FAQ

Cracow Studies of Constitutional and Legal History

Search results

simple search

search np. “cognitive architectures” AND 1993-200 NOT Urban
advanced search
ex. 1234-6789
ex. 10.4467/16890027AP.16.022.6009
ex. Uniwersytet Jagielloński

Przemiany w konstrukcji odpowiedzialności odszkodowawczej państwa w Polsce XX wieku. Od ustawy zasadniczej z 1921 r. do Konstytucji RP z 1997 r.

Publication date: 12.2021

Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 14 (2021), Volume 14, Issue 4, pp. 473 - 493

https://doi.org/10.4467/20844131KS.21.042.14468

Authors

Monika Haczkowska
Opole University of Technology
https://orcid.org/0000-0001-6502-8117 Orcid
All publications →

Pobierz pełny tekst

Download PDF PDF
Print print Cite cite Share share

Titles

Przemiany w konstrukcji odpowiedzialności odszkodowawczej państwa w Polsce XX wieku. Od ustawy zasadniczej z 1921 r. do Konstytucji RP z 1997 r.

Abstract

The March Constitution was one of the first in Europe to introduce an innovative regulation of the institution of state liability for damages. The provision of Article 121 of the Constitution raised this legal institution to the rank of a constitutional principle. However, the constitutionalization of the citizens’ right to compensation for damages resulting from unauthorized or otherwise deleterious activity on the part of the authorities turned out to be insufficient. Despite sufficient grounds for the compensatory liability of state authorities in case of their unlawful actions or failed duties of service, the prevailing view in doctrine and jurisprudence was that Article 121 of the Constitution was only a programmatic norm. Even if in practice it became only a “dead letter of the law”, it played a key role in shaping the institution of the state’s liability for damages in Polish law in the 20th century.

