Z przeszłości administracyjnej miejscowości Brudzew w powiecie tureckim

Mariusz  Kaszyński

Z przeszłości administracyjnej miejscowości Brudzew w powiecie tureckim

Publication date: 2021

Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, pp. 17 - 38

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.21.001.15452

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Z przeszłości administracyjnej miejscowości Brudzew w powiecie tureckim

Abstract

Nazwa Brudzew w źródłach pisanych pojawia się po raz pierwszy na początku II połowy XIII wieku. Lokalna tradycja łączy ją z żyjącym tutaj w XI stuleciu kmieciem o imieniu Brudz. Jako miejscowość prywatna znajdowała się w posiadaniu tak znanych rodów, jak: Jarandowie, Łaszczowie, Radolińscy, Mycielscy, Kurnatowscy. Prawdopodobnie pierwotnie rejon Brudzewa należał do zespołu osadniczego ziemi łęczyckiej. Dopiero penetracja polityczna Polan spowodowała wchłonięcie tego obszaru, który znalazł się w obrębie państwa pierwszych Piastów. Po reformie administracji państwowej w końcu XIV wieku wszedł w granice administracyjne powiatu konińskiego, przynależącego do województwa kaliskiego. W okresie zaborów miejscowość kilkukrotnie zmieniała swą przynależność administracyjną. Za czasów panowania pruskiego w Wielkopolsce, Brudzew przynależał do departamentu kaliskiego. Od 1807 roku miasto leżało w granicach Księstwa Warszawskiego w departamencie kaliskim i powiecie konińskim. W 1815 roku przeszło pod panowanie rosyjskie, przynależąc do połączonego unią personalną z Rosją Królestwa Polskiego. Administracyjnie nadal wchodziło w skład powiatu konińskiego, leżącego najpierw w województwie kaliskim, a następnie w guberniach, najpierw kaliskiej, a potem warszawskiej. W 1867 roku Brudzew znalazł się w granicach nowoutworzonego powiatu kolskiego w guberni kaliskiej. W latach 1918-1938 wchodził w skład powiatu kolskiego i województwa łódzkiego, a po kolejnej reformie administracji w 1938 roku, znalazł się w granicach powiatu tureckiego i województwa poznańskiego. Stan taki przetrwał do roku 1975, kiedy to włączono miejscowość do nowoutworzonego województwa konińskiego. Prawdopodobnie od schyłku XIV lub początku XV stulecia do roku 1870 Brudzew posiadał prawa miejskie. Obecnie miejscowość pod względem przynależności administracyjnej wchodzi w skład powiatu tureckiego i województwa wielkopolskiego.

The name Brudzew can be found for the first time in the scriptures from the 1 st half of 13 th century. Local tradition connects the name with a serf called Brudz, who had lived there in the 11 th century. As a private town it used to belong to such renown noble houses as Jarand, Łaszcz, Radoliński, Mycielski, Kurnatowski. At the very beginning Brudzew area belonged to Łęczyca settlement site. The political penetration of the Polans tribe caused its incorporation to state of the Piast dynasty. In 14 th century as a result of the state administration reform it was included to Konin District, which itself was a part of Kalisz Province. During the time of 121 years of fragmentation between late 18 th and early 20 th centuries Brudzew changes hands. At first it belonged to Prussia as a part of Kalisz Department. In 1807 it belonged to the Warsaw Duchy and was included into Konin District, a part of Kalisz Province. In 1815, Brudzew became a part of Kingdom of Poland united with the Russian Empire with Russian tsar as its king. At that time it was located in Konin District, which at first was a part of Kalisz Province, next a part of Kalisz Governorate and finally Warsaw Governorate. In 1867, Brudzew was included to Koło District of Kalisz Governorate. After regaining independence, between 1918 and 1938, Brudzew was included to Koło District in Łódź Province. The subsequent administration reform located Brudzew in Turek District, a part of Poznań Province. It remained there until 1975 when it was included into newly established Konin Province (district level of administration was cancelled) Probably, since the late 14 th century, Brudzew has been granted a town charter. At present, Brudzew is a part of Turek District, a part of Wielkopolskie Province.

