The Jewish Minority in Kleczew from the 16th to the 18th Century. Selected Aspects
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEChoose format
RIS BIB ENDNOTEMniejszość żydowska w Kleczewie od XVI do XVIII wieku. Wybrane aspekty
Publication date: 2021
Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, pp. 39 - 50
https://doi.org/10.4467/27204006PMO.21.002.15453Authors
Mniejszość żydowska w Kleczewie od XVI do XVIII wieku. Wybrane aspekty
Kleczew, mimo że na tle Rzeczpospolitej zaliczany jest do ośrodków małych, w powiecie konińskim, w okresie nowożytnym stanowił jedno z prężniej rozwijających się miast. W XVI wieku pojawili się tu Żydzi. Nie znamy dokładnej daty ich przybycia do Kleczewa. Pierwsza informacja pochodzi z 1507 r., kiedy to starozakonni zostali obciążeni podatkiem koronacyjnym. Kolejna informacja o Żydach kleczewskich pojawia się dopiero w 1695 r. Niestety, nie można określić wielkości gminy żydowskiej do końca XVII w. Według taryfy głów żydowskich z 1765 r. liczba ludności wyznania mojżeszowego w Kleczewie była niemal dwukrotnie wyższa niż w Koninie i wynosiła 266 mieszkańców. Dnia 25 czerwca 1776 r. właściciel miasta Władysław Gurowski nadał Żydom przywilej regulujący sprawy prawne związane z działaniem gminy. Niestety, brak źródeł nie pozwala nam określić jak duży był udział Żydów w gospodarce miasta. Na podstawie dostępnych materiałów wiemy, że byli kuśnierzami, krawcami, kotlarzami, szklarzami, złotnikami, cyrulikami, zajmowali się handlem. W XVIII w. na mocy przywileju wystawionego przez Władysława Gurowskiego otrzymali prawo warzenia piwa i palenia gorzałki. Żydom mieszkającym w miastach Wielkopolski nieobce były zajęcia rolnicze. Z zapisów dotyczących kupna i sprzedaży nieruchomości, znajdujących się w księgach wójtowskich wynika, że Żydzi podobnie jak i inni mieszkańcy miasta, posiadali ogrody, łąki i pola uprawne. Ludność żydowska uczestniczyła nie tylko w życiu gospodarczym miasta. Wydaje się, że ich relacje z sąsiadami wyznania katolickiego na ogół także były poprawne. Oczywiście zdarzały się spory i konflikty, które kończyły się przed sądami miejskimi, ale wpisywały się one w ogólny charakter miast Rzeczpospolitej.
Archiwum Główne Akt Dawnych, Archiwum Skarbu Koronnego
Archiwum Państwowe w Poznaniu, Akta miasta Kleczew
Biblioteka Kórnicka, Rękopis 7799
Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski, t. 3, nr 1556
Liczba głów żydowskich w Koronie z taryfy 1765, wyd. J. Kleczyński, F. Kulczyński, Kraków 1898.
Rejestr poborowy województwa kaliskiego z lat 1618-1620, wyd. A. J. Parczewski, Warszawa 1879.
Źródła dziejowe, t. 12, Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym opisana przez Adolfa Pawińskiego, t. 1, Wielkopolska, Warszawa 1883.
Bogucka M., Samsonowicz H. (1986), Dzieje miast i mieszczaństwa w Polsce przedrozbiorowej, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk-Łódź.
Głowacka-Penczyńska A., Kawski T., Mędykowski W. (2015), The first to be destroyed. The Jewish Community of Kleczew and the Beginning of the Final Solution, Boston.
Guldon Z. (1998), Osadnictwo żydowskie i liczebność Żydów na ziemiach Rzeczpospolitej w okresie przedrozbiorowym, „Czasy Nowożytne”, t. 4.
Guldon Z. (2000), Skupiska żydowskie w miastach polskich w XV-XVI wieku, [w:] Żydzi i judaizm we współczesnych badaniach, t. 2, red. K. Pilarczyk, S. Gąsiorowski, Kraków.
Guldon Z., Wijaczka J. (1999), Ludność żydowska w Wielkopolsce w drugiej połowie XVII wieku, [w:] Żydzi w Wielkopolsce na przestrzeni dziejów, red. J. Topolski, K. Modelski, Poznań.
Guldon Z., Wijaczka J. (1992), Osadnictwo żydowskie w województwach poznańskim i kaliskim w XVI-XVII wieku, „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, nr 2-3.
Guldon Z., Wijaczka J. (2008), Skupiska i gminy żydowskie w Polsce do XVI wieku, „Czasy Najnowsze”, T. 21.
Horn M. (1974), Najstarszy rejestr osiedli żydowskich w Polsce z 1507 r., „Biuletyn Żydowskiego Instytutu Historycznego”, nr 3.
Horn M. (1991), Chronologia i zasięg terytorialny żydowskich cechów rzemieślniczych w dawnej Polsce (1613-1795), [w:] Żydzi w dawnej Rzeczypospolitej, Materiały z konferencji „Autonomia Żydów w Rzeczypospolitej szlacheckiej”. Międzywydziałowy Zakład Historii i Kultury Żydów w Polsce. Uniwersytet Jagielloński 22-26. IX. 1986, Wrocław-Warszawa-Kraków.
Lange O. (1925), Lokacje miast Wielkopolski właściwej na prawie niemieckim w wiekach średnich (z mapą), Lwów.
Lustracja województw wielkopolskich i kujawskich 1564-1565 (1961), cz. 1, wyd. A.Tomczak, C. Ohryzko-Włodarska, J. Włodarczyk, Bydgoszcz-Warszawa.
Łojko J. (1995), Kleczew w XVI-XVIII stuleciu, [w:] Dzieje Kleczewa, red. J. Stępień, Poznań-Konin.
Michałowska A. (2000), Między demokracją a oligarchią. Władze gmin żydowskich w Poznaniu i Swarzędzu (od połowy XVII do końca XVIII wieku), Warszawa.
Rusiński W., Nowak A. (1977), Rozwój przestrzenny i zabudowa miasta. Stosunki sanitarne i zdrowotne, [w:] Dzieje Kalisza, red. W. Rusiński, Poznań.
Stefański K. (1933), Mieszczaństwo kaliskie w XVI wieku, Kalisz.
The Encyclopedia of Jewish Life Before and During the Holocaust (2001), red. Sh. Spector, New York.
Wąsicki J. (1962), Opis miast polskich, T. I, Poznań.
Information: Polonia Maior Orientalis, 2021, VIII, pp. 39 - 50
Article type: Original article
Titles:
Mniejszość żydowska w Kleczewie od XVI do XVIII wieku. Wybrane aspekty
The Jewish Minority in Kleczew from the 16th to the 18th Century. Selected Aspects
Kazimierz Wielki University in Bydgoszcz, J. K. Chodkiewicza 30, 85-064 Bydgoszcz, Poland
Published at: 2021
Article status: Open
Licence: None
Percentage share of authors:
Article corrections:
-Publication languages:
PolishView count: 371
Number of downloads: 386