Erik Zillén

Artykuł jest prezentacją projektu naukowego „Searching for a New National Identity: The Construction of Swedish Cultural Memory in Carl Snoilsky’s Poems Svenska bilder” i pełni funkcję wprowadzenia do czterech kolejnych artykułów niniejszego numeru czasopis- ma Studia Litteraria, będących rezultatem projektu. Głównym celem prezentowanego projektu była wszechstronna analiza konstrukcji pamięci kulturowej w cyklu wierszy Svenska bilder (Szwedzkie obrazy) Carla Snoilsky’ego, zaliczanego przez wiele dziesięcioleci do ścisłego kanonu literatury szwedzkiej, a dziś w dużym stopniu zapomnianego. W części pierwszej artykuł przedstawia skomplikowany proces powstawania i publikacji Svenska bilder. Dokonuje także przeglądu stanu badań nad cyklem Snoilsky’ego, motywując potrzebę nowych perspektyw teoretycznych. W części drugiej artykuł analizuje sposoby ukazania pamięci narodowej w Svenska bilder na różnych poziomach intra- i ekstranarracyjnych, dowodząc, że pamięć kulturowa i jej przechowywanie należą do centralnych tematów cyklu. W części trzeciej artykuł naświetla konstrukcję pamięci kulturowej w Svenska bilder jako przykład XIX-wiecznej europejskiej pamięci kulturowej. Za szczególnie ważne dla wierszy Snoilsky’ego artykuł uznaje trzy cechy, typowe dla XIX-wiecznej kultury pamięci zbiorowej: subiektywizację, historyzację i nacjonalizację. W części czwartej artykuł omawia Svenska bilder jako próbę demokratyzacji stworzonego przez romantyków wzorca szwedzkiej pamięci narodowej. Artykuł dowodzi, że pamięć kulturowa w Svenska bilder pod wieloma względami odzwierciedla liberalne idee drugiej połowy XIX wieku, których Snoilsky był zwolennikiem. W części piątej artykuł bada miejsce polskości w konstrukcji szwedzkiej pamięci kulturowej w Svenska bilder. Mimo że Snoilsky uważał się za przyjaciela Polski i orędownika polskich ruchów niepodległościowych, w swym cyklu przydzielił polskości rolę negatywnego Innego, służącego do konsolidacji pozytywnie nacechowanej szwedzkiej tożsamości narodowej. Tekst kończy krótka prezentacja czterech artykułów, będących owocami prezentowanego projektu.

Artykuł bada recepcję Svenska bilder Carla Snoilsky’ego w szwedzkich szkołach, od lat 90. XIX wieku do dziś, w świetle koncepcji pamięci kulturowej. Przez ponad pół wieku cykl wierszy Snoilsky’ego, przedstawiający ważne wydarzenia i postaci z wczesnonowożytnej historii Szwecji, należał do kanonu lektur szkolnych; trzy specjalne wydania dla szkół ukazały się odpowiednio w 1894, 1931 i 1939 roku i były często wznawiane. W latach 60. XX wieku, na skutek radykalnych reform oświatowych, nastąpiło odejście od idei wychowania narodowego, w wyniku czego ten zbiór wierszy historycznych stracił swoją silną pozycję jako lektura szkolna i od tego czasu jest mniej lub bardziej nieobecny w nauczaniu literatury. Wypływa z tego wniosek, że szkolna recepcja Svenska bilder pod wieloma względami odzwierciedla głębokie zmiany szwedzkiej pamięci kulturowej w XX wieku.