Keywords

Brudzew, gmina, powiat, województwo, samorząd terytorialny, administracja, rada gminy, rada narodowa

Brudzew, commune, poviat, voivodeship, local government, administration, commune council, national council

References

Download references

Źródła archiwalne:

Archiwum Diecezjalne we Włocławku, Wizytacje Kanoniczne Dawnej Archidiecezji Gnieźnieńskiej (1608-1792)

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Akta Komisji Rządowej Spraw Wewnętrznych i Policji

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Akta Komisji Województwa Kaliskiego

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Księgi Grodzkie Konińskie

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Koninie, Akta Gminy Brudzew (1945-1953)

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Koninie, Urząd Gminy w Brudzewie (1973-1990)

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Koninie, Urząd Powiatowy w Turku (1974-1975)

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Koninie, Zarząd Gminy Brudzew (1864-1939)

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Oddział w Koninie, Zarząd Gminy Brudzew (1945-1950)

Archiwum Urzędu Gminy w Brudzewie, Uchwała nr I/1/90 Rady Gminy w Brudzewie z dnia 6 czerwca 1990 r.

Archiwum Urzędu Gminy w Brudzewie, Uchwała nr II/V/90 Rady Gminy w Brudzewie z dnia 13 czerwca 1990 r.

Źródła drukowane:

Album studiosorum Universitatis Cracoviensis, wyd. A. Chmiel, Kraków 1887-1956, T. 1-5

Dworzaczek W. (1997), Materiały historyczno-genealogiczne do dziejów wielkiej własności w Wielkopolsce, CD-ROM, Kórnik-Poznań

Dziennik Praw tyczący się nominacji urzędników, 1809, T. 1, z. 3.

Kochanowski J. K. (1905), Księgi sądowe brzesko-kujawskie 1418-1424, Warszawa

Kodeks Dyplomatyczny Wielkiej Polski, wyd. E. Raczyński, Poznań1840

Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, Warszawa-Poznań1877-1985

Konstytucja PRL z 1952 r., Warszawa 1954

Liber beneficiorum archidiecezji gnieźnieńskiej, wyd. J. Łaski, Gniezno 1880, T. 1

Opisy miast polskich z lat 1793-1794, wyd. J. Wąsicki, Poznań1962, cz. 2

Pawiński A., Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana, Warszawa 1883, T. 1

Ustawa z dnia 21 lipca 1944 r. (Dz. U. R. P. Nr 14, poz. 74, art. 2)

Ustawa z dnia 11 kwietnia 2001 r. o zmianie ustaw: o samorządzie gminnym, o samorządzie powiatowym, o samorządzie województwa, o administracji rządowej w województwie oraz o zmianie niektórych innych ustaw (Dz.U. 2001 nr 45 poz. 497)

Ustawa z dnia 20 czerwca 2002 r. o bezpośrednim wyborze wójta, burmistrza i prezydenta miasta, (Dz. U. 2002 nr 113 poz. 984)

Wielkopolskie roty sądowe XIV-XV wieku (1981), opr. H. Kowalenia, W. Kuraszkiewicz, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź, T. 5

Opracowania niepublikowane:

Brudzew – województwo poznańskie, powiat turecki. Rozpoznanie historyczno–urbanistyczne opracowane na zlecenie PWRN w Poznaniu, Wydział Budownictwa, Urbanistyki i Architektury, Warszawa 1964.

Gorczyca K., Lista właścicieli Brudzewa, wydruk komputerowy w zbiorach TPB.

