Roman Kozłowski

Oszczędzanie energii leży w żywotnym interesie ekonomicznym instytucji przechowujących zasoby dziedzictwa kultury. Ważną rolę odgrywają również wymogi zrównoważonego rozwoju kładące nacisk na ograniczanie emisji dwutlenku węgla. W 2020 roku oddano do użytku segment magazynowy w nowej siedzibie Archiwum Narodowego w Krakowie, łączący energooszczędność z wysoką jakością ochrony zbiorów. Obiekt ma osiem kondygnacji i pomieści docelowo 70 000 metrów bieżących akt. Jest wyodrębnioną strukturą, w której nie ma stałych stanowisk pracy, a w znacznym stopniu pasywną stabilizację optymalnego dla zbiorów mikroklimatu zapewniono przez przemyślane rozwiązania budowlane: dobrą izolację termiczną i wysoką szczelność przegród zewnętrznych oraz wykonanie powierzchni architektonicznych z porowatych materiałów budowlanych o dobrej zdolność do wymiany pary wodnej. Przeprowadzone pomiary pokazały, że temperatura we wnętrzu magazynu podążała za rocznym cyklem zmian temperatury na zewnątrz, osiągając w lutym 2021 roku wartość najniższą, między 11 a 14 oC w zależności od kondygnacji. Przez większość część roku – od października do czerwca – wilgotność względna utrzymywała się samoistnie na optymalnym poziomie około 50% z niewielkimi fluktuacjami krótkookresowymi. W porze letniej powietrze jest osuszane przez efektywne energetycznie urządzenia osuszające. Suche warunki i niska temperatura przez większą część roku ograniczają szybkość degradacji chemicznej obiektów archiwalnych.

New energy-efficient storage facility of the National Archives in Krakow

Energy saving is in the vital economic interest of institutions preserving cultural heritage resources. Sustainability requirements emphasizing the reduction of carbon emissions also play an important role. In 2020, the storage segment at the new seat of the National Archives in Krakow was put into operation, combining energy efficiency with high-quality collection care. The facility has eight floors and will ultimately accommodate 70,000 linear meters of records. It is a separate structure with no permanent workspace, and the largely passive stabilization of the optimal microclimate for the collections has been ensured by well-thought-out construction solutions: good thermal insulation and high tightness of the building shell, and use of porous building materials with good water vapour exchange capacity on architectural surfaces. The conducted measurements showed that the temperature inside the storage followed the annual cycle of temperature changes outside reaching its lowest value in February 2021, between 11 and 14oC, depending on the floor. For most parts of the year – from October to June – relative humidity remained spontaneously at an optimal level of around 50% with minor short-term fluctuations. During the summer season, the air is dehumidified by energy-efficient dehumidification equipment. Dry conditions and low temperatures for most of the year reduce the rate of chemical degradation of archival objects.

Budynek archiwum państwowego to miejsce służące przede wszystkim długoterminowej ochronie materiałów archiwalnych. Musi także spełniać wymagania stawiane przyjaznej instytucji publicznej, związane z obsługą i zaspokajaniem różnorodnych potrzeb użytkowników w zakresie działalności prowadzonej przez archiwa. Pełnione przez archiwa funkcje determinują, już na etapie opracowywania koncepcji, a następnie dokumentacji projektowej, kwestie konstrukcji, wyposażenia oraz zastosowanych instalacji i technologii. Szczególne znaczenie w przypadku archiwum państwowego mają pomieszczenia magazynowe, służące przechowywaniu materiałów archiwalnych. W wypadku nowej siedziby Archiwum Narodowego w Krakowie, dla ośmiokondygnacyjnego segmentu magazynowego opracowano koncepcję z pasywną regulacją klimatu. Jest on wyodrębnioną strukturą, w której nie ma stałych stanowisk pracy, a pasywną stabilizację mikroklimatu zapewniono w znacznym stopniu przez przemyślane rozwiązania budowlane: dobrą izolację termiczną, wysoką szczelność przegród zewnętrznych oraz wykonanie powierzchni architektonicznych z porowatych materiałów o dobrej zdolność do wymiany pary wodnej. Temperatura we wnętrzu magazynu podąża za rocznym cyklem zmian temperatury na zewnątrz, a wilgotność względna utrzymuje się samoistnie na optymalnym poziomie około 50% przez znaczną część roku. W porze ciepłej powietrze jest osuszane. Suche warunki i niska w porze zimnej temperatura ograniczają szybkość degradacji materiałów archiwalnych.