Anna Malicka-Kleparska

Artykuł poświęcony jest zagadnieniu kauzatywizacji w modelu morfosyntaksy generatywnej opartej na rdzeniu wyrazowym. Procesy kauzatywizacji analizowane są na podstawie czasowników z morfemem roz-. W analizie postulowane jest oderwanie funkcji kauzatywnej od mechanizmu dodawania argumentu sprawcy. Badania w tym kierunku oparte są na pracy Koontz-Garbodena (2009). Morfem roz- został uznany za człon główny wprowadzający poziom struktury odpowiadający za kategorię strony czynnej. Jest on przeciwstawiony formantowi nieciągłemu roz … się, który odpowiada za tworzenie pewnych czasowników antykauzatywnych w języku polskim. Przy użyciu typologii rdzeni Embicka (2009), zaproponowanej dla nieco innych struktur czasownikowych, udaje się stwierdzić, że rdzenie, które mogą wystąpić jako predykaty stanów, nie tworzą czasowników kauzatywnych interesującego typu, podczas gdy rdzenie, które mogą istnieć jako predykaty zdarzeń nadają się na bazy tej derywacji. Analiza polskich czasowników pokazuje jednocześnie, że hipotezy formułowane obecnie w badaniach struktur walencyjnych opartych na rdzeniu doskonale sprawdzają się w przypadku prezentowanego materiału polskiego, dodatkowo potwierdzając słuszność tego kierunku poszukiwań językoznawczych

Tekst poświęcony jest analizie imiesłowów biernych z przedrostkiem roz-, utworzonych od czasowników stanu z nosicielem stanu w funkcji dopełnienia. Wyrażenia z imiesłowami biernymi badanych czasowników posiadają zarówno cechy stanów Davidsona (1967), jak i stanów Kima (1976). W poniższym artykule dajemy odpowiedź na pytanie o status tych struktur. Proponujemy także wyjaśnienie faktów, które stoją w sprzeczności z uznaniem polskich konstrukcji za stany Kima.

W niniejszym artykule zostało zaproponowane wyjaśnienie istnienia różnic pomiędzy prefiksacją syntetycznych i analitycznych czasowników antykauzatywnych w języku polskim na podstawie historii ich rozwoju w językach słowiańskich, z uwzględnieniem staro-cerkiewno-słowiańskiego. Zaobserwowano, że syntetyczne czasowniki antykauzatywne przyjmują łatwo prefiksy zmieniające aspekt czasownika, ale nie jego znaczenie leksykalne, podczas gdy takie ograniczenie nie istnieje dla formacji analitycznych. Sytuacja ta wywodzi się z systemu, jaki istniał jeszcze w staro-cerkiewno-słowiańskim, w którym analityczne formacje były podstawą strony „zwrotnej”, wchodzącej w skład systemu stron charakterystycznych dla odmiany w tym języku. Wskutek tego formacje analityczne otrzymywały te same elementy prefiksalne co czasowniki oparte na identycznych rdzeniach, ale realizujące stronę czynną, to jest te prefiksy, które również mogły istotnie modyfikować znaczenie czasowników. Inaczej działo się w przypadku syntetycznych antykauzatywów. Już w czasach wczesnosłowiańskich były one elementami leksykonu i nie miały innych skojarzonych z nimi form czasownikowych, lecz jedynie leksemy przymiotnikowe i rzeczownikowe (dla których to form system słowiański nie oferował licznych wzorców prefiksalnych). Wskutek tego czasowniki syntetyczne wzbogacały się o prefiksy realizujące tylko opozycje aspektowe, a nie funkcje słowotwórcze. W niniejszym tekście historia obu grup czasowników została prześledzona od czasów wczesnosłowiańskich poprzez fazy pośrednie do dziś.