Keywords

References

Download references
Źródła drukowane
Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego 38 (1997). Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe [Biul. KKZN 38 (1997)].
Biuletyn Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego 39 (1997). Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe [Biul. KKZN 39 (1997)].
Źródła prawne
Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności sporządzona w Rzymie dnia 4 listopada 1950 r., zmieniona następnie Protokołami nr 3, 5 i 8 oraz uzupełniona Protokołem nr 2 (Dz.U. 1993 nr 61 poz. 284).
Federalna Ustawa Konstytucyjna Republiki Austrii z dnia 1 października 1920 r. (StGBl. nr 450/1920).
Kodeks cywilny [niemiecki] z dnia 18 sierpnia 1896 r., http://www.gesetze-im-internet.de/bgb/index.html (dostęp: 27.07.2021).
Kodeks cywilny Francuzów z dnia 21 marca 1804 r. [Kodeks Napoleona]. https://crispa.uw.edu.pl/object/files/412014/display/Default (dostęp: 31.07.2021).
Konstytucja Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej uchwalona przez Sejm Ustawodawczy w dniu 22 lipca 1952 r. (Dz.U. 1952 nr 33 poz. 232, t.j. Dz.U. 1976 nr 7 poz. 36).
Ustawa z dnia 17 marca 1921 r. – Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r. (Dz.U. 1921 nr 44 poz. 267).
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r. (Dz.U. 1997 nr 78 poz. 483).
Konstytucja Rzeszy Niemieckiej z dnia 11 sierpnia 1919 r., http://www.documentarchiv.de/wr/wrv.html (dostęp: 2.08.2021).
Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 27 października 1933 r. – Kodeks zobowiązań (Dz.U. 1933 nr 82 poz. 598).
Ustawa konstytucyjna z dnia 23 kwietnia 1935 r. (Dz.U. 1935 nr 30 poz. 227).
Ustawa z dnia 12 lipca 1872 r. o prawie powództwa stron z tytułu naruszenia prawa przez urzędników sędziowskich przy wykonywaniu czynności urzędowych (Österreichisches Gesetzblatt, 112).
Ustawa z dnia 1 sierpnia 1909 r. o odpowiedzialności państwa i innych związków publicznoprawnych za przekroczenia obowiązków służbowych przez ich funkcjonariuszów przy sprawowaniu czynności urzędowych (Gesetze der Jahre 1909, 691).
Ustawa z dnia 22 maja 1910 r. o odpowiedzialności państwa za urzędników (RGBl., 745).
Ustawa z dnia 15 września 1956 r. o odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów państwowych (Dz.U. 1956 nr 54 poz. 243).
Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93, t.j. Dz.U. 2020 poz. 1740).
Ustawa z dnia 14 czerwca 2004 r. o zmianie ustawy Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. 2004 nr 162 poz. 1692).
Orzecznictwo
Orzeczenie SN, Izba III (Małopolska) z dnia 26 listopada 1924 r., sygn. Rw 1231/24. Ruch Prawniczy 1 (1925): 268; OSP 75 (1926), nr 74; LEX nr 1635336.
Orzeczenie SN, Izba III (Małopolska) z dnia 9 grudnia 1924 r., sygn. III Rw 1500/24. Przegląd Prawa i Administracji 89 (1925): 102; https://www.jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/174897/edition/166432/content (dostęp: 1.08.2021).
Orzeczenie SN z dnia 17 grudnia 1924 r., sygn. III Rw 1892/24. Przegląd Prawa i Administracji 89 (1925): 103.
Orzeczenie SN z dnia 16 czerwca 1926 r., sygn. C 68/26. OSP 6 (1927), nr 331; LEX nr 1635339.
Orzeczenie SN z dnia 16 grudnia 1927 r., sygn. I C 595/26, w sprawie Wójcika. Zbiór orzeczeń SN I Izba Cywilna (1927), nr 181; LEX nr 919724.
Orzeczenie SN z dnia 22 maja 1930 r. Zbiór Urzędowy Izby III, sekcja 1 za rok 1930, nr 111.
Orzeczenie SN w składzie 7 sędziów III Izby z dnia 2 grudnia 1931 r., sygn. III Rw 121/31. Zbiór Urzędowy Izby III, sekcja 1 za rok 1931, nr 138.
Orzeczenie SN III Izby z dnia 3 listopada 1932 r., sygn. III Rw 1249/32. Nowa Palestra 3 (1933): 31–2; LEX nr 1635335.
Orzeczenie SN z dnia 31 stycznia 1934 r., sygn. C.II. Rw 3211/33. Zbiór Urzędowy (1934), sekcja 8, nr 548.