Opracowania:

Ajnenkiel A., Leśnodorski B., Rostocki W. (1974), Historia ustroju Polski (1764-1939), Warszawa

Bandurka M. (1976), Rozwój administracyjno-terytorialny powiatu kolskiego oraz powiatów sąsiednich w XIX i XX wieku (do 1945 roku), „Rocznik Kaliski”, T. IX

Dobieszewski A., Hammerling Z. (1971), Ruch ludowy w Wielkopolsce 1945-1949, Warszawa

Gołdyn P. (2011), Samorządna Rzeczpospolita. Zarys dziejów i działalności Komitetów Obywatelskich „Solidarność” w regionie konińskim (1989-1991), Konin

Gulczyński J. (2006), Powiat koniński-rys historyczny, „Konińskie Zeszyty Muzealne”, nr 3

Kallas M. (2001), Historia ustroju Polski X-XX wiek, Warszawa

Kallas M., Lityński A. (2000), Historia ustroju i prawa Polski Ludowej, Warszawa

Kamińska J. (1953), Grody wczesnośredniowieczne ziem Polski środkowej na tle osadnictwa, Łódź

Karczewska J. (2010), Własność szlachecka na pograniczu wielkopolsko-kujawskim w pierwszej połowie XV wieku, Kraków

Korytkowski J. (1888), Arcybiskupi gnieźnieńscy, prymasowie i metropolici polscy od roku 1000 aż do roku 1821, czyli do połączenia arcybiskupstwa gnieźnieńskiego z biskupstwem poznańskim, T. 1, Poznań

Krzyżaniakowa J. (1981), Studia nad kulturą i oświatą w Wielkopolsce wschodniej w XV wieku, „Rocznik Koniński”, T. 9

Lange O. (1925), Lokacje miast Wielkopolski właściwej na prawie niemieckim w wiekach średnich, Lwów

Łuczak C. (1996), Pod niemieckim jarzmem (Kraj Warty 1939-1945), Poznań

Maluśkiewicz P. (1983), Województwo konińskie, Warszawa-Poznań

Michalak Z. (2007), Kościelne dzieje Turku, Kalisz-Turek

Mujta J. (1989), 11 listopada 1918 roku w Kole, „Ziemia Kolska. Magazyn Społeczno-Kulturalny”, z. 3

Mujta J. (2007), Monografia powiatu kolskiego. Przeszłość i teraźniejszość, Koło

Rospond S. (1984), Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk- Łódź

Rymut K. (1980), Nazwy miast Polski, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk

Stebelski A. (1928), Przeszłość administracyjna ziem województwa łódzkiego, „Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego”, R. 1

Stryjkowski K. (2002), W okresie okupacji hitlerowskiej, [w:] Dzieje Turku, red. E. Makowski i C. Łuczak, Poznań

Szczepański B., Grzelka B. (2002), W okresie zaborów i walk o niepodległość, [w:], Dzieje Turku, red. E. Makowski, C. Łuczak, Turek

Uruski S. (1931), Rodzina. Herbarz szlachty polskiej, T. 15, Warszawa

Wachowska B. (1971), Pierwsze dwadzieścia lat województwa łódzkiego 1919-1939, [w:] Województwo Łódzkie 1919-1969. Studia i materiały, Łódź

Wędzki A. (1966), Rozwój osadnictwa i podziały terytorialne ziemi lądzkiej do końca XIV w., [w:] „Slavia Antiqua” T. 13

Zajączkowski S. M. (1988), Z dziejów Turku do początków XVI wieku (Przyczynek do historii miast średniowiecznych w Sieradzkiem), „Rocznik Łódzki”, T. 38

Żychliński T. (1883-1884), Złota księga szlachty polskiej, T. 5-6, Poznań

Internet:

Państwowa Komisja Wyborcza, [dok. elektron.] tryb dostępu http://pkw.gov.pl/

Information

Information: Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, pp. 17 - 38

DOI: https://doi.org/10.4467/27204006PMO.21.001.15452

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Z przeszłości administracyjnej miejscowości Brudzew w powiecie tureckim

English:

The Administrative Past of Brudzew in Turecki District

Authors

Mariusz Kaszyński

https://orcid.org/0000-0001-8410-4832

Towarzystwo Przyjaciół Brudzewa

Published at: 2021

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Mariusz Kaszyński (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 364

Number of downloads: 1229

<p> The Administrative Past of Brudzew in Turecki District</p>

Download xml