Paweł Bukowiec

Autor omawia tekstualne ślady, jakie w polskojęzycznej eseistyce Józefa Albina Herbaczewskiego pozostawiła lektura pism Adam Mickiewicza. Herbaczewski, czyli Juozas Albinas Herbačiauskas (pseud. Junutis Vienuolis, ur. 20 października 1876 na litewskiej Suwalszczyźnie, zm. 3 grudnia 1944 w Krakowie) opublikował na początku XX wieku kilka książek poświęconych – ogólnie ujmując – kulturowemu wymiarowi sprawy litewsko-polskiej (najważniejsze miejsce w rozważaniach autora szkicu zajmują: Amen, Głos bólu oraz I nie wódź nas na pokuszenie...). Po latach uderza charakterystyczna dla tej publicystyki niewspółmierność pomiędzy rozmachem wizji politycznych a miałkością fundamentu kulturowego, na których proroctwa zostały wsparte. Kamieniem węgielnym owych słabych podstaw uczynił Herbaczewski Mickiewicza. Zasadą recepcji jest w tym przypadku radykalny redukcjonizm: autor Głosu...  sprowadza giganta naszej literatury do roli wykonawcy-realizatora jednego tematu: wolności narodów litewskiego i polskiego. Kwestia ta w niniejszym szkicu zostaje omówiona w dwu perspektywach: po pierwsze, dla niej samej, po drugie, jako egzemplifikacja czegoś, co można by nazwać literackim imperatywem wolności.

The Need for Subversiveness in Studies on Borderlands

The word „pogranicze” (in rough translation: borderland) gets more and more popular in Polish humanities as the equivalent of untranslatable and inconvenient „Kresy”, the first being free of polonocentric, colonial conotations of the latter. The article: presents the logic of a map as fundamental to the notion „pogranicze”, discusses its discoursive consequences and points to the need of deconstructive, subversive uses of the term.
 

This paper is an attempt at alter-globalist criticism of the contemporary discourse of world literature from the perspective of a researcher of two small European literatures (namely, Polish and Lithuanian). Beginning with classical definitions, the study analyses concrete proposals of the canon of world literature in order to indicate its violent character and prove the existence of the principle of “spoilage” of information inscribed in the criticised discourse.