Strajk w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego po 13 grudnia 1981 roku
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEStrajk w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego po 13 grudnia 1981 roku
Data publikacji: 2022
Wolność i Solidarność, 2021-2022, nr 13-14, s. 127 - 150
https://doi.org/10.4467/25434942WS.22.008.17550Autorzy
Strajk w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego po 13 grudnia 1981 roku
Po wprowadzeniu stanu wojennego na terenie całej Polski wybuchły strajki. Kluczowym ośrodkiem oporu na Pomorzu Zachodnim i jednym z istotnych w skali kraju była kolebka szczecińskiej Solidarności – Stocznia im. Adolfa Warskiego. Na jej terenie po 13 grudnia 1981 roku ukonstytuował się Międzyzakładowy Komitet Strajkowy, któremu przewodzili Mieczysław Ustasiak i Andrzej Milczanowski. Władzom zależało na jak najszybszym stłumieniu protestów. W nocy z 14 na 15 grudnia do zakładu wkroczyły oddziały wojska i milicji; kilkadziesiąt osób zostało aresztowanych. Członkowie kierownictwa strajkowego zostali następnie postawieni przed sądem wojskowym w Bydgoszczy. W pokazowym procesie część z nich w marcu 1982 roku skazano na kary pozbawienia wolności (najwyższy wyrok opiewał na pięć lat) i praw publicznych. Strajk w stoczni, choć pozbawiony przywództwa, był kontynuowany w formie zmianowej do 18 grudnia, kiedy władze, nie mogąc poradzić sobie z rozwojem sytuacji, zawiesiły działalność zakładu oraz przystąpiły do zwolnień i weryfikacji załogi.
Strike at the Szczecin Adolf Warski Shipyard after 13 December 1981
After martial law was imposed, strikes broke out all over Poland. The cradle of Solidarity in Szczecin—the Adolf Warski Shipyard, was the key centre of resistance in Western Pomerania and one of significance in all of Poland. After 13 December 1981, the Inter- -Enterprise Strike Committee was established there, spearheaded by Mieczysław Ustasiak and Andrzej Milczanowski. The authorities wanted to suppress the protests as quickly as possible. On the night of 14–15 December, army troops and police (MO) units entered the plant; several dozen people were arrested. The members of the strike leadership were subsequently brought before a military court in Bydgoszcz. In a show trial in March 1982, some of them were sentenced to imprisonment (the highest sentence was five years) and loss of civil rights. Although deprived of leadership, the strike at the Shipyard continued in shifts until 18 December, when the authorities, unable to cope with how the situation unfolded, suspended the plant’s operations and began to lay off and vet the workforce.
Keywords: Polish People’s Republic, martial law, NSZZ Solidarność Trade Union, strikes, repressions
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN) w Bydgoszczy, 51/39, 51/40, 51/43.
AIPN w Warszawie, 551/39.
AIPN w Szczecinie, 0013/224, t. 1.
Archiwum Państwowe w Szczecinie, Komitet Wojewódzki PZPR, 3529.
Archiwum prywatne Michała Siedziako.
Relacje
Relacje Andrzeja Milczanowskiego, 16.06.2021, 7.07.2021. 9.08.2021.
Relacja Iwony Horodeckiej, 12.07.2021.
Relacja Krzysztofa Jagielskiego, 12.08.2021.
Relacja Mieczysława Ustasiaka, 15.07.2019.
Prasa
„Jedność. Tygodnik NSZZ Solidarność Pomorza Zachodniego” [podtytuł także: „Organ Międzyzakładowego Komitetu Strajkowego przy Stoczni im. Adolfa Warskiego Niezależnego Samorządnego Związku Zawodowego Solidarność”] 1981, nr 48; 5.12.1981, nr 51; 14.12.1981, nr 52.
Wspomnienia, rozmowy
„Bez wątpienia było warto!” Z Markiem Adamkiewiczem rozmawia Michał Siedziako, Szczecin 2012.
„Chciałem zaangażować się w coś niezwykłego i nieszablonowego”. Rozmowa Michała Siedziako z Mirosławem Witkowskim, [w:] Między Warszawą a regionem. Opozycja przedsierpniowa na Pomorzu Zachodnim, pod red. K. Kowalczyka, M. Paziewskiego, M. Stefaniaka, Szczecin 2008.
Dyskusja, prot. P. Chrobak, [w:] Stan wojenny w skali kraju i Pomorza Zachodniego. Informacje źródłowe i refleksje, pod red.
M. Machałek i J. Macholaka, Szczecin 2005.
Jagielski K., Za burtą legendy, Szczecin 1992.
Literatura
Cenckiewicz S., Pomorze Gdańskie i Kujawy, [w:] Stan wojenny w Polsce 1981–1983, pod red. A. Dudka, Warszawa 2003.
Fenrych Z., „My strzelać nie będziemy”. Szczecińska walka bez przemocy w stanie wojennym, „Więź” 2019, nr 3.
