Stosunek marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego do dziesięcin. Przyczynek do dziejów sporu o dziesięciny na Mazowszu w latach pięćdziesiątych XVIII w.

Łukasz  Gołaszewski

Stosunek marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego do dziesięcin. Przyczynek do dziejów sporu o dziesięciny na Mazowszu w latach pięćdziesiątych XVIII w.

Publication date: 31.03.2022

Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 15 (2022), Volume 15, Issue 1, pp. 17 - 33

https://doi.org/10.4467/20844131KS.22.002.15250

Authors

Pobierz pełny tekst

PDF

Titles

Stosunek marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego do dziesięcin. Przyczynek do dziejów sporu o dziesięciny na Mazowszu w latach pięćdziesiątych XVIII w.

Abstract

Franciszek Bieliński’s Attitude towards Tithes. A Contribution to the History of the Dispute over Tithes in Masovia in the 1750’s

The present article describes Franciszek Bieliński’s attitude towards tithes. He was the Grand Marshal of the Polish Crown and initiated a conflict about tithes between the Masovian nobility and the Catholic clergy, that began in the early 1750’s. In the article I analyse the manifesto that was published under Bieliński’s auspices, along with his correspondence with other dignitaries of the Polish-Lithuanian Commonwealth, as well as their speeches during the Sejm of 1752 in Grodno. It was no secret that Bieliński initiated this conflict mainly for personal reasons. However, his activity perpetuated the evolution of the practice that courts for nobility were competent to examine cases concerning tithes.

* Artykuł powstał w związku z realizacją projektu badawczego PRELUDIUM 6 Narodowego Centrum Nauki (nr DEC-2013/11/N/HS3/04734).

Keywords

dziesięciny, Franciszek Bieliński, Mazowsze, sejm grodzieński z 1752 roku, spory o dziesięciny, prawo staropolskie; tithes, Masovia, Sejm in Grodno of 1752, disputes over tithes, old- -Polish law

tithes, Franciszek Bieliński, Masovia, Sejm in Grodno of 1752, disputes over tithes, old- -Polish law

References

Download references

Źródła archiwalne

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie [AGAD]

Archiwum Komierowskich, sygn. 7/7, 9/9, 10/10, 11/11, 155/210 [AGAD, AK]

Biblioteka Czartoryskich w Krakowie

rkps 1106 (Zbiór Łojki)

Biblioteka Uniwersytecka w Warszawie

sygn. 109

Starodruki i źródła drukowane

Kitowicz, Jędrzej. Opis obyczajów za panowania Augusta III, oprac. Roman Pollak. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1970.

Konopczyński, Władysław, wyd. Diarjusze sejmowe z wieku XVIII. T. 3. Diariusze sejmów z lat 1750, 1752, 1754 i 1758. Warszawa: nakładem Towarzystwa Naukowego Warszawskiego, 1937.

Synodus provincialis sub [--] Joanne Wężyk, Dei et Apostolicae Sedis gratia archiepiscopo Gnesnensi, legato nato, regni Poloniae primate et primo principe, Varsaviae, anno Domini millesimo sexcentesimo trigesimo quarto, die decimatertia, mensis Novembris celebrata. Cracoviae: In Typografia Collegii Majoris Vniversitatis Cracoviensis reimpressae, 1761 (pierwodruk 1636).

Zwierzykowski, Michał, wyd. Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1733–1763. Warszawa: Wydawnictwo DiG, 2015.

Zwierzykowski, Michał, Kołodziej, Robert i Kamieński, Andrzej, wyd. Akta sejmikowe województw poznańskiego i kaliskiego. Lata 1676–1695. Poznań: Wydawnictwo Naukowe Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, 2018.

Źródła prawne

Grodziski, Stanisław, Kwiecień, Marcin i Karabowicz, Anna, wyd. Volumina Constitutionum. T. 3, vol. 2. 1627–1640. Warszawa: Wydawnictwo Sejmowe, 2013.

Ohryzko, Jozafat, wyd. Volumina Legum. T. 3. Petersburg: nakładem i drukiem Jozafata Ohryzki, 1859.

Ohryzko, Jozafat, wyd. Volumina Legum. T. 5. Petersburg: nakładem i drukiem Jozafata Ohryzki, 1860.

Ohryzko, Jozafat, wyd. Volumina Legum. T. 7. Petersburg: nakładem i drukiem Jozafata Ohryzki, 1860.

Opracowania

Baranowski, Ignacy Tadeusz. Marszałek Franciszek Bieliński. Warszawa: nakładem Polskiego Towarzystwa Krajoznawczego, 1919.

