FAQ

Teologia między słowem i milczeniem

Data publikacji: 27.06.2019

Sympozjum, 2019 - Tom XXIII, nr 1 (36), s. 31-60

https://doi.org/10.4467/25443283SYM.19.003.10632

Autorzy

Zygfryd Glaeser
ks.
Wydział Teologiczny, Uniwersytet Opolski, Opole,Polska
https://orcid.org/0000-0002-8791-0175 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Pobierz pełny tekst

Tytuły

Teologia między słowem i milczeniem

Abstrakt

Człowiek jako istota rozumna i wolna, ze swej natury może i powinien docierać do prawdy, trwać przez niej i całe swoje życie opierać na prawdzie. Prawda jest „miejscem spotkania” rozumu i wiary, które tworzą między sobą głęboką i nierozerwalną jedność, uznając jednocześnie swoją autonomiczność w dochodzeniu do prawdy. Bogata historia dorobku ludzkiego intelektu świadczy o tym, że „człowiek w ciągu stuleci przebył pewną drogę, która prowadziła go stopniowo do spotkania z prawdą i do zmierzenia się z nią” (FR 1). Dzięki swej osobowej naturze, człowiek szuka prawdy ponadempirycznej, mającej wymiar egzystencjalny, związany z kontekstem jego życia. Właśnie w kontekście prawdy rozum i wiara nie pozostają wobec siebie w opozycji, lecz tworzą między sobą głęboką i nierozerwalną jedność (por. FR 16). Choć rozum i wiara tworzą jedność, to w istocie stanowią dwie różne drogi dochodzenia do prawdy, a zarazem dwa różne sposoby przeżywania relacji wobec niej.

Podstawowym zadaniem teologii jest rozumna służba prawdzie odkrywanej w wierze. Do jej instrumentarium należą, na równi, wiara i rozum. W istocie rzeczy, w teologii chodzi o próbę zrozumienia relacji łączącej człowieka z żywym Bogiem i opowiedzenia o niej. Teologia ma charakter dialogiczny. Specyficzne jest dla niej to, że w dialogu tym uczestniczy sam Bóg. Każda prawda domaga się jej wyrażenia, uzewnętrznienia. Wypowiedzi o Bogu i o relacji człowieka z Bogiem mogą mieć różny charakter i mogą przybierać różne kształty. Ostatecznie chodzi jednak o próbę wypowiedzenia tego, co ze swej istoty jest niewypowiadalne, a jednak w jakiejś formie powinno zostać wypowiedziane. Najistotniejszym nośnikiem i znakiem prawdy teologalnej jest słowo. Ale i ono ma różną ekspresję i może być wyrażane na wiele sposobów. Każda wypowiedź o Bogu jest fragmentaryczna, cząstkowa. Zawiera w sobie element paradoksalności wynikającej z faktu niemożności jej wyrażenia w sposób całkowicie jednoznaczny i całościowy. Boga nie można „zamknąć” ani „zmieścić”, ani też w pełni wypowiedzieć, stosując teologiczne formuły. Każda z nich naznaczona jest cząstkowością. Dla ludzkiego umysłu Bóg pozostaje zawsze tajemnicą.

Chrześcijański Wschód dystansuje się od wypowiadania i interpretowania prawd chrześcijańskiej wiary w formie teologicznych traktatów. Abstrahuje także od tworzenia wielkich teologicznych systemów pojęciowych. Przejmując bizantyjskie wzorce myślenia, ukształtował typ duchowości o ukierunkowaniu mistycznym, liturgicznym i ikonograficznym. Na pierwszy plan wysuwa kontemplację Tajemnicy, a nie czysto racjonalne podejście do niej. Wychodzi z założenia, że kontemplacja Tajemnicy, otwarcie się na Jej oświecenie prowadzi do Jej poznawania, bez konieczności jej definiowania. Tak więc słowo i milczenie jawią się jako równoważne wymiary teologicznej komunikacji. Następują po sobie i się dopełniają. Mają wspólny cel: doprowadzenie do autentycznego dialogu i do pogłębienia bliskości człowieka z Bogiem i ludzi między sobą.

Bibliografia

Pobierz bibliografię

Andronowska S., Modlitwa Jezusowa, „Wiadomości Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego” 4 (1975), s. 4-23.

Benedykt  XVI, Adhortacja apostolska Verbum Domini, Rzym 2010.

Benedykt  XVI, Dawajcie świadectwo o Bogu w świecie współczesnym. Rozmowa z młodzieżą Rzymu i Lacjum na placu św. Piotra, OsRomPol 6-7 (2006), s. 51.

