FAQ

Doktrynalne ujęcia relacji prawo naturalne – prawo stanowione  od starożytności do czasów oświecenia

Publication date: 07.09.2015

Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 8 (2015), Volume, 8 Issue 2, pp. 107 - 132

https://doi.org/10.4467/20844131KS.15.007.3813

Authors

Marek Maciejewski
University of Wrocław, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland
All publications →

Titles

Doktrynalne ujęcia relacji prawo naturalne – prawo stanowione  od starożytności do czasów oświecenia

Abstract

The article discusses the shaping of the relation between natural and statutory law in philosophical, political, and legal concepts from Antiquity until the eighteenth century. Firstly, the author analyzes the views of sophists, Aristotle, stoics, Saint Augustine of Hippo, and Saint Thomas Aquinas in order to identify the main principles concerning the matter at hand based on their theories. His research permitted him to conclude that during the mentioned period the prevailing conviction was that statutory law (positive law) should not violate natural law (and sometimes simultaneously Gods law) because the latter was perceived as a higher legal order. Statutory law that conflicted with this higher law was usually considered invalid and, as such, did not incorporate an obligation of obedience. It was also usually considered unjust. For Christian thinkers God himself was the creator of the principles of justice; therefore that law which came directly from Him was put at the top of the legal structure. Natural law was seen as mirroring this law of God. In turn, a statutory law was supposed to reflect the rules of natural law. On the other hand, the representatives of the so-called bourgeois school of natural law which are described in the article (H. Grotius, T. Hobbes, S. Pufendorf, and others) did not see the question of the compatibility between statutory and natural law as unequivocally as their predecessors did, even though they too supported the notion that public authorities should, or even must, respect natural law. They did not, however, consider statutory law which violated natural law to be deprived of validity.

References

Download references

Anderson P., Lineages of the Absolutist State, London 1976.

Arystoteles, Etyka nikomachejska, Warszawa 1956.

Arystoteles, Polityka z dodaniem Pseudo-Arystotelesowskiej Ekonomiki, Warszawa 1964.

Augustyn Św., Dialogi filozoficzne, Kraków 1999.

Augustyn Św., Objaśnienia Psalmów, przeł. J. Sulowski, Warszawa 1986.

Augustyn Św., O kazaniu Pana na Górze, przeł. S. Ryznar i J. Sulowski, Warszawa 1991.

Augustyn Św., O Trójcy Świętej, przeł. M. Stokowska, Poznań 1963.

Augustyn Św., Państwo Boże, t. I–II, przeł. W. Kubicki, Warszawa 1977.

Banaszczyk T., Studia z Arystotelesowskiej teorii społeczno-politycznej, Katowice 1985.

Bardy G., Św. Augustyn. Człowiek i dzieło, Warszawa 1956.

Baszkiewicz J., Myśl polityczna wieków średnich, Warszawa 1972.

Behme T., Samuel von Pufendorf. Naturrecht und Staat, Göttingen 1995.

Berman H.J., Prawo i rewolucja. Kształtowanie się zachodniej tradycji prawnej, Warszawa 1995.

Bodin Andegaweńczyk J., Sześć ksiąg o Rzeczypospolitej, przekł. zbiorowy, Warszawa 1958.

Boehmeg T., Samuel von Pufendorf. Naturrecht und Staat, Göttingen 1995.

Bonner G., St. Augustine of Hippo. Life and Controversies, Norwich 1986.

Borucka-Arctowa M., Prawo natury jako ideologia antyfeudalna, Warszawa 1957.

Brown B.F., Natural Law Reader, New York 1990.

Chaimowicz T., Freiheit und Gleichgewicht im Denken Montesquieu und Burke, Wien–New York 1985.

Church W.F., Constitutional Thought in Sixteen-Century France, Cambridge 1941.

Cyceron, Zagadnienia najwyższego dobra i zła [w:] Pisma filozoficzne, t. 3, przeł. W. Kornatowski, Warszawa 1960.

Deane H.A., The Political and Social Ideas of St. Augustine, New York 1963.

D’Entreves A.P., Natural Law: An Introduction to Legal Philosophy, London 1957.

Denzer H., Moralphilosophie und Naturrecht bei Samuel Pufendorf. Eine geistes- und wissenschaftsgeschichtliche Untersuchung zur Geburt des Naturrechts aus der praktischen Philosophie, München 1972.

