Violetta Sokoła-Szewioła

Proces likwidacji kopalń jest bardzo złożony i długotrwały. Towarzyszą mu różne zagrożenia, wśród których można wymienić sejsmiczność pogórniczą oraz deformacje powierzchni terenu. Problematyka ta jest przedmiotem projektu badawczego, w ramach którego wykonywany jest monitoring ruchów powierzchni na terenie nieczynnej już kopalni „Kazimierz-Juliusz”, która jest obecnie zatapiania. Monitoring realizowany jest z wykorzystaniem techniki GNSS oraz satelitarnej interferometrii radarowej (InSAR). W projekcie wykorzystywane są dane radarowe z projektu Copernicus, który realizowany jest przez Komisję Europejską we współpracy z Europejską Agencją Kosmiczną (ESA – European Space Agence). Monitoring techniką InSAR rozpoczęto w grudniu 2020 roku. Dodatkowo przeanalizowano powierzchniowe skutki pięciu wstrząsów górotworu o energii nieprzekraczającej wartości 6,5E+05 J (magnituda wstrząsu Mw = 2,1), które zarejestrowano w rejonie badań w latach 2018–2020. W artykule przedstawiono wyniki analizy jakościowej związków aktywności sejsmicznej z ruchami pionowymi powierzchni terenu. W celu zbadania potencjalnych zmian wysokościowych wykorzystano technologię DInSAR. Na podstawie obrazów interferometrycznych wygenerowanych z radarogramów w okresach przed i po wstrząsie, w styczniu 2019 roku, stwierdzono możliwość wystąpienia pionowych ruchów powierzchni terenu. Zmiany wysokościowe scharakteryzować można wartościami w zakresie pojedynczych milimetrów, wykraczających tylko nieznacznie poza zakres dokładności metody InSAR. Analiza interferogramów, obejmujących szersze bazy czasowe, wskazała na incydentalny wpływ wstrząsu na deformacje powierzchni terenu.

W celu realizacji postanowień dyrektywy INSPIRE konieczne jest podjęcie przez państwa członkowskie Unii Europejskiej odpowiednich działań umożliwiających łączenie w sposób jednolity danych przestrzennych pochodzących z różnych źródeł i współdzielenie ich przez wielu użytkowników i wiele aplikacji. Dane przestrzenne dotyczące podziemnego wydobycia węgla kamiennego w Polsce powinny być również dostępne w krajowym układzie odniesień przestrzennych. Przedsiębiorstwa górnicze prowadzą zasób kartograficzny w lokalnych prostokątnych płaskich układach współrzędnych. Standardowa procedura przekształceń nie zapewnia wymaganej dokładności, ze względu na to, że są to tereny objęte działalnością górniczą, a stabilność punktów jest ograniczona, dlatego podjęto badania. Efektem końcowym jest opracowanie oprogramowania, które można wykorzystać w Systemach Informacji Geograficznej do przekształcania danych przestrzennych z systemu używanego w kopalni do systemu krajowego. W artykule opisano pokrótce wybrane układy współrzędnych stosowane w polskich kopalniach podziemnych, opracowaną procedurę doboru stopnia i rodzaju wielomianu transformacji w zadaniu transformacji. Przedstawiono praktyczne zastosowanie procedury na terenie jednej z kopalń węgla kamiennego z wykorzystaniem autorskiego oprogramowania opracowanego w wynikach powyższych badań.