Adverbial Superlative Forms Outside the Degree System: Lexical and Operational Units
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEAdverbial Superlative Forms Outside the Degree System: Lexical and Operational Units
Data publikacji: 2022
Studies in Polish Linguistics, Volume 17 (2022), Vol. 17, Issue 3, s. 115 - 143
https://doi.org/10.4467/23005920SPL.22.006.16732Autorzy
Adverbial Superlative Forms Outside the Degree System: Lexical and Operational Units
The article seeks to determine the status of adverbial superlative forms which do not ex- press the superlative and which thus fall outside the degree system in contemporary Pol- ish. Some of these expressions have become lexicalized and have entered two classes of units: particles (e.g., najpewniej ‘surely’, najwidoczniej ‘apparently’, najwyraźniej ‘clear- ly’) and adverbial meta-predicates (e.g., najspokojniej ‘calmly’, najzwyczajniej ‘simply’, najlepiej ‘the best’). Others have become elements of idiomatic expressions or performa- tives such as, e.g. najmocniej przepraszam ‘I sincerely apologize’, najserdeczniej witam ‘I cordially welcome (you)’, najuprzejmiej dziękuję ‘I kindly thank (you)’, najgoręcej namawiam ‘I highly recommend’. However, there are also superlative forms which act as the domain of several interesting operations, see, e.g., Bogusławski (1978, 1987, 2010a), the latter being of a grammatical, rather than lexical nature. One such operation re- sults in the creation of expressions such as jak najszybciej ‘in the quickest possible way’, jak najweselej ‘in the most enjoyable way’, jak najdłużej ‘in the longest possible way’, etc. Another important operation yields such constructions as najpóźniej w środę ‘on Wednesday at the latest’, najdalej 20 kilometrów od centrum ‘at most 20 km away from the centre’, najrzadziej raz do roku ‘at least once a year’, najgrubiej na pół centymetra ‘half a centimeter at the thickest’, etc. Contrary to the view held by Grochowski (2008), it is argued here that the superlatives which occur in these constructions should not be re- garded as independent lexical units. Nor should the metatextual comments such as naj krócej <mówiąc> ‘to put it briefly / briefly put [lit. <speaking> most briefly]’, najogólniej <rzecz biorąc> ‘most generally <speaking>’ be regarded as such, though for a different reason. In these comments, the superlatives – referring to the act of speaking – retain their standard meanings (cf. krótko / krócej <mówiąc> ‘<speaking> succinctly / more succinctly’, ogólnie / ogólniej <rzecz biorąc> ‘generally / more generally <speaking>’). A number of pragmatic effects associated with the use of superlative forms also deserve individual treatment; they include, for instance, metonymic shortcuts (najlepsi ‘the best’ [pl.], najbogatsi ‘the richest’ [pl.]) or conversational implicatures (wypadł nie najgorzej → wypadł całkiem dobrze ‘he did not do so badly / he did not do so bad’ → ‘he did pretty well’).
Bańko Mirosław (ed.) (2000). Inny słownik języka polskiego, t. 1‒2. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bańko Mirosław (2002). Wykłady z polskiej fleksji. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Bałabaniak Dagmara (2007). Kategoria intensywności na tle wykładników stopnia. Polonica 28, 13–21.
Bałabaniak Dagmara (2013). Polskie intensyfikatory leksykalne na tle wyrażeń gra dacyjnych. Opole: Uniwersytet Opolski.
Bartsch Renate, Vennemann Theo (1972). Semantic Structures. The Study in the Relation between Semantics and Syntax. Frankfurt a. Main: Athenäum Verlag.
Bogusławski Andrzej (1975). Measures are measures. In defence of the diversity of comparatives and positives. Linguistische Berichte 36, 1‒9 [reprint in: idem (1994). Sprawy słowa (Word Matters), 323‒329. Warszawa: Veda].
Bogusławski Andrzej (1978). Towards an operational grammar. Studia Semiotyczne 8, 29–90 [transl. Romuald Gozdawa-Gołębiowski (1989). Preliminaria gramatyki operacyjnej. Polonica 13, 163–223].
Bogusławski Andrzej (1987). Czy istnieje fleksja? Studia Gramatyczne 8, 7–33. Bogusławski Andrzej (1994). O niektórych operacjach asemantycznych w języku pol-
skim. In En slavist i humanismens tegn: Festskrift til Kristine Heltberg, Per Jacobsen, Jørgen S. Jensen, Runa Klukowska (eds.), 8‒15. København: C. A. Reitzels Forlag.
Bogusławski Andrzej (2010b). ‘Więcej’ wśród aspektów prymitywu ‘wie, że’. Linguistica Copernicana 1(3), 23‒79.
Bogusławski Andrzej (2021). Lingwistyczna teoria mowy. Preliminaria. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Bogusławski Andrzej, Danielewiczowa Magdalena (2005). Verba polona abscondi ta. Sonda słownikowa III. Warszawa: Elma Books.
Boguslavskij Igor M., Iomdin Leonid L. (2009). Semantika smjagčennoj sravnitel’nosti: russkie komparativy na po-. In Von grammatischen Kategorien und sprachlichen Weltbildern – Die Slavia von der Sprachgeschichte bis zu Politsprache. Festschrift für Daniel Weiss zum 60. Geburtstag. Wiener Slawistischer Almanach. Sonderbände), Tilman Berger, Marcus Giger, Sibille Kurt, Imke Mendoza (eds.), 29–52. München– Wien: Biblion Media.
Brinton Laurel J., Traugott Elizabeth Closs, 2005, Lexicalization and Language Change, Cambridge: Cambridge University Press.
Campbell Lyle, Janda Richard D. (2001). Introduction: Conception of grammaticalization and their problems, Language Sciences 23, 93–112.
Danielewiczowa Magdalena (2011a). Wieloznaczność – skaza na języku czy na jego opisie? In Różne formy, różne treści. Prace ofiarowane Profesorowi Markowi Świdzińskemu z okazji 40-lecia pracy naukowej, Mirosław Bańko, Dorota Kopcińska (eds.), 37‒47. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Danielewiczowa Magdalena (2011b). Wokół polskiego wyrażenia lepiej. In Odkrywanie znaczeń w języku, Agnieszka Mikołajczuk, Krystyna Waszakowa (eds.), 49‒58. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Danielewiczowa Magdalena (2012). W głąb specjalizacji znaczeń. Przysłówkowe metapredykaty atestacyjne. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej Uniwersytetu Warszawskiego.
Danielewiczowa Magdalena (2015). The structure and meaning of exclamatives – based on examples from modern Polish. Issledovanija po slavjanskim jazykam. Korejskaja Associacija Slavistov 20(1), 65‒76.
Dobaczewski Adam (2021). Gramatyka operacyjna vs gramatyka konstrukcji (na przykładzie quasi-tautologii i powtórzeń). Linguistica Copernicana 18, 163‒178. URL: https://apcz.umk.pl/LinCop/article/view/37246. Accessed March 4, 2022.
Filar Dorota, Łozowski Przemysław (2018). Gramatykalizacja i leksykalizacja pojęć a językowy obraz świata. Szkic o ekwiwalencji kognitywnej. Etnolingwistyka 30, 69‒88. URL: http://bc.umcs.pl/Content/32031/PDF/czas18669_30_2018_6.pdf. Accessed December 27, 2021.
Greszczuk Barbara (1988), Konstrukcje porównawcze i ich rozwój w języku polskim. Rzeszów: Uniwersytet Rzeszowski.
Grochowski Maciej (2008). Operatory metatekstowe o kształcie superlatiwu przysłówka. Јужнословенски Филолог 64, 61–72. Beograd.
Grochowski Maciej (2011). Metaoperatory o postaci komparatiwu przysłówka (we współczesnym języku polskim), In Граматика и лексика у словенским језицима. Срето З. Taнaсић (ed.), 85–94. Novi SadBeograd: Српска академија наука и уметности : Институт за српски језик САНУ.
Grochowski Maciej (2014). Jednostka najróżniejsze na tle operacji semantycznej stopniowania, LingVaria 10, numer specjalny, 47‒60.