Diels H., Fragmente der Vorsokratiker, Berlin 1935.

Engelkemper H.D., Recht und Staat bei Christian Wolff, Würzburg 1966.

Eski J., Życie i rozwój duchowy Augustyna [w:] św. Augustyn, Dialogi filozoficzne, Kraków 1999.

Eterovich F.H., Approaches to Natural Law from Plato to Kant, New York 1972.

Europa i świat w epoce oświeconego absolutyzmu, red. J. Staszewski, Warszawa 1991.

Flawiusz Filostratos, Żywoty sofistów, Toruń 2008.

Gajda J., Sofiści, Warszawa 1989.

Gauthier D.P., The Logic of Leviathan: The Moral and Political Theory of Thomas Hobbes, Oxford 1969.

Gilson E., Wprowadzenie do nauki św. Augustyna, Warszawa 1953.

Gilson E., Tomizm. Wprowadzenie do filozofii św. Tomasza z Akwinu, Warszawa 1998.

Graves R., Mity greckie, Warszawa 1974.

Groot de H., Trzy księgi o prawie wojny i pokoju, w których znajdują wyjaśnienie prawo natury i prawo narodów, a także główne zasady prawa publicznego, przeł. R. Bierzanek, Warszawa 1957.

Groot de H., Wolność mórz czyli dysertacja o prawie, jakie przysługuje Holendrom do handlu z Indiami, przeł. R. Bierzanek, Warszawa 1955.

Grzybowski J., Miecz i Pastorał. Filozoficzny uniwersalizm sporu o charakter władzy. Tomasz z Akwinu i Dante Alighieri, Kęty 2006.

Hamburger M., Morals and Law: The Growth of Aristotle’s Legal Theory, New Haven Conn. 1951.

Hampton J., Hobbes and the Social Contract Tradition, Cambridge 1987.

Hearnshaw J.C., Bodin and the Genesis of the Doctrine of Sovereignity, London 1924.

Heines C.G., The Revival of Natural Law Concepts, Cambridge 1930.

Hervada J., Natural Right and Natural Law: A Critical Introduction, Pamplona 1987.

Hezjod, Prace i dni, przeł. i oprac. W. Steffen, Wrocław 1952.

Hindess B., Filozofie władzy. Od Hobbesa do Foucaulta, Warszawa 1999.

Hobbes T., Lewiatan czyli materia, forma i władza państwa kościelnego i świeckiego, przeł. Cz. Znamierowski, Warszawa 1954.

Hobbes T., Elementy filozofii, t. II, przeł. Cz. Znamierowski, Warszawa 1956.

Hoelzel C., Grundlagen des Rechts- und Staatsdenkens bei Hugo Grotius, München 1970.

Hubatsch W., Das Zeitalter des Absolutismus 1600–1789, Braunschweig 1975.

Inwood B., The Cambridge Companion to the Stoics, Cambridge 2003.

Joachimowicz L., Sceptycyzm grecki, Warszawa 1972.

Keller E., O katolickiej teorii prawa natury, „Euhemer” 1964, nr 3.

Kelly J.M., Historia zachodniej teorii prawa, Kraków 2006.

Kerferd G.B., The Sofistic Movement, Cambridge 1981.

Kenny A., Tomasz z Akwinu, Warszawa 1999.

Kornatowski W., Doktryna polityczna Cycerona jako doktryna czasów przełomowych, „Życie i Myśl” 1965, z. 3/4, 5/6.

Kornatowski W., Myśl późnych stoików, „Życie i Myśl” 1967, z. 11/12.

Kornatowski W., Społeczno-polityczna myśl św. Augustyna, Warszawa 1965.

Krąpiec M.A., Charakterystyczne elementy systemu Arystotelesa i Tomasza z Akwinu, Lublin 1963.

Krąpiec M.A., Człowiek i prawo naturalne, Lublin 1960.

Krieger L., The Politics of Discretion. Pufendorf and the Acceptance of Natural Law, Chicago 1965.

Krokiewicz A., Zarys filozofii greckiej, Warszawa 1971.

Kumaniecki K., Historia kultury starożytnej Grecji i Rzymu, Warszawa 1969.

Laertios D., Żywoty i poglądy słynnych filozofów, oprac. I. Krońska, Warszawa 1968.