Orzeczenie SN z dnia 4 stycznia 1935 r., sygn. C.III. 24/34. OSNC 7 (1935), poz. 284; LEX nr 380461.
Orzeczenie SN z dnia 21 grudnia 1936 r., sygn. C.III. 115/35. OSNC 1 (1938), poz. 17; LEX nr 358319.
Orzeczenie SN z dnia 31 października 1950 r., sygn. C 226/50. OSNC 2 (1952), poz. 33.
Orzeczenie SN z dnia 17 lipca 1953 r., sygn. II C 1660/52. OSNCK 2 (1955), poz. 18.
Orzeczenie SN z dnia 20 kwietnia 1954 r., sygn. C 726/53 [niepublikowane].
Orzeczenie SN z dnia 21 marca 1957 r., sygn. 2 CR 406/55. OSN 1 (1958), poz. 28.
Postanowienie SN z dnia 1 grudnia 1962 r., sygn. IV CZ 97/61, OSNC 11 (1963), poz. 248.
Orzeczenie SN z dnia 6 lutego 1964 r., sygn., II CR 582/62. OSP 3 (1965), poz. 60.
Orzeczenie SN z dnia 14 listopada 1964 r., sygn. I CR 317/64. OSNC 11 (1965), poz. 189.
Orzeczenie SN z dnia 16 lutego 1965 r., sygn. I CR 558/64. LEX nr 5742.
Orzeczenie SN z dnia 14 maja 1965 r., sygn. II CR 110/65. LEX nr 5800.
Orzeczenie SN z dnia 20 lipca 1966 r., sygn. II CR 198/66. OSP 11 (1967), poz. 261.
Orzeczenie TSUE nr C-6/90 i C-9/90, Andrea Francovich i Danila Bonifaci v. Włochy (1991). ECR I-5357.
Orzeczenie TSUE nr C-91/92, Paola Faccini Dori v. Recreb Srl (1994). ECR I-3325.
Orzeczenie TSUE nr C-46/93 i C-48/93, Brasserie du Pêcheur v. Niemcy i The Queen v. Secretary of State for Transport ex parte Factortame Ltd. i inni (1996). ECR I-1029.
Orzeczenie TSUE nr C-424/97, S. Haim v. Kassenzahnärztliche Vereinigung Nordrhein (2000). ECR I-5123.
Orzeczenie TSUE nr C-224/01, G. Köbler v. Austria (2003). ECR baza danych Celex 62001J0224.
Uchwała Ogólnego Zgromadzenia Sędziów SN z dnia 16 lutego 1924 r., sygn. Z.S. 69/23, w sprawie Rytki Ukraińczyk. Zbiór Orzeczeń Zgromadzenia Ogólnego Sądu Najwyższego (1922– 1925), nr 17.
Uchwała składu Izby Cywilnej SN z dnia 15 lutego 1971 r., sygn. III CZP 33/70, stanowiącej wytyczne wymiaru sprawiedliwości i praktyki sądowej w sprawie odpowiedzialności Skarbu Państwa oraz państwowych osób prawnych za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszy państwowych. OSNC 4 (1971), poz. 59.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 grudnia 2001 r., sygn. SK 18/00. OTK ZU 8 (2001), poz. 256.
Wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 23 września 2003 r., sygn. K 20/02. OTK ZU-A 7 (2003), poz. 76.
Opracowania
Adamczyk, Andrzej. Niemiecki model odpowiedzialności odszkodowawczej władzy publicznej. Na przełomie XIX i XX wieku. Kielce: Wydawnictwo Uniwersytetu Jana Kochanowskiego, 2017.
Boć, Jan, red. Konstytucje Rzeczypospolitej oraz komentarz do Konstytucji RP z 1997 roku. Wrocław: Kolonia Limited, 1998.
Cybichowski, Zbigniew. Polskie prawo państwowe. Na tle uwag z dziedziny nauki o państwie i porównawczego prawa państwowego. 3. Warszawa: [s.n.], 1929.
Czachórski, Witold. „Dekret o wynagrodzeniu szkód wyrządzonych przez funkcjonariuszów państwa i związków publiczno-prawnych”. W: „Problem unifikacji przepisów o odpowiedzialności państwa i związków publicznoprawnych za szkody wyrządzone bezprawnie przez funkcjonariuszów publicznych”. Państwo i Prawo 4 (1946): 32–44.
Dąbrowa, Janina. „Odpowiedzialność deliktowa za winę własną i cudzą”. Studia Cywilistyczne 16 (1970): 3–50.
Dąbrowa, Janina. „Zasady odpowiedzialności państwa we Francji”. Studia Cywilistyczne 24 (1974): 149–97.
Domaszewski, Jan Wacław. „Odpowiedzialność cywilna państwa za szkody i straty z art. 1384 Kodeksu Cywilnego Francuskiego”. Gazeta Sądowa Warszawska 37–40 (1890): 577–82, 594–600, 610–6, 625–30. https://crispa.uw.edu.pl/objects/search?searchValue=Gazeta%20 S%C4%85dowa%20Warszawska%201890%20nr%2037-40 (dostęp: 30.07.2021).