 Benedykt  XVI, Homilia podczas Mszy św. na zakończenie sesji plenarnej Międzynarodowej Komisji Teologicznej (06.10.2006 r.), http://w2.vatican.va/content/benedict-XVI/pl/homilies/2006/documents/hf_ben- XVI_hom_20061006_commissione-teologica.html (odczyt z dn. 12.05.2019 r.).

 Benedykt  XVI, Orędzie Benedykta  XVI na Światowy Dzień Środków Społecznego Przekazu (25.01.2012 r.), http://www.osservatoreromano.va/pl/news/miedzy-milczeniem-a-sowem (odczyt z dn. 16.03.2019 r.).

 Benedykt  XVI, Radość płynąca z wiary i wychowanie nowych pokoleń. Do uczestników kongresu diecezji Rzymu, OsRomPol, 12 (2006), s. 15.

 Benedykt  XVI, Wiara i rozum w nauczaniu św. Augustyna (audiencja generalna, 30.01.2008 r.), https://www.niedziela.pl/artykul/84572/nd/ (odczyt z dn. 15.02.2019 r.).

Benedykt XVI, Wiara, rozum i uniwersytet – wspomnienia i refleksje (Ratyzbona, 12.09.2006 r.), https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/benedykt_XVI/przemowienia/bawaria_ratyzbona_12092006.html (odczyt z dn. 17.04.2019 r.).

Dola T., Historyczny kształt prawdy, w: S. Rabiej (red.), Prawda wobec rozumu i wiary, Opole 1999, s. 97-106.

Dzidek T., Granice rozumu w teologicznym poznaniu Boga, Kraków 2001. Evdokimov P., Prawosławie, tłum. J. Klinger, Warszawa 1986.

Filokalia. Teksty o modlitwie serca, tłum. i opr. J. Naumowicz, Kraków 1998. Franciszek, Teolodzy na klęczkach i z umysłem otwartym (przemówienie do pracowników PapieskiegoUniwersytetu Gregoriańskiego oraz instytutów stowarzyszonych, Rzym, 10.04.2014 r.), https://opoka.org.pl/biblioteka/W/WP/franciszek_i/przemowienia/gregorianum_10042014.html (odczyt z dn. 14.04.2019r.).

Gałązka G., Papież do teologów w Argentynie: teologię trzeba uprawiać na kolanach przed ołtarzem refleksjihttp://www.niedziela.pl/artykul/17766/Papiez-do-teologow-w-Argentynie-teologie (odczyt z dn. 17.04.2019 r.).

Glaeser Z., Droga dialogu – drogą pojednania, w: P. Jaskóła (red.), Pojednanie narodów i KościołówMateriały sympozjum poświęconego problematyce II Europejskiego Zgromadzenia Ekumenicznego–Graz ’97, Opole 1997, s. 117-126.

Glaeser Z., Ku eklezjologii „Kościołów siostrzanych”. Studium ekumeniczne, Opole 2000.

Grzegorz z Nazjanzu, Mowy, 28, 4, w: Mowy wybrane, tłum., T. Sinko, J. Sajdak, S. Kazikowski, Warszawa 1967, s. 287.

Grzegorz z Nyssy, De vita Moysis, II, 165, SCh., 1ter, 212. Grzegorz z Nyssy, In Canticum Canticorum, PG 44, 928.

Halík T., Wzywany czy niewzywany Bóg się tutaj zjawi. Europejskie wykłady z filozofii i socjologii dziejów chrześcijaństwa, tłum. A. Babuchowski, Kraków 2006.

Hrycuniak S., Modlitwa Jezusowa, w: K. Leśniewski, J. Leśniewska (red.), Prawosławie. Światło wiary i zdrój doświadczenia, Lublin 1999, s. 143-159.

Hryniewicz W., Apofatyczna teologia, w: F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski (red.), Encyklopedia katolicka, t. 1, Lublin 1995, kol. 745-748.

Hryniewicz W., Hermeneutyka w dialoguSzkice teologiczno-ekumeniczne, t. 2, Opole 1998.

Jan Paweł II, Encyklika Fides et ratio, Rzym 1998.

Jan Paweł II, Encyklika Ut unum sint, Rzym 1995.

Jan Paweł II, Kościół jest solidarny z uniwersytetem. Do środowiska naukowego w Bolonii (Bolonia, 18.04.1982 r.), w: Jan Paweł II, Nauczanie społeczne, t. 5, cz. 1, Warszawa 1986, s. 93-100.

Jan Paweł II, Prawda i wolność. Do środowiska akademickiego (Rzym, 26.03.1981 r.), w: Jan Paweł II, Nauczanie społeczne, t. 4, Warszawa 1984, s. 74-75.

Jan Paweł II, Przekroczyć próg nadziei, Lublin 1994.

