Przebieg śledztwa i procesu liderów Konfederacji Polski Niepodległej w latach 1980–1982
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEPrzebieg śledztwa i procesu liderów Konfederacji Polski Niepodległej w latach 1980–1982
Data publikacji: 2020
Wolność i Solidarność, 2019-20, nr 11-12, s. 56 - 76
https://doi.org/10.4467/25434942WS.20.005.15009Autorzy
Przebieg śledztwa i procesu liderów Konfederacji Polski Niepodległej w latach 1980–1982
Artykuł przedstawia przebieg śledztwa i procesu liderów Konfederacji Polski Niepodległej. Postępowanie wobec nich toczyło się w latach 1980–1982, najpierw przed Sądem Okręgowym w Warszawie, a po wprowadzeniu stanu wojennego przed Sądem Warszawskiego Okręgu Wojskowego. Opierając się na materiałach archiwalnych, opisano wyjątkowy jak na realia PRL proces polityczny. Aresztowanie 23 września 1980 roku Leszka Moczulskiego, a w kolejnych tygodniach wielu członków kierownictwa KPN, zapoczątkowało falę represji skierowaną wobec KPN. W momencie powstawania masowego ruchu społecznego Solidarności władze komunistyczne zdecydowały się na uderzenie w KPN, by organizacja ta nie miała wpływu na kształt związku. Na natychmiastową pacyfikację „sił kontrrewolucyjnych” w PRL naciskało między innymi moskiewskie kierownictwo, które zachęcało polskie kierownictwo do szybkiej rozprawy nie tylko z KPN. Władze PRL zastanawiały się wówczas także nad wytoczeniem procesu członkom KSS „KOR”, ale z obawy przed masowymi protestami z tego zrezygnowały. W przypadku KPN uznano, że protesty będą na tyle skromne, że proces polityczny będzie mógł się odbyć. W artykule przeanalizowano, w jaki sposób liderzy KPN bronili się na sali rozpraw, z jaką łatwością dezawuowali zarzuty oparte na wątpliwym materiale dowodowym. Innym opisywanym kontekstem są nie tylko krajowe, ale także zagraniczne echa procesu. Wybrany temat pozwolił ukazać na konkretnym przykładzie, jak w dobie rewolucji Solidarności wyglądał proces uniezależniania się sądownictwa od nacisków partyjnych.
Abstract
The article presents the course of the investigation and trial of the leaders of the Confederation of Independent Poland. Proceedings against them were held in 1980–1982, first before the District Court in Warsaw, and after the imposition of martial law, before the Court of the Warsaw Military District. Basing on archival materials, a political process quite unique for the realities of the Polish People’s Republic has been described. The arrest of Leszek Moczulski on 23 September 1980, and in the following weeks the arrest of many members of the Confederation of Independent Poland leadership, initiated a wave of repressions against the Confederation. When the mass social movement of “Solidarity” was established, the communist authorities decided to attack the Confederation so that it would not influence the activities of the union. The leadership in Moscow, among others, pressed for the immediate pacification of the “counter-revolutionary forces” in the Polish People’s Republic, and encouraged the Polish leadership to quickly crack down on the Confederation. The authorities of the Polish People’s Republic also considered bringing members of the Committee for Social Self-Defense “KOR” to trial, but for fear of mass protests, ultimately had to resign. In the case of the Confederation of Independent Poland, it was decided that the protests would be too insignificant for a political trial to take place. The article describes how the leaders of the Congress defended themselves in the courtroom and how they easily dismissed allegations based on questionable evidence. In addition, the article also describes not only domestic but also foreign echoes of the process. All in all, the text presents the process of autonomisation of the judiciary from the party pressure in the era of the “Solidarity” revolution.
Keywords: Confederation of Independent Poland, opposition in the Polish People’s Republic, Solidarity, judiciary, human rights
Źródła archiwalne
Archiwum Akt Nowych w Warszawie:
Ministerstwo Sprawiedliwości.
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej:
Akta śledztwa przeciwko liderom KPN.
