Patrycja Kanafocka

Przedmiotem przedstawianego tekstu jest działalność poznańskiego kontrwywiadu w uświadomieniu zagrożenia szpiegostwem ludności cywilnej na terenie województwa poznańskiego, a także rola, jaką odegrała prasa Poznańskiego w realizacji tego zadania. Temat szpiegostwa w prasie wielkopolskiej był niewątpliwie jednym z najczęściej poruszanych w okresie II Rzeczypospolitej. Na jego popularność wpływało nie tylko szerokie zainteresowanie czytelników. Rozrastający się rynek prasowy i coraz większa konkurencja na nim powodowały, że konieczność zdobycia uwagi czytelników wymuszała koncentrację na tematach wzbudzających zainteresowanie. Zamieszczano nawet krótkie, a niepozbawione sensacyjnych wątków informacje o aresztowaniach czy podejrzeniach o szpiegostwo. Odrębną zupełnie kwestią była współpraca prasy z poznańską „Dwójką”, która, dopuszczając zamieszczanie artykułów o szpiegach i szpiegostwie, prowadziła akcję uświadamiania obywateli o grożącym im niebezpieczeństwie. Symbioza prasy i służb specjalnych przyniosła równe korzyści obydwu stronom. Dla prasy zamieszczanie interesujących opinię publiczną informacji przekładało się na liczbę czytelników i nakład, a co za tym idzie także na zysk. Służby specjalne realizowały poprzez prasę swoje cele. Edukowanie społeczeństwa było tylko jednym z nich, ważniejsze z perspektywy realizowania operacji było odwrócenie uwagi od przeprowadzanych działań kontrwywiadowczych i kierowanie jej w stronę działalności obcych służb.

W zakresie aktywności kobiet w okresie II Rzeczypospolitej zaszły zmiany. Pierwszą było osiągnięcie poczucia bezpieczeństwa, które spowodowało, że tajne organizacje samokształceniowe, czytelnie, biblioteki wydawały się zbędne, choćby dlatego, że wysiłek wykształcenia w duchu polskim spoczywający w czasach zaboru pruskiego głównie na kobietach, został przejęty przez państwo. Działalność charytatywna natomiast uległa wzbogaceniu o nowe inicjatywy, rozkwitało życie towarzyskie, w wolnym państwie prowadzone swobodnie. Powstawały stowarzyszenia zawodowe przy zakładach pracy i przedsiębiorstwach, w każdym zaangażowane były także kobiety. Przyjmowano je również do towarzystw zakładanych przez mężczyzn. Niewątpliwie największe osiągnięcie, a więc prawa wyborcze, było także wyzwaniem, uniemożliwiało cichą pracę w swoim gronie, do której kobiety zdążyły się przyzwyczaić i wymagało niekiedy radykalnego forsowania argumentów, wymuszało poszerzenie horyzontów. Udział kobiet w przestrzeni społecznej II Rzeczypospolitej bez pracy rozpoczętej w XIX wieku byłby niemożliwy. Uświadomienie bowiem, również społeczne czy polityczne, jest procesem, w którym długa droga to nie tylko czas rozwoju kobiety – świadomej obywatelki, lecz i mężczyzny, gotowego, aby dzielić przestrzeń społeczną z kobietą.