Stan wojenny w interpretacjach zwolennika „postawy czynnego trwania”. Ryszard Reiff o wydarzeniach w Polsce 1980–1983
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEStan wojenny w interpretacjach zwolennika „postawy czynnego trwania”. Ryszard Reiff o wydarzeniach w Polsce 1980–1983
Data publikacji: 09.12.2020
Wolność i Solidarność, 2019-20, nr 11-12, s. 125-138
https://doi.org/10.4467/25434942WS.20.009.15013Autorzy
Stan wojenny w interpretacjach zwolennika „postawy czynnego trwania”. Ryszard Reiff o wydarzeniach w Polsce 1980–1983
W artykule ukazano oceny wydarzeń z lat 1980–1983 formułowane przez Ryszarda Reiffa, znanego działacza stowarzyszenia PAX. W pierwszej części artykułu zaprezentowano krótki życiorys polityka oraz jego koncepcje polityczne w latach 1945–1980. W kolejnej części omówiono szeroko działalność Reiffa w okresie 1980–1981, ze szczególnym uwzględnieniem jego propozycji powołania tak zwanej Wielkiej Koalicji. Tworzyłyby ją związek zawodowy Solidarność, Kościół oraz ówczesne władze. Plan ten nie został zrealizowany. Po wprowadzeniu stanu wojennego Reiff został usunięty ze stronnictwa i rozpoczął współpracę z podziemną Solidarnością. W ostatniej części tekstu zaprezentowano oceny dotyczące stanu wojennego oraz rozważania dotyczące realizmu politycznego. Zdaniem Reiffa stan wojenny był fałszywą alternatywą wobec interwencji radzieckiej. Zahamował też możliwość przeprowadzenia reform gospodarczych; spowodował emigrację miliona młodych osób oraz zablokował rozwój społeczeństwa obywatelskiego.
Abstract
Martial law in the interpretations of the supporter of the “attitude of active duration”. Ryszard Reiff on events in Poland 1980–1983 The article presents evaluations of the events of 1980–1983 formulated by Ryszard Reiff, a well-known PAX activist. The first part of the article presents a short biography of the politician and his political concepts in the years 1945–1980. The next part discusses extensively Reiff’s activity in the period 1980–1981 with particular emphasis on his proposal to establish the so-called Great Coalition. It would be formed by the Solidarity trade union, the Church and the authorities of that time. This plan was not implemented and after martial law was imposed, he was removed from the association. At that time, he started to work with the underground Solidarity. The last part of the text presents martial law assessments and reflections on political realism. According to Reiff, martial law was a false alternative to the Soviet intervention. It hindered the possibility of economic reforms; it caused the emigration of one million young people and blocked the development of civil society.
Key words: Martial law, political thought, Ryszard Reiff, Solidarity
Materiały Archiwalne
Instytut Pamięci Narodowej Biuro Udostępniania:
Ministerstwo Spraw Wewnętrznych, PAX. Materiały dotyczące zrzeszenia 0608/183.
Sprawa obiektowa Alfa. Informacja dotycząca walnego zebrania Pax-u. 0639/21/1.
Informacja wyd. IV KW MO Katowice z dn. 22.4.75. 0639/223.
Huk J., Stowarzyszenie PAX, praca magisterska, Warszawa 1985.002001521/292.
Pilecki M., Doktryny programowe Pax-u między sierpniem 1980 a grudniem 1981, praca dyplomowa, 1986. 001708/2662.
W posiadaniu autora:
Wielka koalicja – referat Ryszarda Reiffa wygłoszony na zebraniu Zarządu Stowarzyszenia PAX w dn. 29 września 1981 r.
Materiały drukowane
Biuletyn nr 2049/II. Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej 2001.
Wspomnienia
Micewski A., Katolicy w potrzasku. Wspomnienia z peryferii polityki, Warszawa 1993.
Przetakiewicz Z.M, Spowiedź grzesznika. Z Pax-u, Solidarności i Andersena, Łomianki 2016.
Reiff R., Archiwum osobiste, Warszawa 2007.
Reiff R., Gra o życie, Warszawa 1993.
Reiff R., Czas Solidarności, Warszawa 1988.
Skwarski R., Za zieloną kurtyną. Pax w latach 1975–1982, Londyn 1990.