Legutko R., Sokrates. Filozofia męża sprawiedliwego, Poznań 2013.

Levine M., The Political Doctrine of Montesquieu’s „Esprit des Lois”. Its Classical Beckground, New York 1936.

Łuszczyńska M., Ubi ratio, ibi ius. Doktryna prawna świętego Tomasza z Akwinu, Lublin 2013.

Maciejewski M., Odniesienia między prawem naturalnym i prawem stanowionym w wybranych doktrynach filozoficznych, politycznych i prawnych [w:] Pozytywizm prawniczy i szkoła prawa natury – tradycje sporu i jego współczesne implikacje, red. P. Kaczmarek, Ł. Machaj, Wrocław 2010.

Maciejewski M., Pactum sociale i pactum subiectionis w doktrynach politycznych od starożytności do oświecenia [w:] Społeczeństwo a władza. Ustrój, prawo, idee, red. J. Przygodzki, M.J. Ptak, Wrocław 2010.

Małajny R., Trzy teorie podzielonej władzy, Warszawa 2001.

Manohan A.P., From Personal Duties towards Personal Rights. Late Medieval and Early Modern Political Thought, 1300–1600, Montreal–Kingston 1994.

Marsyliusz z Padwy, Obrońca pokoju, przeł. W. Seńko, Kęty 2006.

Martyniak C., Obiektywna podstawa prawa według św. Tomasza z Akwinu, Lublin 1949.

Menzel A., Kallikles. Eine Studie zur Geschichte der Lehre vom Recht des Stärkeren, Wien–Leipzig 1922.

Menzel A., Protagors der älteste Theoretiker der Demokratie, „Zeitschrift der Politik” 1910, t. III.

Mielczarski C., Sofiści i polityka. Antyczne źródła liberalizmu europejskiego, Warszawa 2010.

Montesquieu Ch.L., O duchu praw, przeł. T. Boy-Żeleński, Warszawa 1957.

Morawski L., Główne problemy współczesnej filozofii prawa. Prawo w toku przemian, Warszawa 2000.

Mystkowski S., Idea prawa natury w starożytności i scholastyków, Warszawa 1928.

Myśliciele polityczni. Od Sokratesa do współczesności, red. D. Boucher, P. Kelly, Kraków 2008.

Naturrecht oder Rechtspositivismus, Hg. W. Maihofer, Bad Homburg 1962.

Nederman C., Community and Consent: The Secular Political Theory of Marsiglio of Padua’s Defensor Pacis, London 1995.

Oniszczuk J., Filozofia i teoria prawa, Warszawa 2008.

Parandowski J., Mitologia, Warszawa 1960.

Peters E., Theories of Deposition of Rulers [w:] Dictionary of the Middle Ages, t. IV, ed. J.R. Strayer, New York 1984.

Pietrzykowski M., Mitologia starożytnej Grecji, Warszawa 1978.

Piotrowski R., Od materii Świata do materii Państwa. Z filozofii Tomasza Hobbesa, Kraków 2000.

Pohlenz M., Die Stoa. Geschichte einer geistigen Bewegung, Zürich 1948.

Porębski C., Umowa społeczna. Renesans idei, Kraków 1999.

Powrót do prawa ponadustawowego, red. M. Szyszkowska, Warszawa 1999.

Prawo natury w doktrynach polityczno-prawnych Europy, red. M. Zmierczak, Poznań 2006.

Preime E., Solon. Dichtungen greichisch und deutsch, München 1940.

Quillet J., La Philosohie politique de Marsile de Padou, Paris 1970.

Riklin A., Die beste Politische Ordnung nach Thomas von Aquin, Sankt Gallen 1991.

Rommen H.A., The Natural Law: A Study In Legal and Social History and Philosophy, New York 1979.

Sadowski M., Godność człowieka i dobro wspólne w papieskim nauczaniu społecznym (1878–2005), Wrocław 2010.

Schilling O., Die Staats- und Soziallehre des hl. Augustinus, Freiburg 1910.

Schneiders W., Naturrecht und Liebesethik. Zur Geschichte der praktischen Philosophie im Hinblick auf Christian Thomasius, Hidesheim 1971.

Seneka, Listy moralne do Luculiusza, przeł. W. Kornatowski, Warszawa 1961.

