Krzysztof Bizio

Tematem artykułu jest próba refleksji nad rozwiązaniami stosowanymi we współczesnej architekturze w zakresie aktywnych elewacji i ich konsekwencji dla formy i funkcji obiektu. W perspektywie historycznej przenalizowano proces zmian znaczenia elewacji w architekturze okresu modernizmu, postmodernizmu, oraz rozwiązaniach najnowszych. W artykule omówiono wybrane przykłady związane z zastosowaniem fasad kurtynowych i ścian dwupowłokowych, ornamentyką na elewacjach szklonych, dozowaniem dostępu światła naturalnego, powłokami i membranami, interaktywnymi iluminacjami i multimediami, łączeniem elewacji interaktywnych z zielenią. W końcowej części podsumowano przeprowadzone rozważania.

Active elevations as an element that influences functional and formal solutions in contemporary architecture (chosen issues)

Abstract 

The subject of this article is an attempt to reflect upon active elevations’ solutions used in modern architecture and the consequences for form and function of a building. The process of changing the importance in modern, postmodern and contemporary architecture was analysed in historical perspective. In this article the author elaborates chosen examples that are connected with using solutions such as curtain- and two–layered walls, glass elevations’ ornamentation, controlled access to daylight, tensile structures and membranes, interactive illuminations and their connection with vegetation. The last segment contains the summarized reflection on this matter.

Zmiany polityczne i gospodarcze, które rozpoczęły się w Polsce w 1989 r., wpłynęły także na rozwój architektury dedykowanej wypoczynkowi. Jednym z przykładów takich procesów mogą być przemiany architektury obiektów rekreacyjnego zamieszki­wania pasa nadmorskiego Pomorza Zachodniego. Od blisko trzydziestu lat obserwować można coraz szersze procesy urba­nizacji tych obszarów, które w niedalekiej jeszcze przeszłości pełniły funkcję leśne lub rolnicze. Zjawiska te wpisują się w szer­szą perspektywę zmian cywilizacyjnych wpływających w konsekwencji na relację człowieka z krajobrazem nadmorskim.

W pierwszej części artykułu przedstawiono rys historyczny dotyczący rozwoju miejscowości nadmorskich dzisiejszego Woje­wództwa Zachodniopomorskiego. Druga część artykułu poświęcona jest próbie wprowadzenia typologii w zakresie realizo­wanych po 1989 r. obiektów rekreacyjnego zamieszkiwania, oraz oceny ich współczesnego wpływu na zmiany w środowisku kulturowym i naturalnym. Część trzecia to podsumowanie i próba określenia przyszłych kierunków rozwoju tego typu archi­tektury na badanym obszarze.

The architecture of recreational residence buildings located in the seaside region of Western Pomerania at the turn of the 19th to the 20th century. Urbanisation and commercialisation of space and their influence on the cultural and natural environment

Summary

The political and economic changes that occurred in 1989 in Poland have influenced the development of recreational ar­chitecture and facilities. The transformations that took place within the field of the architecture of recreational residence buildings located in the seaside region of Western Pomerania exemplify these shifts. For nearly thirty years, one has been able to observe the progressing urbanisation of areas that were recently used for agriculture and forestry. These phenomena belong to a broader spectrum of civilisational changes that influence the relationship between seaside areas and the people who live in them.

The opening section of the paper presents a historical overview of the development of seaside towns and cities in the area that constitutes the contemporary Western Pomerania. The following part is dedicated to an attempt at introducing a typo­logy of recreational residences created after 1989 and presenting an evaluation of their present influence on the changes that take place in the cultural and natural environment. The third section offers a summary and an attempt at defining the directions of future development for this type of architecture in the studied regions.