Publicystyka
Jaruzelski W., Stan wojenny. Dlaczego, Warszawa 1982.
Reiff R., Archiwum stowarzyszenia PAX. Publicystyka polityczna, t. 1, Warszawa 2006.
Reiff R., Archiwum myślenia politycznego. Szkice publicystyczne, Warszawa 2005.
Rostworowski M., Słowo o Paxie: 1945–56, Warszawa 1968.
Wójcik J., Spór o postawy, Warszawa 1968.
Artykuły prasowe
Bocheński A., Polski kryzys lat osiemdziesiątych, „Kultura. Oświata. Nauka” 1982, nr 1.
Macierewicz A., Spór o program, „Głos Wolny” 1981, nr 18.
Po wielkim kompromisie naszą szansą wielka koalicja. Wywiad z Ryszardem Reiffem, „Gazeta Krakowska”, 28.11.1981, s. 1–4.
Reiff R., Stan wojenny – zmarnowana szansa Jaruzelskiego, „Gazeta Wyborcza”, 7.12.2001.
Wandowski H., Socjalizm wydrążony, „Rzeczywistość”, 21.11.1981, s. 2.
Zambrowski A., Obrona niesławy, „Gazeta Polska” 2006, nr 32, s. 15.
Z posiedzenia Zarządu, „Słowo Powszechne” 1980, nr 243, s. 2
Opracowania naukowe
Bankowicz B., Stowarzyszenie PAX: między rzeczywistością socjalizmu realnego a utopią socjalizmu wieloświatopoglądowego, [w:] Doktryny, historia, władza. Księga pamiątkowa dedykowana Profesorowi Wiesławowi Kozubowi-Ciembroniwiczowi z okazji czterdziestolecia pracy naukowej, Kraków 2009.
Bober S., Geneza, program i obszary działania Civitas Christiana, [w:] Komu służył PAX. Materiały z sympozjum „Od PAX-u do Civitas Christiana” zorganizowanego przez Katolickie Stowarzyszenie Civitas Christiana 30–31 stycznia 2008, pod red. S. Bober, Warszawa 2008.
Borkowski J., Świt wolnego słowa. Język propagandy politycznej 1981–1995, Wrocław 2003.
Busse K., Wróg czy sojusznik? Stowarzyszenie PAX pod kontrolą aparatu bezpieczeństwa, [w:] Nie tylko partia? Organizacje społeczne w Polsce Ludowej 1944–1989. Geneza, funkcjonowanie, znaczenie, pod red. T. Ruzikowskiego, Warszawa 2017.
Dudek A., Program stowarzyszenia PAX. Realizm, koniunkturalizm czy utopia?, „Politeja” 2013, nr 3, s. 69–78.
Dudek A., Solidarność: rewolucyjny ruch społeczny czy powstanie narodowe?, [w:] Między irredentą, lojalnością a kolaboracją. O suwerenność państwową i niezależność narodową (1795–1989). Polska myśl polityczna XIX i XX wieku, t. 11, pod red. W. Wrzesińskiego, Toruń 2001.
Dudek A., Pytel G., Bolesław Piasecki. Próba biografii politycznej, Londyn 1990.
Dworaczek K., Stowarzyszenie PAX wobec Solidarności i Niezależnego Zrzeszenia Studentów, [w:] R. Ptaszyński, T. Sikorski, Senus catholicus. Katolicy świeccy w Polsce Ludowej. Postawy – aktywność – myśl. Studia i szkice, Toruń 2014.
Friszke A., Uciec przed konfrontacją. Koncepcja rządu narodowego w 1981 roku, „Wolność i Solidarność. Studia z dziejów opozycji wobec komunizmu i dyktatury” 2013, nr 5.
Gontarczyk P., Nowe kłopoty z historią. Publicystyka z lat 2005–2008, Warszawa 2008.
Janowski K.B., Źródła i przebieg zmiany politycznej w Polsce (1980–1989), Toruń 2003.
Jaszczuk A., Ewolucja ideowa Bolesława Piaseckiego 1932–1956, Warszawa 2002.
Kaczorowski A.W., Nielegalna prasa paxowska w okresie stanu wojennego (1982–1983), Wrocław 2014.
Kosicki P.H., Personalizm po polsku. Francuskie korzenie inteligencji katolickiej, Warszawa 2016.
