Małgorzata Kłys

Amerykańska medycyna sądowa jest o około 100 lat młodsza od europejskiej. To w Europie na początku XX wieku kształcili się amerykańscy lekarze, którzy sukcesywnie zabudowywali pole nauki i ekspertyzy medycyny sądowej i kryminalistyki. Obszar ten był sukcesywnie „betonowany” przez kilka stuleci na mocy prawa angielskiego tam obowiązującego przez koronerów, pracujących latami na swoją złą sławę. O powstawaniu medycyny sądowej i kryminalistyki na gruncie rzeczywistości Stanów Zjednoczonych Ameryki Północnej i pionierskiej roli „architektki kryminalistycznej” Frances Glessner Lee pisze wybitny dziennikarz amerykański Bruce Goldfarb w swojej książce pt. „18 zbrodni w miniaturze. Nieznana historia Frances Glessner Lee i początków współczesnej kryminalistyki”. Jest to pozycja niezwykle ciekawa i godna polecenia każdemu zainteresowanemu poszerzaniem swojej wiedzy na tym obszarze nauki.

Potrzeba oceny medycznej ofiar zabójstwa i ustalenie reguł tej oceny stał się siłą sprawczą powstania medycyny sądowej, zaś obszar niemedyczny oceny zbrodni, obejmujący badania miejsca zdarzenia, stał się z kolei silą napędową powstania i rozwoju kryminalistyki. Polska medycyna sądowa rozwija się od ponad 200 lat, a krakowska Katedra Medycyny Sądowej jest najstarszą jednostką tego typu. Nic więc dziwnego, że archiwum gromadzące protokoły badań eksperckich i naukowych jest dość obszerne. Materiał ten jest wartościowym fundamentem twórczości naukowej, zarówno licznych publikacji w czasopismach krajowych i zagranicznych, jak również i wielu opracowań książkowych. Autorka pracy wybrała kilka pozycji książkowych o tematyce medyczno-sądowej, które ukazały się w ostatnich dekadach na polskim rynku wydawniczym, wskazując na wartość i znaczenie materiału archiwalnego w piśmiennictwie tego obszaru nauki.

Historia życia ludzkości jest ściśle związana z używaniem rozmaitych trucizn, różnych w poszczególnych epokach. Służyły przez wieki różnym celom. Oprócz tego, że były lekarstwem na rozmaite dolegliwości i choroby, pomagały też unieść ciężki żywot człowieka dzięki możliwości wywoływania mentalnych uniesień, czyniąc go znośniejszym. Wykorzystywane były także do zabijania drugiego człowieka, najczęściej z bardzo niskich pobudek. Liczba istniejących trucizn w poszczególnych etapach cywilizacji ulegała systematycznemu powiększaniu, dochodząc w czasach współczesnych do liczby 100 000 – 500 000 związków chemicznych toksykologicznie czynnych, przy oszacowanej ogólnie liczbie znanych związków chemicznych na poziomie około 240 milionów.

Przeciwwagę niecnych czynów trucicieli w epoce starożytności i średniowiecza stanowią prace badawcze myślicieli i ludzi postępu. Prace te pojawiły się w epoce późnego średniowiecza i są kontynuowane w różnych formach do czasów współczesnych. W wyniku tych prac ukształtowała się współczesna toksykologiczna ekspertyza sądowa. Zanim pojawiła się jednakże we współczesnym kształcie musiała przejść bardzo trudną drogę rozwojową, co trwało nieprzerwanie kilka wieków.

Współczesna ekspertyza toksykologiczna, opierająca się na wysoce specjalistycznej metodyce instrumentalnej, operująca wysokimi standardami metodologicznymi, jest dorobkiem wielu pokoleń. Owe standardy stały się obecnie wymogiem stawianym pracom eksperckim naszych czasów, a ich nie dochowanie natomiast jest traktowane jako błąd w sztuce.

Niniejsza praca jest przeglądem rodzajów trucizn i doniesień w aspekcie rozwoju i zastosowania toksykologicznej ekspertyzy sądowej dla potrzeb wymiaru sprawiedliwości.