FAQ

O umundurowaniu urzędników administracji ogólnej w Polsce międzywojennej

Publication date: 30.03.2017

Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 9 (2016), Volume, 9 Issue 4, pp. 525-545

https://doi.org/10.4467/20844131KS.16.027.6327

Authors

Janusz Mierzwa
Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0003-0534-1958 Orcid
All publications →

Titles

O umundurowaniu urzędników administracji ogólnej w Polsce międzywojennej

Abstract

The interwar period brought with it a wider interest in the question of uniforms, especially in the context of services acting in the interests of public order and safety. Uniforms for civilian clerks received less attention. The first attempts to introduce uniforms for civil clerks were taken by the temporary administration in the Eastern Borderlands. The move came about as an effort at building respect for Polish government officials among the local people, above all, members of the national minorities, in consideration of the frequent contact between the clerks and the military. In central Poland, where the positions of the first starostas were filled by representatives of the local elites, the introduction of separate uniforms served to show the difference between governmental officials (including local) and civil society. The civil service law of 1922 aimed to settle the question of uniforms. It allowed for the introduction of separate uniforms for clerks, but left the details to subsequent regulation. As a result, regulations governing civil clerks’ uniforms (e.g. railwaymen, customs officials, diplomats, etc.) were left to successive administrations. Talk of uniforms for clerks in the general administration continued, though up until the end of the Second Republic the problem remained unsolved. Among the biggest problems was a lack of money, whether in the state budget or the clerks’ own pockets.

References

Download references
Źródła archiwalne

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, dopływ-III, sygn. 775.

Archiwum Akt Nowych w Warszawie, Prezydium Rady Ministrów, cz. II, sygn. 76.

Archiwum Państwowe w Bydgoszczy, Starostwo Powiatowe Sępoleńskie, sygn. 27.

Archiwum Państwowe w Kielcach, Starostwo Powiatowe Kieleckie, sygn. 984.

Archiwum Państwowe w Kielcach, Urząd Wojewódzki Kielecki, sygn. 2191, 2264.

Zakład Narodowy im. Ossolińskich we Wrocławiu, Dział Rękopisów, S. Czekanowski, Roczniki długiego żywota mego, sygn. 13258/II, t. 3D.

Źródła drukowane

Ustawa z dnia 17 lutego 1922 r. o państwowej służbie cywilnej (Dz.U.R.P. z 1922 r. Nr 21, poz. 164).

Rozporządzenie Prezydenta Ministrów z dnia 12 maja 1922 r. wydane w porozumieniu z Ministrem Przemysłu i Handlu, Ministrem Skarbu i Ministrem Spraw Wojskowych w przedmiocie umundurowania funkcjonariuszy polskiej marynarki handlowej (Dz.U.R.P. z 1922 r. Nr 41, poz. 348).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 2 grudnia 1925 r. w sprawie przyznania funkcjonariuszom niższym umundurowania za opłatą 25% jego wartości (Dz.U.R.P. z 1925 r. Nr 126, poz. 900).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 lutego 1926 r. w sprawie umundurowania urzędników służby dyplomatycznej i konsularnej (Dz.U.R.P. z 1926 r. Nr 33, poz. 200).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 24 czerwca 1929 r. o umundurowaniu urzędników celnych (Dz.U.R.P. z 1929 r. Nr 52, poz. 420).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 8 listopada 1929 r. o umundurowaniu funkcjonariuszów państwowych pełniących nadzór nad rybołówstwem morskim (Dz.U.R.P. z 1929 r. Nr 82, poz. 611).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 1 marca 1930 r. o umundurowaniu i oznakach służbowych funkcjonariuszów administracji lasów państwowych (Dz.U.R.P. z 1930 r. Nr 25, poz. 222).

Rozporządzenie Ministra Skarbu z dnia 19 lutego 1930 r. o umundurowaniu sekwestratorów podatkowych mianowanych na stałe (Dz.U.R.P. z 1930 r. Nr 28, poz. 248).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 12 lutego 1931 r. o umundurowaniu i oznakach służbowych urzędników władz górniczych (Dz.U.R.P. z 1931 r. Nr 21, poz. 124).

Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 19 grudnia 1933 r. o zasadach zaszeregowania funkcjonarjuszów państwowych do grup uposażenia i automatycznego przechodzenia nauczycieli do wyższych grup uposażenia, o dodatkach lokalnych, funkcyjnych i służbowych oraz o umundurowaniu niższych funkcjonarjuszów państwowych (Dz.U.R.P. z 1933 r. Nr 102, poz. 781).

Rozporządzenie Ministra Spraw Wewnętrznych z dnia 14 października 1920 r. w przedmiocie umundurowania urzędników Zarządu Terenów Przyfrontowych i Etapowych, oraz zapomogi na umundurowanie (Dz.U.Z.T.P.E. z 1920 r. Nr 2, poz. 12).

Rozkaz naczelnego Wodza W. P. Z dn. 13 maja 1919 r. rozgraniczający sfery kompetencji władz wojskowych i Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich (Dz.U.Z.C.Z.W. z 1919 r. Nr 3, poz. 16).

Rozkaz Naczelnego Wodza W. P. z d. 10 października r. 1919, dotyczący zmiany umundurowania funkcjonarjuszów Zarządu Cywilnego Z. W. (Dz.U.Z.C.Z.W. z 1919 r. Nr 22, poz. 226).

Rozkaz Naczelnego Wodza W. P. w przedmiocie określania kompetencji Ministra Spraw Wewnętrznych w sprawach Zarządu Tymczasowego Terenów Przyfrontowych i Etapowych, oraz rozgraniczenia kompetencji władz cywilnych i wojskowych na tych terenach (Dz.U.Z.T.P.E. z 1920 r. Nr 1, poz. 4).

Okólnik Nr. 8 z dn. 15 stycznia 1927 r. Nr. I. OB. 152/27 do Pana Wojewody (do wszystkich) Pana Komisarza Rządu na m. st. Warszaw, Pana Komendanta Głównego Pol. Państw., Departamentu V-go i Głównego Urzędu Statystycznego w sprawie czasokresu używalności munduru dla funkcjonariuszów niższych objętych rozporządzeniem Rady Ministrów z dnia 4. XI. 1925 r. (Dz.U.R.P. Nr 119, poz. 847) (Dz.U.M.S.W. z 1927 r. Nr 1–2, poz. 20).

Okólnik Nr. 241 z 4 listopada 1929 roku (OP. 12162/1-R) o noszeniu munduru przez oficerów w stanie spoczynku przy wykonywaniu obowiązków, wypływających z zajmowanych przez nich stanowisk w cywilnej służbie państwowej lub samorządowej (Dz.U.M.S.W. z 1929 r. Nr 17, poz. 358).

Pismo Nr. Pers. 705/1 dnia 23 stycznia 1932 r. o zakazie noszenia przez oficerów w stanie spoczynku munduru podczas pełnienia obowiązków funkcjonarjusza administracji cywilnej lub pracownika instytucji samorządowej (Dz.U.M.S.W. z 1932 r. Nr 2, poz. 21).

Zarządzenie (13451/224) Komisarza Generalnego Ziem Wschodnich, dotyczące zmiany umundurowania urzędników Zarządu Cywilnego Ziem Wschodnich (Dz.U. Z.C.Z.W. z 1919 r. Nr 23, poz. 236).

Kronika, „Czas”, 21 I 1919, nr 15.

Z Komisji Urzędniczej, Monitor Polski, 1918 nr 40.

Opracowania

Cichoracki P., Polesie nieidylliczne. Zaburzenia porządku publicznego w województwie poleskim w latach trzydziestych XX w., Łomianki 2007.

Gierowska-Kałłaur J., Zarząd Cywilny Ziem Wschodnich (19 lutego 1919 – 9 września 1920), Warszawa 2003.

Kostankiewicz A., Umundurowanie i uzbrojenie Policji Państwowej 1919–1939, „Zeszyt Naukowy Muzeum Wojska” 2000, nr 13.

