Sławomir Doległo

Ostentacyjne przywoływanie patriotyzmu i narodowych symboli, ich polityczna instrumentalizacja i indoktrynacja odbywają się dziś w atmosferze permanentnego sporu tożsamościowego. Rezerwuar postaci i symboli historycznych dostarcza jego obu stronom instrumentów do manifestacji swoich idei i reprodukcji podstawowej antropologicznej dychotomii: „my” versus „oni”. Historyczne analogie służą usprawiedliwianiu obywatelskiego nieposłuszeństwa, a pamięć zbiorowa jest powszechnie włączana w repertuar praktyk kontestacyjnych, szczególnie przez przedstawicieli młodego pokolenia, którzy skutecznie korzystają z nowych technologii komunikacyjnych i kodów popkultury. Dążąc do ustanowienia własnej reprezentacji symbolicznej, przechwytują postawy i narzędzia reprezentowane przez oficjalny dyskurs pamięci, dekonstruują narodowe mity i obalają uprzywilejowane wzorce patriotyzmu. Artykuł ukazuje, w jaki sposób „turpopatriotyzm” i „softpatriotyzm” stały się osiami polskiej debaty o symbolicznym głównym nurcie i peryferiach, a także, jak młodzi Polacy podważają hegemoniczne wzorce świadomości historycznej.

Semiotic Guerilla. Historical Analogies and Deconstructions in Media Practices of Turbo- and Softpatriots

Currently, ostentatious evocation of patriotism and national symbols, their political instrumentalization and indoctrination exists in an atmosphere of permanent identity dispute. The reservoir of historical figures and emblems provides its both sides with instruments to manifest their ideas and multiply the basic anthropological dichotomy: ‘we’ versus ‘they’. Historical analogies are used to justify civil disobedience. Collective memory is commonly included in the repertoire of contestation practices, especially by the members of young generation, effectively using new communication technologies and codes of pop culture. Striving to establish their own symbolic representation, they intercept the attitudes and tools represented by the official memory discourse, they deconstruct national myths, and subvert privileged patriotic patterns. The article presents how so-called ‘turbopatriotism’ and ‘softpatriotism’ become the axis of Polish debate about Sławomir Doległo 200 the symbolic mainstream and periphery and how young Poles discredit hegemonic patterns of historical awareness.

Keywords: turbopatriotism, softpatriotism, cultural memory, counter-memory, symbolic representation.

Polskie imaginarium romantyczne ugruntowało hegemoniczny wzorzec męskości żołnierskiej, a także ukształtowało utrwalone w świadomości zbiorowej stereotypy dotyczące wojennego porządku płci. W konsekwencji zaangażowanie kobiet w działalność konspiracyjną w czasie II wojny światowej, w tym ich służba w powstaniu warszawskim, przez kilka dekad było konsekwentnie pomijane przez główny nurt historiozoficzny i sprowadzane do drugorzędnych i czysto symbolicznych figur. Po ponad siedemdziesięciu latach od tragicznych wydarzeń sierpnia i września 1944 r. dominujący w narracji historycznej militaryzm ustępuje miejsca nowym perspektywom i obiegom pamięci, włączając do dyskursu publicznego losy marginalizowanych i pomijanych dotychczas uczestników/świadków powstania – przede wszystkim kobiet i cywilów. Dzieje się to w momencie wygasania pamięci komunikacyjnej, opartej na bezpośrednim kontakcie ze świadkami wojennej hekatomby, w realiach pluralistycznej, zmediatyzowanej i urynkowionej kultury pamięci. W artykule autor dokonuje przeglądu współczesnych (re)prezentacji popkulturowych, poświęconych uczestniczkom powstania warszawskiego, zwracając uwagę na uruchamiane przez nie wzory kobiecości, mity i toposy.

Feminist narrative of the Warsaw Uprising in the mediated and market-oriented memory culture

The Polish romanticist imaginarium has strengthened the hegemonic pattern of soldierly masculinity and shaped the common stereotypes about the war gender order. Consequently, women’s involvement in resistance movement during the World War II, including their service in the Warsaw Uprising, was reduced to secondary and purely symbolic figures and was consistently ignored by the mainstream historiosophical trend for several decades. More than seventy years after the tragic events of August and September 1944, the militarism which dominated the historical narrative creates a space for new perspectives and circulation of memory in the public discourse, involving the fate of the marginalized and previously erased participants/witnesses of the uprising – primarily women and civilians. This happens when communication memory (based on direct contact with witnesses of the war hecatomb) expires, in the realities of pluralistic, mediated, and market-oriented memory culture. The article is an attempt to review contemporary pop culture (re)presentations of female participants of the Warsaw Uprising, paying attention to the femininity models, myths and topoi (or toposes) they introduce.

Krzysztof Marcinkiewicz, Paweł Nowak, Dominika Popielec, Magdalena Wilk (red.): Koronawirus wyzwaniem współczesnego społeczeństwa. Media i komunikacja społeczna. Instytut Dziennikarstwa, Mediów i Komunikacji Społecznej UJ i Polskie Towarzystwo Komunikacji Społecznej. Kraków–Wrocław 2020, s. 238.

Outfit patriotism or how to love the fatherland living in the global village

In the age of mediatisation and commercialization, contemporary social memory is composed not of dates and historical facts but of visual identification, slogans and beams of values, so the components of popular brands which stimulate our consumable attitudes. As a result, the symbols of Polish Resistance Movement during World War II move  from historical and commemorative sphere to the sphere of pop culture. They appear on T-shirts, tattoos, murals, social media profiles and political banners and are used to clarify the present day through the prism of the past, to articulate citizens’ ideas, concerns and affinities. Some publicists call this phenomenon ’the outfit patriotism’ but in the meantime the academics keep the distance to the new memory techniques and forms explaining that common manifestation of national symbols and real interest in history are disconnected. They anxiously observe appropriating Polish symbols by nationalistic groups and recognize on T-shirts etc. not fashion, just tribal expression, the return to blinkered, stereotypical communication. The author of this article focuses on the grounds of outfit patriotism phenomenon and wonders whether it may become an instrument of social exclusion.