Grochowski Maciej (2015). Semantyczne ograniczenia stopnia w języku polskim. Slavia ‒ časopis pro slovanskou filologii 84 (3), 336‒347.
Grochowski Maciej (2018a). Asymetria semantycznych i gramatycznych ograniczeń stopniowania przymiotników w języku polskim. Z polskich studiów slawistycznych, seria 13, t. 2, Językoznawstwo, Zbigniew Greń (ed.), 83‒92. Poznań: Uniwersytet Adama Mickiewicza.
Grochowski Maciej (2018b). Operatory metapredykatywne otwierające pozycję dla komparatywu, Prace Filologiczne 72, 59‒70.
Grochowski Maciej (2021). Polskie słowo co w funkcji metaoperatora metapredykatywnego. Slavia ‒ časopis pro slovanskou filologii 90 (2), 138‒146.
Grochowski Maciej (in press). Polskie przysłówki temporalne o postaci komparatywu (wcześniej – później). Presented at a meeting of the Commission on the Grammatical Structure of Slavic Languages at the International Committee of Slavists. Klagenfurt, 23‒25.09.2021.
Grochowski Maciej, Kisiel Anna, Żabowska Magdalena (2014). Słownik gniazdowy partykuł polskich. Kraków: PAU.
Grzegorczykowa Renata (1974). Typy semantyczne przysłówków temporalnych w języku polskim. In Tekst i język. Problemy semantyczne, Maria Renata Mayenowa (ed.), 235‒242. Wrocław: Ossolineum.
Grzegorczykowa Renata (1975). Funkcje semantyczne i składniowe polskich przysłówków, Wrocław: Ossolineum.
Grzegorczykowa Renata (1999). Przysłówek. In Grzegorczykowa, Laskowski, Wróbel (eds.), 524–535.
Grzegorczykowa Renata, Laskowski Roman, Wróbel Henryk (eds.) (1984). Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. Warszawa: Polskie Wydawnictwo Naukowe.
Grzegorczykowa Renata, Laskowski Roman, Wróbel Henryk (eds.) (1999). Gramatyka współczesnego języka polskiego. Morfologia. 3rd edition. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Heine Bernd. (2003, Grammaticalization. In Joseph, Janda (eds.), 573-601. Hockett Charles (1954). Two models of grammatical description. Word 10, 210‒234.
Joseph Brian D. (2003). Morphologization from syntax. In Joseph, Janda (eds.), 472–492.
Joseph Brian D., Janda Richard D. (eds.) (2003). The Handbook of Historical Linguistics (Blackwell Handbooks in Linguistics 12). Oxford: Oxford University Press.
Jurkowski Marian (1976). Semantyka i składnia wyrażeń gradacyjnych (w językach wschodniosłowiańskich). Katowice: Uniwersytet Śląski.
Kallas Krystyna (1999). Przymiotnik. In Grzegorczykowa, Laskowski, Wróbel (eds.), 469–523.
Kleszczowa Krystyna (2004). Kategoria stopnia staropolskich przymiotników. In Studia Linguistica Danutae Wesołowska oblata, Halina Kurek, Janina Labocha (eds.), 85–92. Kraków: Universitas.
Kosek Iwona (2001). Z zagadnień leksykalizacji i derywacji: wyrażenia z segmentem na. Prace Językoznawcze 3, 77‒86. URL: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Prace_ Jezykoznawcze/Prace_Jezykoznawcze-r2001-t3/Prace_Jezykoznawcze-r2001-t3-s77-86/Prace_Jezykoznawcze-r2001-t3-s77-86.pdf. Accessed December 27, 2021.
Kuryłowicz Jerzy (1936). Dérivation lexicale et dérivation syntaxique. Contribution à la théorie des parties du discours. Bulletin de la Société de linguistique de Paris XXXVI, 79‒92.
Kuryłowicz Jerzy (1965). The evolution of grammatical categories. Diogenes 51, 55‒71.
Laskowski Roman (1984). Podstawowe pojęcia morfologii. In Grzegorczykowa, Laskowski, Wróbel (eds.), 9–57.