Kostankiewicz A., Umundurowanie i uzbrojenie polskiej Straży Granicznej (1928–1939), „Studia do dziejów dawnego uzbrojenia i ubioru wojskowego” 2011, cz. XIII.

Kostankiewicz A., Umundurowanie i uzbrojenie Straży Więziennej II RP (1924–1939) [w:] Z dziejów więzienia w Lublinie, red. T. Radzik, Lublin 2007.

Kozyra W., Polityka administracyjna władz polskich na Ziemiach Wschodnich Rzeczypospolitej Polskiej w latach 1918–1926, „Annales UMCS. Sec. F (Historia)” 2005, t. LIX.

Kroczyński H., Mundur Armii Wielkopolskiej. Ze zbiorów Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu, Kołobrzeg 2008.

Lietz W., Umundurowanie lekarzy weterynarii w latach 1914–1939 [w:] Wybitni lekarze weterynaryjni na przestrzeni dziejów w świecie i w Polsce. Historia zawodu lekarsko-weterynaryjnego, zainteresowania pozazawodowe lekarzy weterynaryjnych, Sesja naukowa z udziałem gości zagranicznych, Wrocław-Kobyla Góra, 20-22 czerwca 2003, oprac. J. Króliński.

Litwiński R., Korpus Policji w II Rzeczypospolitej. Służba i życie prywatne, Lublin 2010.

Łossowski P., Dyplomacja polska 1918–1939, Warszawa 2001.

Maisel W., Archeologia prawna Polski, Warszawa–Poznań 1982.

Mierzwa J., Starostowie Polski międzywojennej. Portret zbiorowy, Kraków 2012.

Pawlak K., Więziennictwo polskie w latach 1918–1939 , Kalisz 1995.

Pręcikowski L.S., Ludzie lasu i ich mundur. Zarys dziejów narodowego munduru leśnego na tle rozwoju gospodarstwa leśnego w Polsce od początku XIX wieku po czasy współczesne, Warszawa 2006.

Rezler M., Mundur wielkopolski w latach 1918–1919, Kościan 1973.

Rutkiewicz J., Polski mundur dozwolony przez okupantów w latach 1939–1945, „Arsenał Poznański” 1994, nr 2.

Rutkiewicz J., Umundurowanie KOP [w:] J. Prochwicz, A. Kostankiewicz, J. Rutkiewicz, Korpus Ochrony Pogranicza 1924–1939, Warszawa 2006.

Skorek A., Umundurowanie funkcjonariuszy Straży Celnej (1926), „Grot. Zeszyty Historyczne poświęcone historii wojska i walk o niepodległość” 2003, nr 16.

Słomiński Z., Zapiski i wspomnienia z czasów pierwszego Komisariatu Rządu Polskiego w Radomiu od dnia 2/XI 1918 roku do dnia 1/III 1919 roku, Lublin 1922.

Smoliński A., Mundur i barwy jazdy dywizyjnej i strzelców konnych Wojska Polskiego. Lata 1919–1939, Grajewo 2012.

Tarnogórski R., Służba dyplomatyczna w II Rzeczypospolitej, „Biuletyn Polskiego Instytutu Spraw Międzynarodowych” 2002, nr 48.

Wielecki H., Polski mundur wojskowy 1918–1939, Warszawa 1995.

Zajączkowscy W. i L., Mundur wojskowy jako komunikat wizualny, „Studia do dziejów dawnego uzbrojenia i ubioru wojskowego” 2005, cz. XII.

Information

Information: Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 9 (2016), Volume, 9 Issue 4, pp. 525-545

Article type: Original article

Titles:

Polish: O umundurowaniu urzędników administracji ogólnej w Polsce międzywojennej
English: Concerning Uniforms for Offi cials of the General Administration in Interwar Poland

Authors

https://orcid.org/0000-0003-0534-1958

Janusz Mierzwa
Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland
https://orcid.org/0000-0003-0534-1958 Orcid
All publications →

Jagiellonian University in Kraków, Gołębia 24, 31-007 Kraków, Poland

Published at: 30.03.2017

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Janusz Mierzwa (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish