FAQ
Kalisz Society of Friends of Science logo

Tadeusz Nowicki (1915-1974) – nauczyciel, żołnierz, konspirator i społecznik, niezwykłe losy zwykłego człowieka

Publication date: 27.11.2024

Polonia Maior Orientalis, 2024, XI, pp. 491 - 514

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.24.023.20317

Authors

Tomasz Sypniewski
Kujawy and Pomorze University in Bydgoszcz
, Poland
https://orcid.org/0000-0003-0667-6047 Orcid
All publications →

Titles

Tadeusz Nowicki (1915-1974) – nauczyciel, żołnierz, konspirator i społecznik, niezwykłe losy zwykłego człowieka

Abstract

Tadeusz Jan Nowicki przyszedł na świat 27 lutego 1915 r. o godz. 9.30 w Dortmundzie, w robotniczej dzielnicy Erving. Z dostępnej dokumentacji wynika, iż miał on pięcioro rodzeństwa, byli to: Wanda, Janina, Irena, Telesfor i Zofia. Jego rodzice Jan i Helena Nowiccy postanowili w 1918 r. powrócić do Polski. Małżonkowie jako miejsce swojego osiedlenia w Polsce wybrali Działdowszczyznę – miejscowość Wysoka. T. Nowicki rozpoczął w 1929 r. naukę w Seminarium Nauczycielskim w Działdowie. To była bardzo specyficzna szkoła średnia. Jej głównym zadaniem miało być kształcenie inteligencji mazurskiej, utożsamiającej się z polskim etnosem. Warto tutaj podkreślić w jakich okolicznościach kształtował się ten młody człowiek, który później bardzo czynnie zaangażował się w walkę o niepodległość Polski oraz działalność społeczną i pozytywistyczną pracę u podstaw na podgolińskiej wsi.
20 sierpnia 1939 roku został mobilizowany i przydzielony do Brodnickiego Batalionu Obrony Narodowej, z którym to przeszedł szlak bojowy kampanii wrześniowej 1939 r. Po dostaniu się do niewoli podał przezornie zaniżony stopień. Dzięki temu znalazł się w grupie, która 15 października 1939 r. opuściła obozowe mury. Ostatecznie osiadł w miejscowości Kroczyn, gdzie podjął się organizacji tajnego nauczania. Pod koniec 1942 r. T. Nowicki włączył się w tworzenie na terenie powiatu chełmskiego struktur militarnych, które ostatecznie przyjęły nazwę Batalionów Chłopskich. Wziął udział w działaniach przeprowadzonych w ramach akcji „Burza”. Został on 7 grudnia 1944 r. aresztowany przez funkcjonariusz PUBP w Chełmie.
15 września 1945 r. wymierzono T. Nowickiemu karę 15 lat pozbawienia wolności. Po wyjściu z więzienia osiadł z rodziną w Przyjmie k. Goliny. Był to człowiek bardzo zasłużony dla Polski, ale przede wszystkim dla swojej małej ojczyzny. Jest to tym bardziej godne podkreślenia, że Przyjma czy patrząc szerzej gmina Golina to było jego miejsce na ziemi niejako z wyboru, nie z urodzenia. Potrafił jednak poświecić tej ziemi, a szczególnie ludziom tu mieszkającym wszystkie swoje talenty i życiową energię, której mu nie brakowało.

References

Download references
Źródła:

Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej w Warszawie, Akta w sprawie karnej przeciwko Nowickiemu Tadeuszowi, sygn. BU 827/2517 t. 1 i 2.

Nowicka A. (1974), Skrót historii jednego życia. Wywiad z ojcem, kombatantem II wojny światowej, Konin

XXX Memoriał Szachowy, im. Tadeusza Nowickiego (broszura wydana jako materiał informacyjny), Przyjma 2015

Prasa:

„Głos Goliny” – 2013

„Kartki Mazurskie. Biuletyn Mazurskiego Towarzystwa Ewangelickiego w Olsztynie” – 2006

„Przegląd Koniński” – 2009

Opracowania:

Bystrzycki P. (1997), Działdowszyzna w latach II Rzeczypospolitej. Życie społeczno-polityczne, Olsztyn

Caban I., Mańkowski Z. (1968), Związek Walki Zbrojnej i Armia Krajowa w Okręgu Lubelskim 1939-1944Część pierwsza, zarys monograficzny, Lublin

Chojnowski A. (1975), Związek Mazurów w Działdowie (1935-1939), „Przegląd Historyczny”, t. 66, z. 2