Streszczenie

Tematem artykułu są badania wielorodzinnej architektury mieszkaniowej, której powstanie po 1989 r. powiązane jest z procesami urbanizacji obrzeżnych terenów aglomeracji szczecińskiej. Wybrane, reprezentatywne przykłady poddano analizie ze względu na cechy kompozycji urbanistycznej. W artykule dokonano opisu kolejnych faz rozwoju aglomeracji szczecińskiej od końca XIX w. do czasów współczesnych w kontekście zmian form wielorodzinnej architektury mieszkaniowej, powstającej na obszarach podmiejskich. Dla potrzeb opracowania wprowadzono typologię rozwiązań ze względu na wielkość i rodzaj kompozycji. Omówiono problemy powstawania nowej architektury mieszkaniowej na obszarach byłych wsi, adaptacje i rozbudowy byłych zespołów majątków ziemskich i założeń przemysłowych. Omówiono także wpływ form procesów inwestycyjnych na kształt rozwiązań przestrzennych, oraz omówiono perspektywy dalszego rozwoju.

Suburban Housing: Multifamily residential architecture as an element of urbanization in peripheral areas of the Szczecin agglomeration in the late 20th and early 21st century

The subject of the paper is the study of multifamily residential architecture, which was developed after 1989 and is directly related to the urbanization processes in the Szczecin agglomeration. Selected and representative examples were analyzed in terms of their characteristics of urban composition. The article describes the consecutive stages of development of the Szczecin agglomeration from the end of the 19th century to the present day in the context of changes in the shapes of multifamily residential architecture, emerging in suburban areas. For the purposes of the paper, typology of solutions was introduced based on the size and type of composition. Difficulties of creating new residential architecture in the areas of former villages, adaptations and extensions of former complexes of land estates and industrial complexes were discussed. The impact of the forms of investment processes on the shape of spatial solutions is also discussed, as well as the prospects for further development.

Artykuł jest drugą częścią opracowania dotyczącego genezy i form rozwoju terenów rekreacyjnych w kompozycji modernistycznych zespołów mieszkaniowych. W części 1 omówiono rozwój środowiska mieszkaniowego idei do II wojny światowej, wyróżniając pięć typów kompozycji terenów rekreacyjnych. W części 2 omówiono rozwój modernizmu i ruchów go kontestujących po II wojnie światowej, wyróżniając dalszych osiem typów kompozycji (sześć typów kompozycji modernistycznych i dwa typy kompozycji kontestujących modernizmu, ale pozostających z nim w bezpośrednim związku).
Jako typ 6 wyróżniono modernistyczne zespoły powstające w śródmieściach miast europejskich, na terenach zniszczonych podczas II wojny światowej. Kompozycje te znajdowały się najczęściej w kontrapunkcie wobec istniejącej wcześniej zabudowy zwartej, promując otwarte tereny rekreacyjne. Jako typ 7 zdefiniowano kompozycje socrealistyczne, które powstając w krajach Europy Środkowej i Wschodniej, stanowiły chwilowe odejście od idei modernistycznych, choć część z nich w kolejnych latach rozwijana była zgodnie z modernistycznymi schematami. Typ 8 stanowią najliczniejsze i najbardziej charakterystyczne dla powojennego modernizmu osiedla satelickie powstające od lat 50. do lat 80. XX w. Typ 9 to osiedla wywodzące się z koncepcji kompozycji liniowych i strukturalnych. Typ 10 stanowią zespoły późnego modernizmu, które w formie manifestów postulowały często radykalne połączenia architektury i terenów naturalnych. Typ 11 to urbanistyka postmodernizmu, który kontestował modernizm, ale w części schematów także nawiązywał do niego. Typ 12 to urbanistyka neomodernizmu powstająca na przełomie XX i XXI w., poszukująca inspiracji w szeroko rozumianym dorobku XX-wiecznego modernizmu.
W podsumowaniu opisano główne trendy rozwojowe analizowanego zjawiska.

