Marina Ponikarovskaya

Kontakty Kazimierza Nitscha (1874–1958) – krakowskiego lingwisty, profesora Uniwersytetu Jagiellońskiego, członka i prezesa Polskiej Akademii Umiejętności – z Petersburską Akademią Nauk rozpoczęły się jeszcze przed wyborem polskiego naukowca do jej grona. Świadectwa tych kontaktów można odnaleźć w zbiorach Petersburskiej Filii Archiwum Rosyjskiej Akademii Nauk, Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie oraz Archiwum Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. K. Nitsch, jeszcze jako docent prywatny Uniwersytetu Jagiellońskiego, z rekomendacji Jana Rozwadowskiego i Jana Baudouina de Courtenay został zaproszony do grona autorów wieloczęściowej Encyklopedii językoznawstwa słowiańskiego, wydawanej przez Rosyjską Akademię Nauk w celu napisania rozdziału na temat dialektologii polskiej. W związku z tym Nitsch podjął szereg wypraw dialektologicznych do Królestwa Polskiego, które były możliwe dzięki wsparciu organizacyjnemu Wydziału Języka Rosyjskiego i Literatury Petersburskiej Akademii Nauk, czego świadectwa zachowały się wśród dokumentów Wydziału. Wyprawy dialektologiczne to jeden z obszarów wcześniejszej współpracy K. Nitscha z Petersburską Akademią. Pozostałe obszary znajdują odzwierciedlenie w korespondencji prowadzonej przez K. Nitscha z Aleksiejem A. Szachmatowem (1864–1920), prezesem Wydziału Języka Rosyjskiego i Literatury oraz Borysem M. Lapunowem (1862–1943), rosyjskim slawistą, członkiem Rosyjskiej Akademii Nauk, który po śmierci A. A. Szachmatowa i E. F. Karskiego (1860–1931), drugiego wybitnego slawisty i organizatora nauki, został kluczową postacią łączącą rosyjski i europejski świat slawistyczny. W Petersburskiej Filii Archiwum Rosyjskiej Akademii Nauk zachowały się listy K. Nitscha do A. A. Szachmatowa z lat 1909–1914 i do B. M. Lapunowa z lat 1930–1936; w Archiwum Nauki PAN i PAU w Krakowie znajdują się listy do K. Nitscha: A. A. Szachmatowa z lat 1908–1912 i B. M. Lapunowa z lat 1928–1938. Treść tej korespondencji ukazuje dwa podstawowe kierunki współpracy: współudział w wydawaniu polskich i radzieckich publikacji slawistycznych oraz organizację akademickich wymian książek. Ścisłe kontakty K. Nitscha z językoznawcami radzieckimi oraz jego wybitne osiągnięcia naukowe spowodowały, że Akademia Nauk ZSRR postanowiła przedstawić jego kandydaturę na swojego członka. Pierwszy wniosek złożył B. M. Lapunow jeszcze w 1933 r., jednak wybór odbył się znacznie później – w 1947 r., kiedy K. Nitsch zajmował już stanowisko prezesa Polskiej Akademii Umiejętności.