of the Republic of Poland of March 17, 1921 on the Formation of Local Governments in the Second Polish Republic</div>

Download xml