Genesis and form of recreation areas in urban composition of modernist housing estates. Part 2 – modernism after World War II and trends contesting it

Abstract

The article is the second part of a study on the origins and forms of development of recreational areas in the composition of modernist housing estates. The first part discusses the development of residential environment before the World War II, distinguishing five types of composition of recreational areas. The second part discusses the development of modernism and movements contesting it after World War II, distinguishing additional eight types of composition (six types of modernist composition and two types of composition contesting modernism but remaining in a direct relationship with them). As type 6 are distinguished modernist units formed in the centers of European cities, in the areas destroyed during World War II. These compositions were mostly in counterpoint to the pre-existing compact developments, promoting open recreational areas. A type 7 is social realist composition, which created in the countries of Central and Eastern Europe, constituted temporary deviation from modernist ideas, although in subsequent years some of them has been developed in accordance with the modernist schemes. Type 8 are the most numerous and most typical for post-war modernism satellite settlements arisen from the 50s to the 80s of the twentieth century. Type 9 are settlements derived from the concept of linear and structural compositions. Type 10 are the units of late modernism, which frequently in the form of manifests argued for a radical combination of architecture and natural areas. Type 11 is a postmodernist urbanism that had modernism context, but in some schemes also alluded to it. Type 12 is a neomodern urbanism formed at the turn of the twentieth and twenty-first century, seeking inspiration in the broadly understood achievements of twentieth-century modernism. In the summary are described the main development trends of the analyzed phenomenon.

Tematem artykułu jest opis genezy i kierunków rozwoju terenów rekreacyjnych w kompozycji urbanistycznej modernistycznych zespołów mieszkaniowych do II wojny światowej. Za punkt wyjścia przyjęto krytykę kamiennego miasta, która opisana została m.in. przez Wernera Hegemanna. Dalszy rozwój urbanistyki m ieszkaniowej analizowano w perspektywie tworzenia rozwiązań alternatywnych, integrującej mieszkanie i tereny rekreacyjne.
Dla potrzeb analizy wyodrębniono 5 typów kompozycji urbanistycznej i sposobów obecności w nich terenów rekreacyjnych. Jako typ 1 badano ekskluzywne dzielnice willowe z końca XIX wieku, które projektowano na obrzeżach miast. Choć założenia te nie miały charakteru modernistycznego, to zapowiadały szerszą integrację terenów rekreacyjnych i architektury mieszkaniowej. Jako typ 2 zdefiniowano narodziny i rozwój idei miasta-ogrodu. Howardowska koncepcja stała się podstawą dla szerszych ruchów społecznych. Upatrywały one w rozwoju ruchów higieniczno-sanitarnych, wychowaniu młodzieży, popularyzacji sportu, czy też nowych sposobach spędzania wolnego czasu szerszej reformy społecznej. Jako typ 3 przeanalizowano rekompozycję zabudowy kwartałowej, a w szczególności jej rozwiązań z początku modernizmu. Jako typ 4 opisano rozwój układów pasmowych i wolno stojących, akcentując w nich zróżnicowane formy obecności terenów rekreacyjnych. Jako ostatni 5 typ kompozycji, który nie doczekał się szerokiego zastosowania przed II wojną światową, określono radykalne idee reprezentowane najpełniej przez Le Corbusiera. Stworzone przez niego analizy i projekty, które opisał m.in. w Urbanism, znalazły odzew i były rozwijanie przez najbardziej awangardowych twórców i stanowiły krańcową formę ewolucji założeń ideowych z przełomu XIX i XX wieku.
W podsumowaniu artykułu podkreślono, że analizowane rozwiązania stanowiły swoisty poligon doświadczeń nowej urbanistyki, w której rolę ideowego manifestu odgrywały tereny rekreacyjne. Bogactwo doświadczeń formalnych tej fazy modernizmu, indywidualizm, a szczególnie przyjazna skala rozwiązań, wpłynęły w większości przypadków na ich współczesną pozytywną percepcję.