Sprawa Obiektowa krypt. Atena-80 dot. inwigilacji ambasady USA w Warszawie.
Sprawa Operacyjnego Rozpracowania krypt. Oszust dot. Inwigilacji Leszka Moczulskiego.
Sprawa Operacyjnego Rozpracowania krypt. Oszuści dot. Inwigilacji KPN.
Pudysz Z., Konfederacja Polski Niepodległej. Przeciwko narodowi, państwu i jego sojuszom, Warszawa 1983.
Chmielewski D., Wybrane problemy ochrony środowiska adwokatury na przykładzie SUSW w latach 1980–1985, WSO Legionowo 1986.
Archiwum Ośrodka Karta w Warszawie:
Konfederacja Polski Niepodległej.
Archiwum Hoovera w Stanford (USA):
Kolekcja Tadeusza Stachnika.
Źródła drukowane
Andrew Ch., Mitrochin W., Archiwum Mitrochina. KGB w Europie i na Zachodzie, tłum. M.M. Brzeska, R. Brzeski, Warszawa 2001.
Dudek A., Gawlikowski M., Leszek Moczulski. Bez wahania, Kraków 1993.
Krajowa Komisja Porozumiewawcza NSZZ Solidarność. Posiedzenie 10–12 sierpnia 1981, wstęp i oprac. J. Olaszek, Warszawa 2010–2011.
Kodeks karny z 19 IV 1969 r., Dz.U. nr 13 z 1969 r., poz. 94.
Kuczyński W., Burza nad Wisłą. Dziennik 1980–1981, Warszawa 2002.
Kuźba K., List otwarty do płk. Juliusza Sokoła, 16 X 1980 r.
Przed i po 13 grudnia. Państwa bloku wschodniego wobec kryzysu w PRL 1980–1982, t. 1: Sierpień 1980 – marzec 1981, wstęp i oprac. Ł. Kamiński, Warszawa 2006.
PZPR a „Solidarność” 1980–1981. Tajne dokumenty Biura Politycznego, wstęp T. Kozłowski, Warszawa 2013.
Sokół J., Konfederacja Politycznej Prowokacji, „Żołnierz Wolności”, 15 X 1980.
Strzeszewski M., Sprawa Katynia we wspomnieniach Tadeusza Stańskiego, „Opinia” 2014, nr 2.
Opracowania
Domagalski W., Konfederacja Polski Niepodległej na Mazowszu, [w:] Konfederacja Polski Niepodległej na drodze do wolności, red. M. Wenklar, Kraków 2011.
Friszke A., Rewolucja Solidarności 1980–1981, Kraków 2014.
Gasztold P., Towarzysze z betonu. Dogmatyzm w PZPR 1980–1990, Warszawa 2019.
Kozłowski T., Anatomia rewolucji. Narodziny ruchu społecznego „Solidarność” w 1980 roku, Warszawa 2017.
Kozłowski T., Polityczne sterowanie systemem wymiaru sprawiedliwości PRL po 1956 r. Casus funkcjonowania „zespołów” do spraw procesów politycznych w latach 1964–1982, „Dzieje Najnowsze” 2015, nr 4.
Mołdawa T., Ludzie władzy 1944–1991. Władze państwowe i polityczne Polski według stanu na dzień 28 II 1991, Warszawa 1991.
Waligóra G., Wołk G., Konfederacja Polski Niepodległej 1979–1990, [w:] Solidarność 1980–1989, t. 7: Wokół „Solidarności”, red. Ł. Kamiński, G. Waligóra, Warszawa 2010.
Strony internetowe
Informacje: Wolność i Solidarność, 2019-20, s. 56 - 76
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Przebieg śledztwa i procesu liderów Konfederacji Polski Niepodległej w latach 1980–1982
Przebieg śledztwa i procesu liderów Konfederacji Polski Niepodległej w latach 1980–1982
Instytut Pamięci Narodowej w Warszawie
Publikacja: 2020
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 334
Liczba pobrań: 676