Dąbie w latach 1815-1866. Administracja, finanse i majątek miejski

Tomasz Dziki

Dąbie w latach 1815-1866. Administracja, finanse i majątek miejski

Publication date: 11.2023

Polonia Maior Orientalis, 2023, X, pp. 53 - 70

https://doi.org/10.4467/27204006PMO.23.002.17775

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Dąbie w latach 1815-1866. Administracja, finanse i majątek miejski

Abstract

W latach 1815-1866 Dąbie administracyjnie przynależało do obwodu i powiatu łęczyckiego (od 1842 r.) w wojewódzkie mazowieckim, następnie od 1837 r. guberni mazowieckiej, a od 1845 r. guberni warszawskiej. Po reformie administracyjnej z 1866 r. z początkiem 1867 r. Dąbie znalazło się w powiecie kolskim w guberni kaliskiej. Administracja miejska w Królestwie Polskim była częścią administracji państwowej. Każdy burmistrz był nominowany przez władze państwowe a nie wybierany przez społeczeństwo. W odróżnieniu do wielu innych małych i średnich miast w Królestwie, w Dąbiu oddzielono funkcję burmistrza od kasjera. Kasa miejska posiadała dużo nieruchomości (nieruchomości rolne, place miejskie), które wydzierżawiano, i z których czerpano zyski. Dochody kasy miejskiej powiększały inne liczne podatki, m.in. zysk z produkcji i handlu alkoholami, podatek od prowadzących w mieście działalność gospodarczą. Po stronie wydatków najważniejszymi były wynagrodzenia oraz kwoty zarezerwowane do dyspozycji władz państwowych. Ogólnie w analizowanym okresie Dąbie było średniej wielkości miastem, ale rozwijającym się m.in. pod względem demograficznym i gospodarczym.

In the years 1815-1866 Dąbie administratively belonged to the Łęczyce region and district (from 1842) in the Mazovia Province, then from 1837 to the Masovian Governorate, and from 1845 to the Warsaw Governorate. After the territorial reform of 1866, at the beginning of 1867, Dąbie was incorporated into the Koło District within the Kalisz Governorate. The town administration in the Kingdom of Poland was subordinated to state authority. Each of the mayors was nominated by state authorities, not elected by the public. Contrary to many other small and medium-sized towns in the Kingdom, the function of mayor and treasurer was separated in Dąbie. The town treasury owned a number of properties (agricultural properties, town squares), which were leased out and from which profits were drawn. The income of the town treasury was increased by other numerous taxes, such as profits from the production and trade in liquor, taxes on traders ofn the town. On the expenditure side, the most substantial were salaries together with amounts reserved for the disposal of state authorities. Overall, in the period discussed, Dąbie was a medium-sized town, but the one that was developing in demographical and economical terms, among other things.

Keywords

Dąbie nad Nerem, administracja miejska, gospodarka miejska, Królestwo Polskie, XIX wiek

Dąbie on the Ner River, town administration, town economy, the Kingdom of Poland, 19th century

References

Download references

Źródła archiwalne:

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie, Komisja Rządowa Spraw Wewnętrznych z lat 1795-1868

Rada Stanu i Rada Ministrów Księstwa Warszawskiego z lat [1772-1806] 1807-1813 [1814-1816, 1821, 1830]

Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Koninie, Akta miasta Dąbia z lat 1798-1950

Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Koninie, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Dąbie (powiat kolski)

Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Koninie, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Koło

Archiwum Państwowe w Poznaniu Oddział w Koninie, Akta stanu cywilnego Parafii Ewangelicko-Augsburskiej Dąbie (powiat kolski)

Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Grabowie

Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Grocholicach

Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Tomaszowie Mazowieckim

Archiwum Państwowe w Łodzi, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej w Zgierzu

Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Jakuba w Warszawie (Tarchomin)

Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Jana Chrzciciela w Warszawie

Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta stanu cywilnego parafii rzymskokatolickiej św. Krzyża w Warszawie

Archiwum Państwowe w Warszawie, Akta stanu cywilnego parafii ewangelicko-reformowanej w Warszawie

Archiwum Państwowe w Toruniu Oddział we Włocławku, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Kowal

Archiwum Państwowe w Toruniu Oddział we Włocławku, Akta stanu cywilnego Parafii Rzymskokatolickiej Włocławek

Źródła drukowane:

Dziennik Praw Księstwa Warszawskiego

Dziennik Praw Królestwa Polskiego

Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego z lat: 1827, 1844

Dziennik Urzędowy Guberni Warszawskiej z lat: 1865, 1866

Gazeta Rządowa Królestwa Polskiego z lat: 1859

Kalendarzyk Polityczny na rok 1834, Warszawa [b.d.w.]

