Maciej Tarkowski

As no effective treatment or vaccine have yet been developed, the only way to prevent the spread of SARS-Cov-2 is to introduce social distancing measures. Scientific discussion regarding their actual effectiveness and socio-economic consequences has only just begun. Both declining mobility and changes in mobility patterns are obvious effects of social distancing. The main objective of this article is to present spatial diversity of changes in regional and local mobility in Poland with the use of data gathered and provided by Google LCC. As for the regional dimension, the mobility has declined steadily in most of the analysed areas. The regional changes were more visible only in the case of the following categories of areas: grocery & pharmacy and parks. The initial correlation analysis has shown that distribution of those changes more or less reflects spatial voting patterns. Both historical and cultural factors may explain such results, including ingrained habits, collective attitudes towards politics and group values. In the local context, illustrated by the analysis of changes in travel time from housing areas in Gdańsk, Gdynia and Sopot to the business and science centre in Gdańsk-Oliwa, a noticeable yet spatially diversified decrease in drive time (by private car) has been observed. The most significant reduction in travel time was recorded in peripheral areas accessible by high-speed roads which are normally jammed during peak hours. The mobility constraints have led to highly reduced traffic congestion, and consequently, shortened the travel time.

Geographical and economic conditions of the sustainable transitions in transport – the case of ferry shipping electrification

W toku transformacji ustrojowej zjawisko kongestii transportowej w polskich miastach ulegało systematycznemu nasileniu, osiągając poziom znany z większości miast krajów wysoko rozwiniętych. Z uwagi na koszty środowiskowe, społeczne i ekonomiczne problem ten znalazł się w centrum lokalnych debat politycznych, zmuszając władze do zajęcia stanowiska i podejmowania prób jego rozwiązania. Celem niniejszego artykułu jest omówienie przekształceń w zakresie głównych priorytetów i narzędzi polityki transportowej w mieście na przykładzie Gdańska, identyfikacja uwarunkowań tych zmian, a także wskazanie potencjalnych zagrożeń dla osiągnięcia założonych celów. W pracy zastosowano metody kameralne – dokonano analizy głównych dokumentów programowania rozwoju. W dokumencie pt. Gdańsk 2030 Plus Strategia Rozwoju Miasta (2014) sformułowano jednoznaczne wyzwanie wskazujące na potrzebę zwiększenia udziału ruchu pieszego, rowerowego i transportu zbiorowego w strukturze zadań przewozowych. W 2016 r. w Gdańsku, podobnie do większości dużych polskich miast, na transport indywidualny przypadało 41% podróży (Gdańskie Badania Ruchu…, 2016). W stosunku do 2009 r. udział ten wzrósł, mimo znaczącej modernizacji infrastruktury transportu zbiorowego. W celu odwrócenia niekorzystnej tendencji przewidziano wdrożenie szerokiej palety działań. Jednocześnie pozostawiono możliwość wykonania inwestycji, które, w zależności od szczegółowych rozwiązań, mogą wspierać zmianę podziału zadań przewozowych, jak i konserwować istniejące proporcje. Przyczyny powstałej niekonsekwencji wynikają zarówno z przyjętych wcześniej programów rozbudowy infrastruktury transportowej w nowo zabudowanych dzielnicach, jak i niejednorodnych opinii mieszkańców na temat priorytetów rozwoju transportu w mieście. Mocną stroną dokumentów strategicznych jest natomiast dostrzeżenie związków pomiędzy celami rozwoju transportu i mobilności miejskiej a celami innych programów operacyjnych. Stwarza to warunki do poszukiwania synergii pomiędzy działaniami prowadzonymi w różnych obszarach polityki rozwoju miasta.

Nurt badań nad ścieżkami tranzycji w kierunku rozwoju zrównoważonego – fundamentalnej zmiany systemów społeczno-technologicznych polegającej na zwiększeniu stopnia samopodtrzymywalności procesów produkcji i konsumpcji – zyskał w drugiej dekadzie XXI w. znaczącą dynamikę, przejawiającą się rozrostem i integracją społeczności badaczy oraz intensyfikacją badań i publikacji ich wyników. Znaczącą rolę odgrywają w nim studia nad geograficznymi czynnikami tranzycji mierzące się z pytaniami o przyczyny przestrzennego zróżnicowania ścieżek tranzycji oraz o miejscową specyfikę źródeł sukcesów i porażek. Głównym celem artykułu jest zarysowanie społeczno-technologicznej perspektywy geograficznych badań zrównoważonej mobilności miejskiej i umiejscowienie w jej ramach dorobku badawczego, którego przedmiotem były polskie miasta. Studia literaturowe prowadzono w dwóch kierunkach: (i) identyfikacji możliwych zastosowań i korzyści, jakich badaniom mobilności w polskich miastach dostarcza koncepcja ścieżek tranzycji w kierunku rozwoju zrównoważonego, (ii) analizy recenzowanych artykułów naukowych opublikowanych w Pracach Komisji Geografii Komunikacji PTG, dotyczących miejskiej mobilności w kontekście zidentyfikowanych geograficznych czynników tranzycji. Rezultaty wykazały dominację problematyki przesunięcia struktury pracy przewozowej w kontekście formalnych wizji, strategii i polityk rozwojowych, wynikającą z rangi transportu publicznego w badaniach geografii komunikacji oraz zależności funkcjonowania jego gałęzi od władz samorządowych. Umiejscowienie analizowanego dorobku w ramach perspektywy wielopoziomowej uwidoczniło, że zdecydowana większość prac dotyczyła funkcjonowania reżimów technologiczno-społecznych zakorzenionych w strukturach miast. Marginalne potraktowanie poziomu makro (krajobraz społeczno-technologiczny) oraz mikro (innowacje w niszach) i skupienie się na wybranych prawidłowościach funkcjonowania reżimów, skutkowało zawężeniem czasowej pespektywy badań. Szczególnym wyzwaniem dla badań geografii komunikacji wydaje się być zagadnienie redukcji potrzeb transportowych oraz jego wpływu na strukturę przestrzenną i funkcjonowanie systemów transportu miejskiego oraz wzorców mobilności. Rozległość problematyki ścieżek tranzycji w kierunku zrównoważonej mobilności wydaje się sprzyjać integracji nowej, administracyjnie wydzielonej dyscypliny naukowej jaką jest geografia społeczno-ekonomiczna i gospodarka przestrzenna. W wymiarze praktycznym dostarcza inspiracji dla terytorializacji polityk rozwojowych.

