Dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w Stawiszynie w latach 1777-1934 w świetle E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diozese

Marta  Gołembiewska

Dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w Stawiszynie w latach 1777-1934 w świetle E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diozese

Publication date: 2020

Polonia Maior Orientalis, 2020, VII, pp. 13 - 28

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.20.001.15487

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w Stawiszynie w latach 1777-1934 w świetle E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diozese

Abstract

Stawiszyn to miasto wielokulturowe, w którym żyli niegdyś katolicy, ewangelicy i Żydzi. Te trzy kultury wzajemnie się przenikały, a do dziś w miejscowości można spotkać ślady ich istnienia. O działalności parafii ewangelicko-augsburskiej w Stawiszynie przypominają zachowane obiekty m.in. kościół i cmentarz. Źródłem do próby rekonstrukcji dziejów tej gminy protestanckiej stała się publikacja wybitnego doktora teologii Eduarda Kneifla Die evangelische-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diozese. Niewątpliwie książka jest najbardziej przydatnym i wiarygodnym źródłem ujmującym zarys historyczny stawiszyńskiej parafii w latach 1777-1940. Stanowi także pierwszą zachowaną próbę odtworzenia historii tej społeczności. Parafia została założona 2 lutego 1777 r. Była to jedna z pierwszych gmin, powstałych na terenie kaliskiej diecezji ewangelickiej. Przez wszystkie lata istnienia prężnie działała, angażując do swoich przedsięwzięć mieszkańców.

Once Stawiszyn was a multicultural town, where the Catholics, Protestants and Jews lived together. These three cultures interpenetrated, and traces of their co-existence can still be seen today. The activity of the Evangelical-Augsburg parish in Stawiszyn is recalled by the preserved buildings, e.g. church and cemetery among others. The attempt to reconstruct the history of this Protestant community was based on the publication entitled “Die evangelische-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diozese” that was published by the outstanding doctor of theology Eduard Kneifel. Undoubtedly, it is the most useful and credible source capturing the historical outline of the Stawiszyn parish. It is also the first surviving attempt to reconstruct the history of this community. The parish was founded on February 2, 1777. It was one of the first communes established in the Kalisz Evangelical diocese. Throughout all the years of its existence, it was active structure, involving all residents in its enterprises.

Keywords

Stawiszyn, ewangelicy, Eduard Kneifel, parafia ewangelicko-augsburska, pastorowie

Stawiszyn, Potestants, Eduard Kneifel, evangelic parrish, pastor

References

Download references

Źródła:

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Akta dotyczące gminy ewangelicko-augsburskiej wyznania w Stawiszynie w woj. kaliskim 1808-1840.

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Akta dotyczące gminy ewangelicko-augsburskiej wyznania w Stawiszynie w woj. kaliskim 1840-1878.

Archiwum Państwowe w Poznaniu, Majątek Stawiszyn gen. Józefa Zajączka, zespół 5302, sygn.1.

Archiwum Państwowe w Łodzi, Archiwum Radoszewskich

Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta dotyczące rozwodu Pelagii z Zajączków z Rafałem Zajączkiem.

Archiwum Państwowe w Kaliszu, Księgi i akta hipoteczne sądów w Kaliszu, Księga hipoteczna Stawiszyn nr 1204, t. 1.

Źródła drukowane:

Kodeks Dyplomatyczny Wielkopolski pod red A. Gąsiorowskiego, Poznań 1982.

Teki Dworzaczka, Materiały genealogiczno-historyczne do dziejów szlachty wielkopolskiej XV-XX w., www.tekibkpan.poznan.pl.

Matriculorum Regni Poloniae Summaria red. T. Wierzbickiego.

Monografie, Łubowie herbu Lubicz 1, www.tekibkpan.poznan.pl.

Prasa:

„Zwiastun Ewangeliczny” – 1865, 1901, 1902.

Opracowania:

Celer B. (2018), Biografistyka ewangelicka w świetle wybranych słowników. Próba charakterystyki i analiza biogramów związanych z ziemią kaliską, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, nr 18.

Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku (1981), t. 2, red. A. Mączak, Warszawa.

Józwiak E (2017), Sachsowie. Polacy z wyboru, Wieluń.

Kłaczkow J. (2008), Protestanckie wydawnictwa prasowe na ziemiach polskich w XIX w. i pierwszej połowie XX w., Toruń.

Kołodziej M. (2000), Pastor Juliusz Bursche, patron jednej z kaliskich ulic, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, nr 6.

Kopczyńska-Jaworska B., Woźniak K. (2017), Łódzcy Luteranie. Społeczność i jej organizacja, Łódź.

Kneifel E. (1937), Die evangelische-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diozese, Posen.

Kneifel E. (1967), Die Pastoren der Ewangelisch-Augsburgischen Kirche in Polen, Eging.

Mikołajczyk M. (2018), Z dziejów parafii ewangelicko-augsburskiej w Sobiesękach, „Zeszyty Kaliskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk”, nr 18.

Słownik Biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej, t. 2, (2003) red. D. Wańka, Kalisz.

Słownik Biograficzny Wielkopolski południowo-wschodniej, t. 3, (2007) red. D. Wańka, Kalisz.

Wielgosz S (2013), Kościół pod wezwaniem Świętych Wojciecha i Stanisława, [w:] Dziedzictwo kulturowe miasta Kalisza i regionu, red. S. Kowalska, Kalisz-Poznań.

Żychliński T. (1881), Złota księga szlachty polskiej. t. III, Poznań.

Netografia:

Roth A, August Bertelmann malarz nieznany, www.archiwum.asnyk.kalisz.pl.

Błachowicz M., Kaplica i krypta rodziny Repphanów i Scholtzów na cmentarzu ewangelicko-augsburskim w Kaliszu. Przyczynek do dziejów rodzin., www.cmentarzewangelickielodzkie.pl.

Information

Information: Polonia Maior Orientalis, 2020, VII, pp. 13 - 28

DOI: https://doi.org/10.4467/27204006PMO.20.001.15487

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Dzieje parafii ewangelicko-augsburskiej w Stawiszynie w latach 1777-1934 w świetle E. Kneifel, Die evangelisch-augsburgischen Gemeinden der Kalischer Diozese

English:

History of the evangelical-augsburg parish in Stawiszyn in the years 1777-1940 according to Die evangelisch-augsburgischen gemeinden der kalischer diozese by E. Kneifel

Authors

Marta Gołembiewska

https://orcid.org/0000-0001-7515-9663

Muzeum Zamek w Gołuchowie

Published at: 2020

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Marta Gołembiewska (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 433

Number of downloads: 582

<p> History of the evangelical-augsburg parish in Stawiszyn in the years 1777-1940 according to<em> Die evangelisch-augsburgischen gemeinden der kalischer diozese by E. Kneifel</em></p>

Download xml