Jan Paweł II, Przemówienie Ojca Świętego do przedstawicieli świata  nauki (Lublin, 09.06.1987 r.), http://www.nauczaniejp2.pl/dokumenty/wyswietl/id/677 (odczyt z dn. 12.03.2019 r.).

Kasper W., Dogma unter dem Wort Gottes, Mainz 1965.

Katechizm Kościoła katolickiego, Poznań 1994.

Kongregacja Nauki Wiary, Deklaracja o katolickiej doktrynie w Kościele przeciw niektórym współczesnym błędom Mysterium Ecclesiae, w: Z. Zimowski, J. Królikowski (tłum. i opr.), W trosce opełnięwiary. Dokumenty Kongregacji Nauki Wiary 1966-1994, Tarnów 1995, s. 54-64.

Kowalczyk S., Prawda jako wartość w nauczaniu Jana Pawła II, „Ateneum Kapłańskie” 1(129) (530) (1997), s. 55-65.

Mnich Kościoła Wschodniego, Modlitwa Jezusowa, Kraków 1993. Morales J., Wprowadzenie do teologii, tłum. P. Rak, Kraków 2006.

Ochotny P., Fides et ratioDwa porządki poznania prawdy, „Warszawskie Studia Pastoralne UKSW” 3(32) (2016), s. 101-119.

Ogórek P. P., Mistyka chrześcijańskiego Wschodu i Zachodu, Warszawa 2002. Paweł vI, Encyklika Ecclesiam suam, Rzym 1964.

Possenti v., Filozofia i wiara, Kraków 2004.

Proniewski A., Problematyka wiary w nauczaniu Benedykta  XVI, „Rocznik Teologii Katolickiej” 10 (2011), s. 113-130.

Schoonenberg P., Die Interpretation des Dogmas, Düsseldorf 1969.

Sienkiewicz E., Zagadnienie prawdy w filozofii, „Poznańskie Studia Teologiczne” 20 (2006), s. 309-325.

Sławiński H., O możliwości i konieczności mówienia o Niewyrażalnym, „Studia Włocławskie” 19 (2017), s. 319-332.

I Sobór Watykański, Konstytucja dogmatyczna o wierze katolickiej Dei Filiushttp://ptm.rel.pl/czytelnia/dokumenty/dokumenty-soborowe/sobor-watykanski-i/260-konstytucja-dogmatyczna-o-wierze-katolickiej-dei-filius.html (odczyt z dn. 18.04.2019 r.).

II Sobór Watykański, Konstytucja dogmatyczna o Objawieniu Bożym Dei verbum, Rzym 1965.

Szymik J., Theologia Benedicta, t. 1, Katowice 2010.

Świeżyński A., Tajemnica i analogia we współczesnym mówieniu o Bogu, „Seminare” 1(35) (2014), s. 59-69.

Tofiluk J., Hezychazm i jego wpływ na rozwój duchowościhttp://psd.edu.pl/wp-content/uploads/2017/07/Hezychazm_i_jego_wplyw_na_rozwoj_duchowosci.pdf (odczyt z dn. 12.04.2019 r.).

Tomaszewski J., Teologia na kolanachhttp://christianitas.org/news/teologia-na-kolanach/ odczyt z dn. 10.04.2019 r.).

Walewander E., „Modlitwa Jezusa” w Kościele Wschodnim, w: W. Słomka (red.), Kontemplacja i działanie, Lublin 1984, s. 213-221.

Węcławski T., Sieć. Wyprawa pierwsza. Pytanie o Jezusa, Kraków 1997.

Informacje

Informacje: Sympozjum, 2019 - Tom XXIII, nr 1 (36), s. 31-60

Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy

Tytuły:

Polski:

Teologia między słowem i milczeniem

Angielski:

Theology between word and silence

Autorzy

https://orcid.org/0000-0002-8791-0175

Zygfryd Glaeser
ks.
Wydział Teologiczny, Uniwersytet Opolski, Opole,Polska
https://orcid.org/0000-0002-8791-0175 Orcid
Kontakt z autorem
Wszystkie publikacje autora →

Wydział Teologiczny, Uniwersytet Opolski, Opole,Polska

Publikacja: 27.06.2019

Status artykułu: Otwarte __T_UNLOCK

Licencja: Żadna

Udział procentowy autorów:

ks. Zygfryd Glaeser (Autor) - 100%

Korekty artykułu:

-

Języki publikacji:

Polski

Liczba wyświetleń: 1296

Liczba pobrań: 957

<p> Teologia między słowem i milczeniem</p>

Teologia między słowem i milczeniem

cytuj

Pobierz PDF Pobierz

pobierz pliki

RIS BIB ENDNOTE