Friszke A., Rewolucja Solidarności 1980–1981, Kraków 2014.
Głowacka A., Pacyfikacja, [w:] eadem, A. Maciejowska, Pisane mikrofonem, Szczecin–Olsztyn 2004.
Jankowiak S., Sytuacja polityczna na Pomorzu Zachodnim w grudniu 1981 roku i reakcje środowisk robotniczych na wprowadzenie stanu wojennego w świetle akt Służby Bezpieczeństwa, [w:] Stan wojenny w skali kraju i Pomorza Zachodniego. Informacje źródłowe i refleksje, pod red. M. Machałek i J. Macholaka, Szczecin 2005.
Kościelny R., Wiosna wolnych Polaków. Wersja szczecińska, Warszawa 2017.
Kozłowska U., Stoczniowcy Szczecina w procesie zmian społecznych. Studium socjologiczne Stoczni Szczecińskiej SA, Szczecin 2008.
Krasucki E., Świetlica w „Warskim” – miejsce jak najbardziej polityczne (na przykładzie strajków z lat 1970/71 i 1980), [w:] Szczecin i jego miejsca. Trzecia Konferencja Edukacyjna, 10 XII 2010 r., pod red. K. Rembackiej, Szczecin 2011.
Kubaj A., Kryzys bydgoski w Szczecinie, [w:] Konfrontacje i negocjacje. Wokół konfliktów społeczno-politycznych w PRL z początku lat osiemdziesiątych XX w., pod red. M. Golona i K. Osińskiego, Bydgoszcz–Gdańsk 2015.
Kubaj A., Nie wyrośli z marzeń. Szczecińska podziemna Solidarność, Warszawa–Łomianki 2011.
Lipko M., Stocznia Szczecińska w latach 1945–1989, [w:] P. Miedziński, R. Dąbrowski, M. Lipko, Stocznia Szczecińska, Szczecin– Warszawa 2020.
Łangowski R., Salmonowicz H., Gospodarka morska w estuarium Odry, [w:] Dzieje Szczecina, red. G. Labuda, t. IV: 1945–1990, red. T. Białecki, Z. Silski, Szczecin 1998.
Matusewicz Z., Szczecin 1980–1981. Rewolucja „Solidarności”, Szczecin 1997.
Mażewski L., Niszczący dualizm. Polityka NSZZ „Solidarność” w latach 1980–1982, Toruń 2004.
Paczkowski A., Droga do „mniejszego zła”. Strategia i taktyka obozu władzy lipiec 1980 – styczeń 1982, Warszawa 2003.
Paziewski M., Grudzień 1970 w Szczecinie, Szczecin 2013.
Paziewski M., Wydawnictwa pozacenzuralne w aglomeracji szczecińskiej (między stanem wojennym a likwidacją Głównego Urzędu Kontroli Prasy i Widowisk), [w:] Narodziny III Rzeczypospolitej.
Pomorze Zachodnie w latach 1988–1990, red. M. Machałek, J. Macholak, Szczecin 2006.
Polak W., Stan wojenny – pierwsze dni, Gdańsk 2006.
Siedziako M., Strajki studenckie w Szczecinie w okresie szesnastu miesięcy Solidarności, [w:] Strajki w Polsce w XX wieku, pod red. R. Gryza, Warszawa 2011.
Sielezin J. R., Płaszczyzna konfrontacji politycznej między „Solidarnością” a władzą w latach 1980–1981, Wrocław 2005.
Spałek R., Pomorze Zachodnie, [w:] Stan wojenny w Polsce 1981– 1983, pod red. A. Dudka, Warszawa 2003.
Szulc P., „Wiadomości Szczecińskie”, [w:] Środki masowego zakłamania. Gadzinówki w czasie stanu wojennego, pod red. S. Ligarskiego, Szczecin 2012.
Internet
Dąbrowski M., Sekuła Julian, https://encysol.pl/es/encyklopedia/biogramy/18550,Sekula-Julian.html (dostęp: 13.08.2021).
Kubaj A., Szczecińska Stocznia Remontowa „Gryfia” w pierwszych dniach stanu wojennego, „In Gremio. Dwumiesięcznik Szczecińskich Środowisk Prawniczych” 2012, nr 2, https://ingremio.org/wp-content/uploads/IG_arch/IG75.pdf (dostęp: 12.07.2021).
Pacyfikacja Stoczni im. Warskiego, Polskie Radio, https://www.polskieradio.pl/13/3707/Audio/483558,Pacyfikacja-Stoczni-im-Warskiego (dostęp: 5.07.2021).
Informacje: Wolność i Solidarność, 2021-2022, s. 127 - 150
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Strajk w Stoczni Szczecińskiej im. Adolfa Warskiego po 13 grudnia 1981 roku
Strike at the Szczecin Adolf Warski Shipyard after 13 December 1981
Instytut Pamięci Narodowej, Oddział w Szczecinie
Publikacja: 2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-SA
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 278
Liczba pobrań: 364