Artykuł przedstawia analizę 12 przypadków podziałów gmin, które miały miejsce w Polsce w połowie lat 90. XX w. Autorzy skupiają się na konsekwencjach podziałów dla demokracji lokalnej, w szczególności – uczestnictwa wyborczego. Badanie w schemacie quasi-eksperymentalnym (w którym sytuacja w gminach podzielonych jest porównywana z sytuacją w podobnych gminach, w których nie doszło do podziału), pokazuje, że podział gmin na mniejsze jednostki przyczynił się do wzrostu frekwencji wyborczej, wzrostu podaży kandydatów na radnych, ale również ograniczenia konkurencyjności wyborów, mierzonej liczbą kandydatów przypadających na 1 mandat. W większości przypadków ujawniły się również różnice między gminami-inicjatorami podziałów i gminami „opuszczonymi”. Efekt mobilizacji wyborczej, mierzony wzrostem poziomu frekwencji, był wyraźnie silniejszy w gminach-inicjatorach podziału i różnica ta utrzymuje się od wielu lat. Wnioski z badania opartego o dane wyborcze są uzupełnione analizą danych ankietowych dokumentujących opinie mieszkańców dwóch par gmin podzielonych: Stoczka Łukowskiego (gminy miejskiej i wiejskiej) oraz Raby Wyżnej i Spytkowic.