Seneka, O gniewie [w:] Pisma filozoficzne, przeł. L. Joachimowicz, t. 1, Warszawa 1965.

Słownik społeczny, red. B. Szlachta, Kraków 2004.

Soboul A., Le civilisation et la Rèvolution française, Paris 1970.

Solon, Sprawozdanie z działalności [w:] Antologia liryki greckiej, red. W. Steffen, Wrocław 1955.

Stelmach J., Sarkowicz R., Filozofia prawa XIX i XX wieku, Kraków 1998.

Strauss L., Prawo naturalne w świetle historii, Warszawa 1969.

Szyszkowska M., Europejska filozofia prawa, Warszawa 1995.

Szyszkowska M., Teorie prawa natury XX wieku w Polsce, Warszawa 1982.

Tatarkiewicz W., Historia filozofii, t. 1, Warszawa 1968.

The Cambridge History of Hellenistic Philosophy, eds. K. Algra, J. Barnes, J. Mansfeld, M. Schofield, Cambridge 1999.

Tokarczyk R., Filozofia prawa, Lublin 2004.

Tokarczyk R., Hobbes, Warszawa 1987.

Tokarczyk R., Klasycy praw natury, Lublin 1988.

Tomasz z Akwinu Św., Suma teologiczna, t. I–XXXV, przeł. P. Bełch, Londyn 1962.

Tuck R., Natural Law Theories. Their Origins and Development, Cambridge 1980.

Umowa społeczna i jej krytycy w myśli politycznej i prawnej, red. Z. Rau, M. Chmieliński, Warszawa 2010.

Verdross-Drossberg A., Grundlinien der antiken Rechts- und Staatsphilosophie, Wien 1948.

Vidley A.R., Whitehouse W.A., Natural Law: A Christian Re-consideration, London 1946.

Waśkiewicz H., De Legibus Cicerona – pierwszy w dziejach myśli europejskiej system filozoficzno-prawny, „Roczniki Filozoficzne KUL” 1960, t. III, z. 2.

Weisheipl J.A., Tomasz z Akwinu. Życie, myśl i dzieło, Poznań 1985.

Welzel H., Die Naturrechtslehre Samuel Pufendorfs, Berlin 1958.

Welzer H., Naturrecht und materielle Gerechtigskeit, Göttingen 1962.

Welzer H., Theory of the Greeks, Oxford 1956.

Wiebking W., Recht, Reich und Kirche in der Lehre des Christian Thomasius, München 1973.

Wiplinger F., Ethik und Politik des Aristoteles, Darmstadt 1972.

Witwicki W., Platona Hippiasz Mniejszy, Hippiasz Większy, Ijon, Lwów 1921.

Witwicki W., Platona Protagoras, Lwów 1923.

Wolf E., Griechisches Rechtsdenken. Vorsokratiker und frühe Dichter, Frankfurt a. M. 1950.

Wójtowicz A., Model władzy państwowej Marsyliusza z Padwy, Katowice 1977.

Wróblewski W., Pojęcie arete w II połowie V wieku p.n.e. Protagoras – Gorgiasz – Demokryt, Toruń 1979.

Wróblewski W., Sofiści [w:] Literatura Grecji starożytnej, t. 2, red. H. Podbielski, Lublin 2005.

Wudel W., Filozofia strachu i nadziei (teoria społeczna Tomasza Hobbesa), Warszawa 1971.

Wunner S.E., Christian Wolff und die Epoche des Naturrechts, Hamburg 1968.

Zajadło J., Formuła Radbrucha. Filozofia praw na granicy pozytywizmu prawniczego i prawa natury, Gdańsk 2001.

Zajadło J., Studia Grotiana, Gdańsk 2004.

Ziembiński Z., O pojmowaniu pozytywizmu oraz prawa naturalnego, Poznań 1993.

Information

Information: Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 8 (2015), Volume, 8 Issue 2, pp. 107 - 132

Article type: Original article

Titles:

Polish: Doktrynalne ujęcia relacji prawo naturalne – prawo stanowione  od starożytności do czasów oświecenia
English: Doctrinal Takes on the Relation between Natural and Statutory Law from Antiquity to the Enlightenment

Authors

University of Wrocław, plac Uniwersytecki 1, 50-137 Wrocław, Poland

Published at: 07.09.2015

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Marek Maciejewski (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish