Internowani działacze NSZZ „Solidarność” z województwa pilskiego w ośrodkach odosobnienia we Wronkach, Gębarzewie, Kwidzynie i Wierzchowie Pomorskim
cytuj
pobierz pliki
RIS BIB ENDNOTEWybierz format
RIS BIB ENDNOTEInternowani działacze NSZZ „Solidarność” z województwa pilskiego w ośrodkach odosobnienia we Wronkach, Gębarzewie, Kwidzynie i Wierzchowie Pomorskim
Data publikacji: 2022
Wolność i Solidarność, 2021-2022, nr 13-14, s. 81 - 96
https://doi.org/10.4467/25434942WS.22.006.17548Autorzy
Internowani działacze NSZZ „Solidarność” z województwa pilskiego w ośrodkach odosobnienia we Wronkach, Gębarzewie, Kwidzynie i Wierzchowie Pomorskim
Artykuł omawia losy działaczy Solidarności z województwa pilskiego internowanych w stanie wojennym. Ogółem w okresie od 13 grudnia 1981 do 1 września 1982 roku na tym terenie internowano 50 działaczy Solidarności, których przetrzymywano we Wronkach, Gębarzewie, Kwidzynie i Wierzchowie Pomorskim. W tym gronie znalazły się również dwie kobiety: Elżbieta Kaczmarek z Chodzieży oraz Barbara Oroń z Wałcza. Wśród internowanych było 25 działaczy z Piły, siedmioro z Chodzieży, sześcioro z Wałcza, po czterech z Trzcianki i Czarnkowa, po jednym ze Złotowa, Szamocina, Walkowic i Wągrowca. Przynależeli oni do trzech regionów związkowych: Województwa Pilskiego, Pomorza Zachodniego (Wałcz) i Wielopolski (Wągrowiec).
Interned NSZZ “Solidarność” Activists from Piła Voivodeship in the Internment Centres in Wronki, Gębarzów, Kwidzyn, Wierzchowo Pomorskie
The article discusses the fate of “Solidarność” activists from Piła voivodeship interned during the martial law. In the period from 96 Wolność i Solidarność | nr 13 JAROSŁAW WĄSOWICZ 13 Dec 1981 to 1 Nov 1982 on the area of this voivodeship, 50 “Solidarność” activists were interned, who were kept in Wronki, Gębarzów, Kwidzyn and Wierzchowo Pomorskie. In this group there were also two women: Elżbieta Kaczmarek from Chodzież and Barbara Oroń from Wałcz. Among the internees there were 25 activists from Piła, 7 from Chodzież, 6 from Wałcz, 4 from Trzcianka, 1 from Złotów, 1 from Szamocin, 1 from Walkowice, 1 from Wągrowiec. They were a part of three regions within the Union: Piła Voivodeship, West Pomerania (Wałcz), Greater Poland (Wągrowiec).
Keywords: NSZZ “Solidarność”, Piła voivodeship, martial law, internment
Źródła archiwalne
Archiwum Instytutu Pamięci Narodowej (AIPN) w Poznaniu, 080/52, 080/81/1, 0236/272, 88/2, 559/7.
AIPN w Warszawie, 1587/10907.
Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej, akta bez sygnatur.
Zbiory prywatne Jarosława Gruszkowskiego (Piła).
Zbiory prywatne Jarosława Wąsowicza (Piła).
Zbiory prywatne Justyna Wardalskiego (Piła).
Zbiory prywatne Mariana Małeckiego (Piła).
Relacje
Relacja ks. Zbigniewa Łepki, Piła, 28.11.2008.
Relacja Waldemara Jordana, Piła, 14.01.2009.
Prasa
Langner F., Do działaczy NSZZ „Solidarność” w ZSO „Polam” – Piła, „Lech. Gazeta Wojenna RKS NSZZ ≪Solidarność≫ w Pile”, 10.10.1982, nr 9.
„Lech. Dwutygodnik NSZZ ≪Solidarność≫ Region Piła”, 4.06.1983, nr 19.
Reflektorem w mroku, „Fundamentalista. Niezależne Pismo Społeczne”, 10.09.1983, nr 3.
Wspomnienia, rozmowy
Golik A., Kalendarium internowanego, [w:] Kwidzyn. W niewoli brata mego… Stan wojenny. Wspomnienia, refleksje, oceny, oprac. B. K. Gołąb, W. Kałudziński, Olsztyn 2005.
Jordan W., Pilanin z Łodzi, [w:] Piła dzieci kwiatów. Pilanie rocznik 1950, Piła 2015.
Kaczmarek E., Moje internowanie, [w:] Solidarność Pilska w podziemiu 1981–1989, pod red. J. Wąsowicza, Piła 2006.
Klessa E., Kronika internowania, [w:] Solidarność Pilska w podziemiu 1981–1989, pod red. J. Wąsowicza, Piła 2006.
Klessa E., Kronika z internowania, „Kronika Wielkopolski” 2007, nr 1.
Klessa E., Pamiętnik z internowania, wstęp i oprac. J. Wąsowicz, Poznań 2013.
Lisaj J., Odkurzone wspomnienia, [w:] Solidarność Pilska w podziemiu 1981–1989, pod red. J. Wąsowicza, Piła 2006.
Małecki M., Dziennik internowania, opr. J. Wąsowicz, [w:] Solidarność Pilska w podziemiu 1981–1989, pod red. J. Wąsowicza, Piła 2006.
Oskierko S., Rozmowa o Solidarności, rozm. A. Poniatowski, Trzcianka 2016.
Stasiewski K., Roża, [w:] K. i K. Świdrakowie, 13 wspomnień ze stanu wojennego, Warszawa 2011.
Opracowania
Bartosik P., Czas przełomu… Rzecz o transformacji polityczno--ustrojowej w Wałczu po 1989 roku, Wałcz 2005.
Bartosik P., Życie polityczne Wałcza i okolic w latach 1945–1990, Szczecin 2015.
Cabaj E., Usytuowanie administracyjne miasta i jego samorządność po 1945 r., [w:] Piła po 1945 roku. Odbudowa, rozwój, życie publiczne, społeczeństwo, red. K. Chyży, Cz. Kucharska, Z. Popławski, Piła 2008.
Cenckiewicz S., Oczami bezpieki. Szkice i materiały z dziejów aparatu bezpieczeństwa PRL, Kraków 2004.
Cenckiewicz S., Pobicie internowanych w Kwidzynie w świetle dokumentów IPN, [w:] Kwidzyn. W niewoli brata mego… Stan wojenny. Wspomnienia, refleksje, oceny, oprac. B. K. Gołąb, W. Kałudziński, Olsztyn 2005.
Ciechanowski J., Egzamin z patriotyzmu, [w:] Solidarność Pilska w podziemiu 1981–1989, pod red. J. Wąsowicza, Piła 2006.
Fijałkowski M., Internowani działacze NSZZ „Solidarność” z Regionu Pilskiego, [w:] Solidarność Pilska w podziemiu, pod red. J. Wąsowicza, Piła 2006.
Handke W., Dwie teczki, dwa życiorysy – jedno życie esbeka, „Biuletyn Instytutu Pamięci Narodowej” 2007, nr 5–6.
Klonowski S., Niezależne Samorządne Związki Zawodowe „Solidarność” w Wałczu w latach 1980–1989, Wałcz 2009.
Kobiety internowane – Gołdap 1982, pod red. E. Rogalewskiej, Białystok 2008.
Kolasa R., Życie polityczne w Pile w okresie PRL, [w:] Oblicze polityczne Piły w dobie transformacji ustrojowej po 1989 roku, pod red. P. Malendowicza, Ł. Popławskiego, R. Streicha, Piła 2010.
Kościół w PRL. Kościół katolicki a państwo w świetle dokumentów 1945–1989, t. 3: Lata 1975–89, zebrał i oprac. P. Raina, Poznań– Pelplin 2006.
Krysiak M.P., 50 lat Szkoły Policji w Pile 1954–2004, Piła 2004.
Kubaj A., Nie wyrośli z marzeń. Szczecińska podziemna Solidarność, Warszawa–Łomianki 2011.
Łęcki W., Województwo pilskie. Szkic monograficzny, Warszawa– Poznań 1988.
Łuczak A., Akcja „Jodła” w Wielkopolsce, [w:] Wielkopolska Solidarność w materiałach aparatu represji (1980–1989), red. W. Handke, Poznań 2006.
Majchrzak G., Człowiek, który uwiódł Służbę Bezpieczeństwa, „Rzeczpospolita”, 6–7.08.2005.
Majchrzak G., Człowiek z mroku, „Polityka” 2005, nr 4 (wydanie specjalne).
Majchrzak G., Radomskie taśmy, „Polityka” 2005, nr 4 (wydanie specjalne).
Marcinkiewicz M., Ośrodki odosobnienia 1981–1982. Wierchowo Pomorskie, Jaworze, Darłówek i Głębokie, Gdańsk 2016.
Marcinkiewicz M., Wstęp, [w:] T. Dziechciowski, Dziennik z internowania: Goleniów – Wierzchowo Pomorskie – Strzebielinek (1981– 1982), wstęp i oprac. M. Marcinkiewicz, Szczecin 2011.
Nawrocki K., Sprawa kwidzyńska. Internowanie, pobicie, proces, wybór i oprac. K. Lisiecki, współpraca T. Żuroch-Piechowski, Gdańsk–Kwidzyn 2012.
Paczkowski A., Wojna polsko-jaruzelska. Stan wojenny w Polsce 13 XII 1981 – 22 VII 1983, Warszawa 2007.
Pilskie drogi do wolności. Kronika parafii Świętej Rodziny w Pile, 16 października 1978 – 18 czerwca 1989, wybor, wstęp i oprac. J. Wąsowicz, Piła 2015.
Polak W., Stan wojenny – pierwsze dni, Gdańsk 2006.
Popławski Z., Powojenne losy garnizonu Piła – wojska lądowe, Piła 1996.
Popławski Z., Zarys dziejów Oficerskiej Szkoły Samochodowej i Wyższej Szkoły Samochodowej (1945–1990), Piła 1990.
Szczepański M., 6 Pułk Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego w Pile, w: Piła po 1945 roku. Odbudowa, rozwój, życie publiczne, społeczeństwo, red. K. Chyży, Cz. Kucharska, Z. Popławski, Piła 2008.
Tatarowski K. W., „…A to Polska właśnie”. Raport z wydarzeń w Zakładzie Karnym w Kwidzynie, [w:] Kwidzyn. W niewoli brata mego… Stan wojenny. Wspomnienia, refleksje, oceny, oprac. B. K. Gołąb, W. Kałudziński, Olsztyn 2005.
Wąsowicz J., Jarosław Gruszkowski (1955–2010) – redaktor „Solidarności Pilskiej”, „Kronika Wielkopolski” 2012, nr 2.
Wąsowicz J., „Lech”, [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 1, red. nacz. M. Łątkowska, Warszawa 2010.
Wąsowicz J., Lokalne konflikty między Kościołem a władzami w latach osiemdziesiątych na przykładzie Piły, [w:] Władze wobec kościołów i związków wyznaniowych w Wielkopolsce w latach 1980–1989, pod red. K. Białeckiego, Poznań 2011.
Wąsowicz J., Michałowski Stanisław, [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 2, red. nacz. G. Waligóra, Warszawa 2012.
Wąsowicz J., NSZZ „Solidarność” Region Województwo Pilskie, [w:] NSZZ „Solidarność” 1980–1989, t. 4: Polska zachodnia, pod red. Ł. Kamińskiego i G. Waligóry, Warszawa 2010.
Wąsowicz J., Oskierko Stanisław, [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 2, red. nacz. G. Waligóra, Warszawa 2012.
Wąsowicz J., Ośrodek Internowania we Wronkach, [w:] Encyklopedia Solidarności. Opozycja w PRL 1976–1989, t. 3, red. nacz. G. Waligóra, Warszawa 2019.
Wąsowicz J., Partia, Kościół i opozycja w regionie pilskim wobec uprowadzenia i morderstwa księdza Jerzego Popiełuszki, [w:] Nie można uśmiercić nadziei. Reminiscencje śmierci księdza Jerzego Popiełuszki w Wielkopolsce 1984–1989, pod red. W. Handkego i J. Wąsowicza, Poznań 2009.
Wąsowicz J., Portret działacza: Franciszek Langner, przewodniczący KZ NSZZ „Solidarność” przy Zakładach Sprzętu Oświetleniowego „Polam” w Pile, [w:] „Solidarność” 1980–1981 w kraju i w Wielkopolsce. Szkice do portretu, red. nauk. K. Brzechczyn, Poznań 2016.
Wąsowicz J., Proces za wydawnictwa związkowe, „Gazeta Polska”, 2.12.2009, nr 48.
Wąsowicz J., Przestrzeń wolnej myśli. Tygodnie Kultury Chrześcijańskiej i Dni Społeczne w parafii św. Rodziny w Pile w l. 1984–1989, [w:] Solidarność Pilska w podziemiu 1981–1989, pod red. J. Wąsowicza, Piła 2006.
Wąsowicz J., Śladami Sierpnia ’80 w Pile. NSZZ „Solidarność” Region Województwo Pilskie 1980–1981, Piła 2010.
Wąsowicz J., Środowisko i działalność Solidarności Walczącej w Pile, [w:] Organizacja Solidarność Walcząca w Wielkopolsce w latach 1983–1990, pod red. K. Brzechczyna i P. Zwiernika, Poznań 2009.
Zarys dziejów Piły w latach 1945–2000, pod red. M. Fijałkowskiego, Piła 2013.
Żuroch-Piechowski T., Krwawa Sobota – Internowani 1982, „Krople Historii” 2007, z. 7.
Internet
Stasiewski K., Gębarzewo – Ośrodek Odosobnienia dla Internowanych, http://internowani.xg.pl/ (dostęp: 22.10.2009).
Szejnfeld A. S., Nota biograficzna, http://www.szejnfeld.pl/wp-content/uploads/2016/01/Adam-Szejnfeld-Nota-biograficzna-szeroka.pdf (dostęp: 10.02.2021).
Informacje: Wolność i Solidarność, 2021-2022, s. 81 - 96
Typ artykułu: Oryginalny artykuł naukowy
Tytuły:
Internowani działacze NSZZ „Solidarność” z województwa pilskiego w ośrodkach odosobnienia we Wronkach, Gębarzewie, Kwidzynie i Wierzchowie Pomorskim
Interned NSZZ “Solidarność” Activists from Piła Voivodeship in the Internment Centres in Wronki, Gębarzów, Kwidzyn, Wierzchowo Pomorskie
Archiwum Salezjańskie Inspektorii Pilskiej
Publikacja: 2022
Status artykułu: Otwarte
Licencja: CC BY-SA
Udział procentowy autorów:
Korekty artykułu:
-Języki publikacji:
PolskiLiczba wyświetleń: 235
Liczba pobrań: 704