Dwernicki, Tadeusz. „Prawa i obowiązki obywatelskie”. W: Nasza Konstytucja. Cykl odczytów urządzonych staraniem dyrekcji szkoły nauk politycznych w Krakowie 12–25 V 1921 r., 149– 72. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1922. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/70156/edition/77775/content (dostęp: 3.08.2021).
Ehrlich, Ludwik. „Kilka uwag o interpretacji Konstytucji”. Przegląd Prawa i Administracji 50 (1925): 10–2.
Haczkowska, Monika. Odpowiedzialność odszkodowawcza państwa według Konstytucji RP. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2007.
Jaworski, Władysław Leopold. Konstytucja z dnia 17 marca 1921. Prawo polityczne od 2 października 1919 do 4 lipca 1921. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1921 (Prawa państwa polskiego. Zeszyt IIA).
Jaworski, Władysław Lepold. Zarys teoryj wynagrodzenia szkody. Lwów: Drukarnia Ludowa, 1891.
Jaworski, Władysław Leopold. Z dziejów idei sądownictwa konstytucyjnego w Polsce. Ankieta o Konstytucji z 17 marca 1921. Kraków: Krakowska Spółka Wydawnicza, 1924.
Komarnicki, Wacław. Polskie prawo polityczne. Geneza i system. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1922.
Komarnicki, Wacław. Ustrój państwowy Rzeczypospolitej Polskiej. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1934.
Kosik, Jan. Zasady odpowiedzialności państwa za szkody wyrządzone przez funkcjonariuszów. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1961.
Krzywicki, Jerzy. Wina i ryzyko jako podstawy odpowiedzialności cywilnej. Warszawa: [s.n.], 1931.
Kulesza, Władysław T. „Nowela sierpniowa z 1926 r.”. Przegląd Sejmowy 4 (75) (2006): 9–48.
Langrod, Jerzy Stefan. „Praworządność w problemie odszkodowania (O odpowiedzialności państwa za naruszenia prawa przez jego organa)”. Gazeta Sądowa Warszawska 21–26 (1926): 15–6.
Langrod, Jerzy Stefan. Zapowiedzi konstytucyjne o wydaniu ustaw specjalnych. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1929.
Langrod, Jerzy Stefan. O tzw. milczeniu władzy. Studium prawno-administracyjne. Kraków–Warszawa: Księgarnia Powszechna, 1939.
Longchamps de Bérier, Roman. Zobowiązania, wyd. 3. Poznań: Księgarnia Akademicka, 1948.
Łętowska, Ewa. „Odpowiedzialność odszkodowawcza za tzw. «milczenie administracji»”. W: Studia z prawa cywilnego. Księga pamiątkowa dla uczczenia 50-lecia pracy naukowej prof. dr hab. Adama Szpunara, red. Andrzej Rembieliński, 135–149. Warszawa–Łódź: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983.
Łętowska, Ewa. „Stratyfikacja odpowiedzialności deliktowej”. Państwo i Prawo 6 (1971): 940–9.
Łętowska, Ewa. „W kwestii zmian przepisów k.c. o odpowiedzialności za szkody wyrządzone działaniem władzy publicznej”. Państwo i Prawo 7 (1999): 75–82.
Makowski, Juliusz. Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej. Komentarz do Konstytucji. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1924.
Malec, Dorota. „Zagadnienia administracji w Konstytucji marcowej. Uwagi z okazji 90. Rocznicy uchwalenia Konstytucji z 17 marca 1921 r.”. Przegląd Sejmowy 102, z. 1 (2011): 11–26.
Muszalski, Edward. „Odpowiedzialność państwa za funkcjonariusza. Uwagi na tle art. 121 Konstytucji w związku z obecnem prawodawstwem o odpowiedzialności urzędników w Polsce”. Gazeta Administracji i Policji Państwowej 50 (1925): 999; oraz 51 (1925): 1020–1. https://jbc.bj.uj.edu.pl/dlibra/publication/242369/edition/230705/content? (dostęp: 31.07.2021).
Ostrożyński, Władysław. O odpowiedzialności państwa za bezprawne działanie urzędników wedle prawa publicznego. Lwów: Drukarnia Ludowa, 1884.
Petrusiewicz, Kazimierz. „Orzecznictwo rosyjskie i polskie w przedmiocie odpowiedzialności Skarbu Państwa za czyny nieprawne urzędników”. Wileński Przegląd Prawniczy 3 (1932): 66–70.