Sustainable mobility transitions agenda in the scientific research of Polish urban areas

The research on the sustainability transitions – a fundamental change in socio-technological systems consisting in increasing the degree of sustainability of production and consumption processes – gained significant dynamics in the second decade of the 21st century, manifested by the expansion and integration of the research community and the growth of article numbers. As part of this trend, the geography of sustainability transitions has emerged. It explains how and why transitions are similar or different across locations. The article’s main aim is to outline the socio-technological perspective of the geographical research on sustainable urban mobility and place within it the achievements of research on Polish cities. Literature studies were bidirectional: (i) identifying possible applications and benefits that the concept of sustainability transitions provides to mobility research in Polish cities, (ii) analysing of peer-reviewed scientific articles published in the Transport Geography Papers of Polish Geographical Society on urban mobility in the context of the identified geographic factors of transitions. The study outcomes showed the dominance of the shift in modal split framed by formal visions, strategies and development policies. The significance of this issue resulted from the importance of public transport in research on transport geography and the dependence of transportation branches on local authorities. The insertion of the analysed achievements within the framework of the multi-level perspective showed that the vast majority of the works concerned the functioning of socio-technological regimes rooted in the structures of cities. The marginal treatment of the macro-level (socio-technological landscape) and the micro-level (innovation in niches) and focusing on selected regularities in the functioning of regimes resulted in a narrowing of the time perspective of the research. A particular challenge for the study of transport geography seems to be the issue of reducing transport needs and its impact on the spatial structure and the functioning of urban transport systems and mobility patterns. The breadth of the issues of transition paths towards sustainable mobility seems to favour the integration of a new, administratively separated scientific discipline, which is socio-economic geography and spatial management. In practical terms, it inspires the territorialisation of development policies.

Keywords: sustainable mobility, sustainable development, transition studies, geographies of transition, urban area, Poland

Emisja zanieczyszczeń do środowiska z transportu jest jednym z kluczowych czynników zmian klimatu. Kraje europejskie w tym Polska starają się zmieniać własną politykę transportową, tak aby w różnych gałęziach transportu większą rolę odgrywały środki zasilane częściowo lub całkowicie energią elektryczną. Gdańsk jako miasto o nadmorskim położeniu i posiadające dostęp do sieci kanałów oraz rzek planuje rozwijać wewnątrzmiejskie linie tramwajów wodnych. Planuje się wykorzystanie do tego celu nowoczesnych statków elektrycznych lub hybrydowych. W artykule przedstawiono główne uwarunkowania funkcjonowania dotychczasowych połączeń wewnątrz Gdańska. Scharakteryzowano zaplecze społeczno-gospodarcze i powiązanie dróg wodnych z siecią transportową Gdańska. Przedstawiono założenia nowej siatki połączeń promowych oraz wykonano analizę ich wpływu na środowisko. W ostatniej części artykułu scharakteryzowano potencjalne skutki finansowe, społeczno-ekonomiczne oraz środowiskowe.

Conditions and perspectives for the development of intra-city passenger shipping in Gdańsk
Emission of pollutants to the environment from transport is one of the key drivers of climate change. European countries, including Poland, are trying to change their own transport policy, so that in various modes of transport a greater role is played by means partially or completely powered by electricity. Gdańsk, as a city with a coastal location and having access to a network of canals and rivers, plans to develop intra-city water tramway lines. It is planned to use modern electric or hybrid passenger ships for this purpose. The article presents the main conditions for the functioning of the existing connections inside Gdańsk. The socio-economic background and the connection of waterways with the transport network of Gdańsk were characterized. The assumptions of the new network of ferry connections were presented and their impact on the environment was analyzed. The last part of the article characterizes the potential financial, socio-economic and environmental impacts.