Kuciński J., Ryszarda Reiffa koncepcja wieloświatopoglądowego państwa ogólnonarodowego i „Wielkiej Koalicji” (1980–1981), „Studia Społeczno-Polityczne Akademii Nauk Społecznych przy KC PZPR” 1988, t. 1.
Kula M., Nośniki pamięci historycznej, Warszawa 2002.
Kuta C., Katolicy świeccy w dobie gierkowskiej, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2010, nr 3.
Łaszczak M., Stowarzyszenie Pax w powojennej Polsce. Charakterystyka i próba pastoralnej oceny środowiska katolików świeckich współpracujących z systemem politycznym PRL, „Studia Włocławskie” 2005, nr 8.
Łabędź K., Koncepcja przezwyciężania konfliktu politycznego w prasie NSZZ Solidarność w latach 1980–1981. Wybrane zagadnienia, [w:] Oblicza i koncepcje rozwiązywania konfliktów w polskiej myśli politycznej XX wieku, pod red. A. Wojtasa i M. Strzeleckiego, Bydgoszcz 2000.
Łukasik-Gębska S., Koncepcje edukacyjne i wychowawcze Stowarzyszenia PAX, [w:] Problematyka edukacji w polskiej myśli politycznej po 1989 roku, pod red. G. Radomskiego, 2019.
Mażewski L., W objęciach utopii. Polityczno-ideowa analiza dziejów Solidarności 1980–2000, Toruń 2001.
Mazur D., Dialog niemożliwy. Realizm socpaksowski – próba łączenia sfery ideologii i religii, „Oblicza Komunikacji” 2009, nr 2.
Micewski A., Współrządzić czy nie kłamać? PAX i Znak w Polsce 1945–1976, Paryż 1979.
Orzełek A., Aleksander Bocheński wobec działalności i koncepcji Patriotycznego Ruchu Odrodzenia Narodowego, „Dzieje Najnowsze” 2018, nr 1, s. 263–278.
Orzełek A., Koncepcja socjalizmu wieloświatopoglądowego Stowarzyszenia „PAX” w ocenie centralnych organów bezpieczeństwa Polski Ludowej w okresie rządów Władysława Gomułki i Edwarda Gierka (1956–1980), „Dzieje Najnowsze” 2019, nr 4.
Ptaszyński R., Stommizm. Biografia polityczna Stanisława Stommy, Kraków 2018.
Radomski G., Stan wojenny jako fałszywa alternatywa wobec interwencji sowieckiej. Polska lat 1980–1982 w ocenie Ryszarda Reiffa, [w:] Stan wojenny. Fakty, hipotezy, interpretacje, pod red. W. Polaka, A. Czwołka, Toruń 2008, s. 71–80.
Sikorski T., Ewolucja ideowo-polityczna Stowarzyszenia PAX w okresie pierwszych miesięcy „karnawału Solidarności” (sierpień–grudzień 1980), „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne” 2017, vol. 54.
Sikorski T., Przedmowa, [w:] T. Sikorski, M. Kulesza, Niezłomni w epoce fałszywych proroków. Środowisko „Tygodnika Warszawskiego” (1945–1948), Warszawa 2013.
Sikorski T., O kształt polityki polskiej. Oblicze ideowo-polityczne i działalność Ruchu Młodej Polski (1978–1989), Toruń–Szczecin 2011.
Strzelecka M., Między minimalizmem a maksymalizmem. Dylematy ideowe Stanisława Stommy i Janusza Zabłockiego, Toruń 2015.
Wincenty D., Pospolita twarz SB. Przypadek TW „Berety”, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 12.
Ziętara P., Konrad Sieniewicz w dokumentach bezpieki, „Pamięć i Sprawiedliwość” 2010, nr 9.
Informacje: Wolność i Solidarność, 2019-20, nr 11-12, s. 125-138
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Stan wojenny w interpretacjach zwolennika „postawy czynnego trwania”. Ryszard Reiff o wydarzeniach w Polsce 1980–1983
Stan wojenny w interpretacjach zwolennika „postawy czynnego trwania”. Ryszard Reiff o wydarzeniach w Polsce 1980–1983
Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
Polska
Publikacja: 09.12.2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 459
Liczba pobrań: 611