Rosmarin, Seweryn. O roszczeniach odszkodowawczych z powodu bezprawia urzędnika administracyjnego. Lwów: Pierwsza Związkowa Drukarnia we Lwowie, 1933.
Safjan, Marek. „Odpowiedzialność państwa na podstawie art. 77 Konstytucji RP”. Państwo i Prawo 4 (1999): 3–18.
Safjan, Marek, red. Standardy prawne Rady Europy. Teksty i komentarze. T. 2: Prawo cywilne. Warszawa: Oficyna Naukowa, 1995.
Stawarska-Rippel, Anna. „Rosyjska procedura cywilna w pracach sekcji postępowania cywilnego Komisji Kodyfikacyjnej II RP na przykładzie projektu «Tytułu o dowodach» J.J. Litauera”. Z Dziejów Prawa 3 (2010): 79–91.
Stelmachowski, Andrzej i Wawiłowa, Maria. „W kwestii odpowiedzialności państwa w zakresie tzw. «aktów władczych»”. Państwo i Prawo 7 (1956): 48–63.
Szpunar, Adam. „Kilka uwag o odpowiedzialności odszkodowawczej państwa”. Rejent 2 (2001): 113–26.
Szpunar, Adam. „O odpowiedzialności odszkodowawczej państwa”. Państwo i Prawo 6 (1999): 86–91.
Szpunar, Adam. Odpowiedzialność Skarbu Państwa za funkcjonariuszy. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985.
Taraszkiewicz, Ludomir. „Odpowiedzialność cywilna urzędników administracyjnych”. Gazeta Sądowa Warszawska 29 (1907): 443–6. https://crispa.uw.edu.pl/object/files/369139/display/Default (dostęp: 28.07.2021).
Ustawa postępowania sądowego cywilnego z dnia 20 listopada 1864 roku ze zmianami zaprowadzonemi przez najwyżej zatwierdzone postanowienie z dnia 19 lutego 1875 r. i z objaśnieniami ułożonemi przez Władysława Nowakowskiego. Cz. 2: (Art. 201–890). Warszawa: Redakcja Biblioteki Umiejętności Prawnych, 1879.
Wasiutyński, Bohdan. „Odpowiedzialność za szkody wyrządzone przez administrację”. Gazeta Administracji i Policji Państwowej 30 (1926): 483–5; oraz 31 (1926): 501–3. https://jbc.bj.uj. edu.pl/dlibra/publication/242404/edition/230740/content? (dostęp: 30.07.2021).
Wasiutyński, Bohdan. „Milczenie władz administracyjnych”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjalny 6 (1926): cxcix–ccxiv.
Wróblewski, Stanisław. „Sądownictwo”. W: Nasza Konstytucja. Cykl odczytów urządzonych staraniem dyrekcji szkoły nauk politycznych w Krakowie 12–25 V 1921 r., 77–104. Kraków: Drukarnia Uniwersytetu Jagiellońskiego, 1922. https://kpbc.umk.pl/dlibra/publication/70156/edition/77775/content (dostęp: 3.08.2021).
Znamierowski, Czesław. „Zastępca i organ”. Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny 2 (1963): 221–42.
Zylber, Wacław. Wynagrodzenie szkód spowodowanych przez działalność władz publicznych według prawa polskiego. Warszawa: Księgarnia F. Hoesicka, 1934.
Publikacja internetowa
https://www.sejm.gov.pl/KonstytucjaMarcowa.nsf/ (dostęp: 2.08.2021).

Information

Information: Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 14 (2021), Volume 14, Issue 4, pp. 473 - 493

Article type: Original article

Titles:

Polish:
Przemiany w konstrukcji odpowiedzialności odszkodowawczej państwa w Polsce XX wieku. Od ustawy zasadniczej z 1921 r. do Konstytucji RP z 1997 r.
English:
Transformations in the Construction of the State’s Compensatory Liability in Poland in the 20th Century. From the Basic Law of 1921 to the Constitution of 1997

Authors

https://orcid.org/0000-0001-6502-8117

Monika Haczkowska
Opole University of Technology
https://orcid.org/0000-0001-6502-8117 Orcid
All publications →

Opole University of Technology

Published at: 12.2021

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND licence icon

Percentage share of authors:

Monika Haczkowska (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish

View count: 981

Number of downloads: 928

<div id="cke_pastebin">Transformations in the Construction of the State’s Compensatory Liability in Poland in the 20th Century. From the Basic Law of 1921 to the Constitution of 1997</div>
Download PDF Download xml