Linde-Usiekniewicz Jadwiga (2000). Określenia wymiarów w języku polskim. Warszawa: Wydział Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego.
Markowski Andrzej (1986). Antonimy przymiotnikowe we współczesnej polszczyźnie na tle innych typów przeciwstawień leksykalnych. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich.
Misz Henryk (1967). Opis grup syntaktycznych dzisiejszej polszczyzny pisanej. Bydgoszcz: Bydgoskie Towarzystwo Naukowe.
Nagórko Alicja (1987). Zagadnienia derywacji przymiotników. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Nagórko Alicja (1998). Zarys gramatyki polskiej (ze słowotwórstwem). Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Pastuchowa Magdalena (2011a). Leksykalizacja wobec tradycji językowej. Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis, Folia 107, Studia Linguistica 6, 244‒253. URL: https://rep.up.krakow.pl/xmlui/bitstream/handle/11716/4928/AF107--4-4-Leksykalizacja-wobec-tradycji--Pastuchowa.pdf?sequence=1&isAllowed=y. Accessed December 27, 2021.
Pastuchowa Magdalena (2011b). Lexicalization and Grammaticalization – Similarit ies and Differences (On the Example of the Polish Language). URL: https://www.researchgate.net/publication/322153743_Lexicalization_and_grammaticalization-similarities_and_differences_On_the_example_of_the_Polish_language. Accessed December 27, 2021.
Pastuchowa Magdalena (2015). Emancypowanie się słów. Nauczanie słownictwa a procesy leksykalizacyjne, Postscriptum Polonistyczne 2 (16), 31‒43. URL: https://bazhum.muzhp.pl/media/files/Postscriptum_Polonistyczne/Postscriptum_Polonistyczne-r2015-t-n2(16)/Postscriptum_Polonistyczne-r2015-t-n2(16)-s31-43/Postscriptum_Polonistyczne-r2015-t-n2(16)-s31-43.pdf. Accessed December 27, 2021.
Saloni Zygmunt (1974). Klasyfikacja gramatyczna leksemów polskich. Język Polski 54(1), 3–13, (2) 93–101.
Saloni Zygmunt, Świdziński Marek (1998). Składnia współczesnego języka polskiego. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Sapir Edward (1944). Gradying, a study in semantics. Philosophy in Science 11(2), 93‒116. [transl. Gradacja: studium z semantyki. In Semantyka i słownik (1972), Anna Wierzbicka (ed.), 9–37. Wrocław 1972: Ossolineum.
Stępień Marzena (2014). Wyrażenia parentetyczne w strukturze wypowiedzi, Warszawa: BelStudio.
Szupryczyńska Maria (1980). Czy stopień przymiotnika jest w języku polskim kategorią fleksyjną?, Acta Universitatis Lodziensis, Folia Linguistica 2, 265‒272.
Tokarski Jan (1973). Fleksja polska. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe.
Wajszczuk Jadwiga (1997). System znaczeń w obszarze spójników polskich. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej Uniwersytetu Warszawskiego.
Wajszczuk Jadwiga (2005). O metatekście. Warszawa: Katedra Lingwistyki Formalnej Uniwersytetu Warszawskiego.
Wierzbicka Anna (1972). Semantic Primitives. Franfurt a. Main: Athenäum Verlag. Wróbel Henryk (2001). Gramatyka języka polskiego. Kraków: Spółka Wydawnicza „Od Nowa”.
Zuber Richard (1984). Two Polish Comparatives. Folia Slavica 6(1), 71‒76.
Zuber Richard (1997). The category of modifiers and comparatives in Polish. In Formale Slavistik, Uwe Junghanns Uwe, Gerhild Zybatov (eds.). Frankfurt a. Main: Vervuert.
Żmigrodzki Piotr (ed.) (2007‒). Wielki słownik języka polskiego. www.wsjp.pl.
Informacje: Studies in Polish Linguistics, Volume 17 (2022), Vol. 17, Issue 3, s. 115 - 143
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Warsaw University, Warszawa
Publikacja: 2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
AngielskiLiczba wyświetleń: 664
Liczba pobrań: 409