Encyklopedia konspiracji wielkopolskiej 1939-1945 (1998), red. M. Woźniak, Poznań

Gmitruk J., Matusak P., Nowak J. (1983), Kalendarium działalności bojowej Batalionów Chłopskich 1940-1945, Warszawa

Grefling M., Burchardt J. (2021), Konspiracja w Wielkopolsce w latach 1939-1945, Poznań

Jak Feniks z popiołów. Struktura Polskiego Państwa Podziemnego w Wielkopolsce 1939-1945 (2007), t. 2, opr. red. S. Kmiecik, Poznań

Klint P. (2022), Przyjemscy z Przyjmy – wielkopolska rodzina magnacka w XVI – XVIII wieku, [w:] Zapiski Golińskie. Wydanie specjalne z okazji 660-lecia lokacji miasta Golina, Golina

Łazinka J. (1949), Wychodźstwo polskie w Westfalii i Nadrenii 1890-1923Śląski Kwartalnik Historyczny Sobótka”, nr 4

Łojko J. (2012), Dzieje miasta Goliny. 1362-1793. Zarys problematyki i źródła, [w:] 650 lat Goliny, red. K. Szykowna, Z. Nabzdyk, Golina

Mańkowski Z., Markiewicz J., Naumiuk J. (1964), Kalendarium walk Batalionów Chłopskich na Lubelszczyźnie (1940-1944), Lublin

Misiuna W. (1966), Problemy planowania inwestycji w rolnictwie (z doświadczeń realizacji planu na lata 1961-1965), „Postępy Nauk Rolniczych”, nr 3

Nowak A. Cz. (1987), Konin – Turek – Dobra – Golina – Rychwał - Tuliszków oraz okolice. Przewodnik turystyczny, Poznań

Nowicki T. (1973), Milowy krok, [w:] Moja działalność w kółkach rolniczych, wspomnienia, Warszawa

Paszek A. (2023), Raport o stanie Gminy Golina za 2022 rok, Golina

Pietrowicz A. (2011), Konspiracja wielkopolska 1939-1945, „Biuletyn IPN”, Nr 5-6

Razyhrayer O. (2019), Policja państwowa w województwie wołyńskim w okresie między-wojennym, Warszawa, s. 167.

Rzepa K. (1979), Wychodźstwo polskie w Niemczech do 1914 r., „Przegląd Zachodni”, nr 5-6

Słownik biograficzny żołnierzy Batalionów ChłopskichIV Okręg Lublin (1998), opr. i red. M. Wojtas, Lublin

Stopa K. (1964), Ruch ludowy w powiecie chełmskim w okresie okupacji hitlerowskiej, [w:] Ruch Ludowy na Lubelszczyźnie. Materiały z sesji naukowej zorganizowanej przez WK ZSL w Lublinie, red. J.R. Szaflik, Lublin

Strzelecki W. (1934), Bezpieczeństwo na ziemiach polskich. Od kmiecia grodowego do granatowej armii, Warszawa

Trendota M. (1973), Ruch ludowy w powiecie chełmskim 1940-1944, „Roczniki Dziejów Ruchu Ludowego”, Nr 15

Wachowiak S. (1917), Polacy w Nadrenii i Westfalii, Poznań

Wnuk R. (2000), Lubelski Okręg AK, DSZ i WiN 1944-1947, Warszawa Wultański J. (1992), 67 pułk piechoty, Warszawa

Netografia:

https://powiat.konin.pl/rys-historyczny [dostęp: 06.04.2024 r.]

Information

Information: Polonia Maior Orientalis, 2024, XI, pp. 491 - 514

Article type: Original article

Titles:

Polish: Tadeusz Nowicki (1915-1974) – nauczyciel, żołnierz, konspirator i społecznik, niezwykłe losy zwykłego człowieka
English: Tadeusz Nowicki, Teacher, Soldier, Conspirator and Community Worker, the Extraordinary Fate of an Ordinary Man

Authors

https://orcid.org/0000-0003-0667-6047

Tomasz Sypniewski
Kujawy and Pomorze University in Bydgoszcz
, Poland
https://orcid.org/0000-0003-0667-6047 Orcid
All publications →

Kujawy and Pomorze University in Bydgoszcz
Poland

Published at: 27.11.2024

Article status: Open

Licence: CC BY  licence icon

Percentage share of authors:

Tomasz Sypniewski (Author) - 100%

Article corrections:

-

Publication languages:

Polish