Roland Prejs

Biskup Aleksander Bereśniewicz objął rządy diecezją kujawsko-kaliską, której częścią była Wielkopolska Wschodnia, w trudnym okresie. Był to czas po powstaniu styczniowym, a jednym z problemów była kasata klasztorów w Królestwie Polskim, jako konsekwencja tego zrywu rewolucyjnego. Wiele klasztorów uległo całkowitej likwidacji, część z nich stała się etatowymi, w których gromadzono zakonników, czekając na ich wymarcie. Biskup Bereśniewicz starał się, w miarę swoich możliwości, ratować i podtrzymywać ich egzystencję. Choć nie było to łatwe, a trudności piętrzyły się ze strony władz zaborczych.

Artykuł przedstawia ewolucję stanu personalnego klasztoru franciszkanów (Braci Mniejszych Konwentualnych) w Kaliszu w l. 1864-1902. W 1864 r. carat przeprowadził kasatę klasztoru w Królestwie Polskim. Kilkanaście klasztorów zostało jednak zachowanych od kasaty jako tzw. klasztory etatowe – przeznaczone na dożywotnie pomieszczenie zakonników z klasztorów skasowanych. Klasztor w Kaliszu został uznany za klasztor etatowy. Zaraz po kasacie przybyli do niego zakonnicy z innych klasztorów franciszkanów, co sprawiło, że w pierwszej chwili liczba zakonników wzrosła do przeszło 50. Wkrótce jednak nastąpiły zgony, wyjazdy na emigrację, a część zakonników przeszła do duszpasterstwa parafialnego. Wskutek tego liczba zakonników w klasztorze w Kaliszu stopniowo zmniejszała się, tak, że w 1902 r. pozostało ich tylko trzech. W tym stanie rzeczy władze carskie zarządziły zamknięcie klasztoru w Kaliszu.  

Artykuł przedstawia wybrane sylwetki zakonników klasztoru franciszkanów w Kaliszu w latach 1864-1902. Przestawieni zostali kolejni przełożeni: Julian Ościk (przełożony w latach 1865-1868), Bernard Drągowski (przełożony w latach 1868-1872), Ignacy Rożniewski (przełożony w latach 1872-1876), Kazimierz Głogowski (przełożony w latach 1876-1891), Stefan Maciejowski (przełożony w latach 1892-1898) i Apolinary Kędzierski (przełożony w latach 1898-1902). Przedstawiono także sylwetki niektórych innych zakonników, zwłaszcza pełniących w klasztorze odpowiedzialne funkcje. Niektórzy, jak Jan Majewski, nie stawali na wysokości zadania, inni byli wsparciem dla kolejnych przełożonych. Zakon nie miał możliwości wpływania na dobór ludzi, bo nominacje na stanowiska klasztorne podlegały zatwierdzeniu przez władze carskie.