Przemysław Ostojski

Przedmiotem rozważań w niniejszym opracowaniu jest analiza instytucji procesowych zawartych w Księdze III – a w niezbędnym zakresie również w Księdze I – ReNEUAL Modelu kodeksu postępowania administracyjnego Unii Europejskiej. Celem analizy będzie ukazanie minimalnych standardów postępowania administracyjnego w państwach członkowskich UE. Standardy te zostaną zobrazowane według kryteriów składających się na pojęcie sprawiedliwości proceduralnej formułowanej w aktach prawa europejskiego. Według orzecznictwa TSUE oraz doktryny europejskiego prawa administracyjnego standardy postępowania prawa europejskiego wyrażone są w zasadach prawa takich jak m.in. zasada partycypacji, wymóg uzasadniania aktu administracyjnego czy prawo do wglądu w akta sprawy administracyjnej. W preambule zasad modelowych Księgi I ReNEUAL wskazano, że władze publiczne powinny mieć na względzie skuteczność (ang. efficiency), efektywność (ang. effectivenes) i zorientowanie na służbę publiczną (ang. service orientation). Cała Księga III służy urzeczywistnianiu podstawowego prawa do dobrej administracji w zakresie przygotowania decyzji w sprawach indywidualnych. Z perspektywy polskiego krajowego porządku prawnego Model jest w przypadku wielu rozwiązań innowacyjny. W zakresie instytucji związanych z wszczęciem postępowania szczególne znaczenie posiadają rozwiązania takie jak obowiązek wskazania przez organ już w zawiadomieniu stron o wszczęciu postępowania z urzędu  dostępnych środków odwoławczych (art. III-5 ust. 3), a także możliwość wydania przez organ opinii na temat informacji, które mają być dostarczone przez wnioskodawcę (art. III-13 ust. 2). Z punktu widzenia efektywnego wszczynania postępowań administracyjnych nowatorski charakter ma niewątpliwie dopuszczalność odrzucania bezcelowych lub oczywiście bezzasadnych wniosków (art. III-6 ust. 3). Natomiast w obszarze gromadzenia informacji nowatorskim rozwiązaniem jest przyjęcie w ramach regulacji ogólnej Modelu możliwości przeprowadzania inspekcji (art. III-16 i n.). Na etapie wydania decyzji administracyjnej istotne znaczenie ma ujęcie expressis verbis wymogu  uzasadnienia decyzji w sposób jasny, prosty i zrozumiały, a także pouczenie w decyzji (nieostatecznej) o możliwości zaskarżenia decyzji nie tylko w trybie administracyjnym, ale i sądowym oraz do Rzecznika Praw Obywatelskich. Opracowanie ReNEUAL jest niewątpliwym efektem konwergencji nie tylko samych rozwiązań prawnych państw członkowskich UE w płaszczyźnie administracyjnego prawa procesowego, ale również – a może nade wszystko – europejskiej myśli administracyjnoprawnej. Jego opublikowanie może otworzyć drogę do przenikania poszczególnych instytucji do krajowych regulacji postępowania administracyjnego. Z pewnością opracowanie Modelu wpłynęło też na treść projektu rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie otwartej, efektywnej i niezależnej administracji europejskiej, stanowiącego załącznik do projektu rezolucji Parlamentu Europejskiego z dnia 9 czerwca 2016 r.