The genesis and directions of development of recreational areas in the urban composition of modernist housing estates. Part 1 – European modernism before World War II

Local cultural inspirations in avant-garde architecture in the wake of the twenty-first century

This paper attempts to systematise the manner in which avant-garde architecture employed regional motifs during the first two decades of the twenty-first century. Architecture has used local patterns since its beginnings. However, as soon as the models of architectural orders had become widespread in the modern era, folk architecture and inspirations drawn from regional traditions were marginalised. Post-modern architecture questioned the ideas of universal practices, giving prominence to regional architecture. At the beginning of the twenty-first century, avant-garde architecture once more redefined the employment of local traditions as inspirations. The paper seeks to systematise the modern references to local traditions, distinguishing three basic categories: a) inspirations by architectural form, b) inspirations by construction materials and craft, c) inspirations by the ’idea of community‘. The selected examples are representative of these modern architectural solutions, and are discussed in connection to earlier projects.

Keywords: Regional architecture, national style, building materials, craft

Streszczenie

Tematem artykułu jest próba stworzenia systematyki dotyczącej sposobów wykorzystania motywów regionalnych w awangardowej architekturze pierwszych dwóch dziesięcioleci XXI w. Wykorzystanie lokalnych wzorców związane było z tworzeniem architektury od jej początków. Architektura ponowoczesna zakwestionował idee uniwersalizmu, a pośród różnych jej nurtów ważną rolę odgrywała architektura regionalna. W początkach XXI w. w architekturze awangardowej doszło do kolejnego przewartościowania sposobów wykorzystania lokalnych inspiracji. W artykule podjęto próbę dokonania systematyki współczesnych rozwiązań, wyróżniając trzy podstawowe kategorie: a) inspiracje formą architektoniczną, b) inspiracje materiałem budowlanym i rzemiosłem, c) inspiracje „ideą wspólnotową”. Omówiono wybrane, reprezentatywne przykłady współczesnych rozwiązań, podkreślając ich specyfikę na tle wcześniejszych realizacji.

The subject of the article is to discuss the role of manifestos, books and other publications in the creation of the radical architectural vision of the nineteenth century and the beginnings of modernism in the twentieth century. T he theoretical basis of avant-garde architecture, which in time became mass architecture, was developed in the main part by theorists. During the nineteenth and twentieth centuries the nature of architectural manifestos has changed, and deviated from the formal description of ordinal architectural solutions towards promoting the idea of cities of the future associated with social issues. P articularly noteworthy is the increase in the importance of schematic idea diagrams and constant radicalization of the vision.

Tematem artykułu jest analiza wybranych modernistycznych przykładów kompozycji architektury mieszkaniowej, w których dostrzec można wpływy i inspiracje wynikające z chęci wykorzystania sposobów operowania światła słonecznego. Analizy przeprowadzono w odniesieniu do rozwiązań urbanistycznych oraz architektonicznych. Zapewnienie właściwych warunków doświetlenia światłem słonecznym, obok potrzeby stworzenia dogodnych warunków przewietrzania, dostępu do terenów rekreacyjnych i innych uwarunkowań higieniczno-sanitarnych, stały się w początkach XX w. jednym z fundamentów ruchu modernistycznego. W artykule omówiono – z perspektywy dostępu do światła słonecznego, kolejne formy rozwoju kompozycji urbanistycznej (nowy typ kwartału zwartego, kompozycje liniowe, układy wolnostojące i punktowe). W odniesieniu do rozwiązań architektonicznych omówiono rozbieżne (co do sposobu wykorzystania  światła słonecznego) przykłady z północy Europy – gdzie zapotrzebowania na nie jest szczególnie duże, oraz z południa Europy – gdzie architekci poszukiwali form pozwalających na częściowe zacienie. W końcowej części artykułu przeanalizowano współczesne tendencje występujące w architekturze nowego modernizmu, gdzie wykorzystanie światła słonecznego stanowi także inspirację w tworzeniu rozwiązań architektonicznych. 

Toward the Sun. Comments on the influence of the sunlight on the modernist compositions in housing architecture