Gierowski, Józef Andrzej. Sejmik generalny Księstwa Mazowieckiego na tle ustroju sejmikowego Mazowsza. Wrocław: nakładem Wrocławskiego Towarzystwa Naukowego, 1948.

Gołaszewski, Łukasz. Konflikty o dziesięciny w dawnej Rzeczypospolitej. Aspekty prawne i społeczne na przykładzie parafii Kobylin na przełomie XVI–XVII wieku. Warszawa, 2021, maszynopis w Bibliotece Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego.

Konopczyński, Władysław. Polscy pisarze polityczni XVIII wieku. Kraków: Ośrodek Myśli Politycznej, 2012.

Konopczyński, Władysław. „Sejm grodzieński 1752 roku”. Kwartalnik Historyczny 21 (1907): 59–104, 321–78.

Maisel, Witold. „Trybunał Koronny w świetle laudów sejmikowych i konstytucji sejmowych”. Czasopismo Prawno-Historyczne 34, z. 2 (1982): 73–109.

Markiewicz, Mariusz. „Problem antyklerykalizmu w czasach saskich”. W: Rzeczpospolita wielu wyznań. Materiały z międzynarodowej konferencji. Kraków, 18–20 listopada 2002, red. Adam Kaźmierczak et al., 341–7. Kraków: Księgarnia Akademicka, 2004.

Mazek, Roman. „Walka szlachty mazowieckiej z duchowieństwem o dziesięciny w połowie XVIII w. w świetle korespondencji Franciszka Bielińskiego”. Przegląd Historyczny 95, z. 3 (2004): 313–25.

Michalski, Jerzy. Studia nad reformą sądownictwa i prawa sądowego w XVIII w. Część I. Wrocław–Warszawa: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 1958.

Rostworowski, Emanuel. „Spór Stefana Garczyńskiego z braćmi Załuskimi o rolę duchowieństwa w «Anatomii Rzeczypospolitej»”. W: O naprawę Rzeczypospolitej XVII–XVIII w. Prace ofiarowane Władysławowi Czaplińskiemu w 60 rocznicę urodzin, red. Józef Gierowski et al., 213–30. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1965.

Staszewski, Jacek. August III Sas. Wrocław: Zakład Narodowy imienia Ossolińskich, 2010.

Suchojad, Henryk. „Sejmiki małopolskie i wielkopolskie drugiej połowy XVII w. a duchowieństwo”. Kieleckie Studia Historyczne 8 (1990): 65–91.

Tocqueville de, Alexis. Dawny ustrój i rewolucja, Przeł. Hanna Szumańska-Grossowa. Warszawa: Fundacja „Aletheia”, 2005.

Waniczkówna, Helena. „Bieliński Franciszek h. Junosza († 1766)”. W: Polski Słownik Biograficzny. T. 2, 47–50. Kraków: Polska Akademia Umiejętności, 1936.

Wiśniewski, Krzysztof. Urząd marszałkowski koronny w bezkrólewiach XVII–XVIII wieku (1632–1736). Warszawa: Arx Regia. Ośrodek Wydawniczy Zamku Królewskiego, 2015.

Zielińska, Zofia. Walka „Familii” o reformę Rzeczypospolitej 1743–1752. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1983.

Information

Information: Cracow Studies of Constitutional and Legal History, Volume 15 (2022), Volume 15, Issue 1, pp. 17 - 33

DOI: https://doi.org/10.4467/20844131KS.22.002.15250

Article type: Original article

Titles:

Polish:

Stosunek marszałka wielkiego koronnego Franciszka Bielińskiego do dziesięcin. Przyczynek do dziejów sporu o dziesięciny na Mazowszu w latach pięćdziesiątych XVIII w.

English:

Franciszek Bieliński’s Attitude towards Tithes. A Contribution to the History of the Dispute over Tithes in Masovia in the 1750’s

Authors

Łukasz Gołaszewski

https://orcid.org/0000-0001-9803-1355

Faculty of Law and Administration Warsaw Uniwersity, Krakowskie Przedmieście 26/28, Street 00-927 Warsaw, Poland

Published at: 31.03.2022

Article status: Open

Licence: CC BY-NC-ND

Percentage share of authors:

Łukasz Gołaszewski (Author) - 100%

Article corrections:

Publication languages:

Polish

View count: 1364

Number of downloads: 872

<div id="cke_pastebin">Franciszek Bieliński’s Attitude towards Tithes. A Contribution to the History of the Dispute over Tithes in Masovia in the 1750’s</div>

Download xml