Kalendarzy Polityczny na rok 1841, Warszawa [b.d.w.]

Kalendarzyk Polityczny na rok 1843, Warszawa [b.d.w.]

Kalendarzyk Polityczny na rok 1844, Warszawa [b.d.w.]

Kalendarzyk Polityczny na rok 1846, Warszawa [b.d.w.]

Nowy Kalendarzyk Polityczny na rok 1826, Warszawa [b.d.w.]

Nowy Kalendarzyk Polityczny na rok 1830, Warszawa [b.d.w.]

Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego na rok 1850, Warszawa [b.d.w.]

Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego na rok 1854, Warszawa [b.d.w.]

Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego na rok 1858, Warszawa [b.d.w.]

Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego na rok 1862, Warszawa [b.d.w.]

Rocznik Urzędowy Królestwa Polskiego na rok 1866, Warszawa [b.d.w.]

Zbiór przepisów administracyjnych Królestwa Polskiego, T. 1, cz. 1. Gospodarstwo miejskie, Warszawa 1866

Prasa:

„Kurier Warszawski” – 1847.

Opracowania:

Dziki T. (2005), Tydelski Jan Bogumił, [w:] Włocławski Słownik Biograficzny, t. II, red. S. Kunikowski, Włocławek

Dziki T. (2010), Rypin w latach 1893-1918, [w:] Rypin – dzieje miasta, t. 1: Do 1918 roku, red. K. Mikulski, Rypin

Dziki T. (2018), W czasach zaborów (1793-1918), [w:] Monografia Powiatu Włocławskiego, red. K. Mikulski i T. Dziki, Włocławek

Dziki T. (2021), Brdów w latach 1815-1870. Administracja, finanse i majątek miejski, „Polonia Maior Orientalis”, T. VIII

Dziki T. (2022), Sompolno w latach 1815-1870. Administracja, finanse i majątek miejski, „Polonia Maior Orientalis”, T. IX

Kaczmarek R. (1959), Goedel Gedeon, [w:] Polski Słownik Biograficzny, t. VIII, Wrocław – Kraków -Warszawa

Kaszyński M. (2021), Z przeszłości administracyjnej miejscowości Brudzew w powiecie tureckim, „Polonia Maior Orientalis”, T. VIII

Kołodziejczyk R. (1998), Miasta i mieszczaństwo w Królestwie Polskim w 1865 r. w świetle statystyki, [w:] R. Kołodziejczyk, Studia nad dziejami burżuazji w Polsce. Wybór prac z lat 1956-1998 wydany z okazji 75-lecia urodzin autora, Warszawa – Pułtusk

Korobowicz A., Witkowski W. (2012), Historia ustroju i prawa polskiego (1772-1918), Warszawa

Mujta J.S. (1998), Miasto Dąbie w XIX i XX wieku, Konin

Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, t. I, red. F. Sulimierski, B. Chlebowski, W. Walewski, Warszawa 1880

Smyk G. (2011), Administracja publiczna w Królestwie Polskim w latach 1864-1915, Lublin

Information

Information: Polonia Maior Orientalis, 2023, X, pp. 53 - 70

DOI: https://doi.org/10.4467/27204006PMO.23.002.17775

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Dąbie w latach 1815-1866. Administracja, finanse i majątek miejski

English:

Dąbie in the Years 1815-1866. Administration, Finances and Town Property

Authors

Tomasz Dziki

https://orcid.org/0000-0003-1828-2125

Włocławskie Towarzystwo Naukowe

Published at: 11.2023

Article status: Open

Licence: None

Percentage share of authors:

Tomasz Dziki (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 322

Number of downloads: 291

<p> Dąbie in the Years 1815-1866. Administration, Finances and Town Property</p>

Download xml