Mateusz Król

PAINTERS GUILD IN CRACOW IN THE PERSPECTIVE OF THE 1490 STATUTE

It can be assumed that the first guild organizations in the medieval Cracow were established by settlers from southern Germany and from Silesian towns who started to settle in the city in the second half of the 13th century. The oldest known and preserved law of craft guild dates back to 1377 and it belongs to the guild of furriers of Cracow. There is no doubt that the statutes of the guild are the primary source of knowledge about the functioning of the craft guild as they depict the most important aspects of life of the craft guild community. Their informative value is limited however due to their normative nature. On the other hand, it may be presumed that the modern versions of the guild laws contain provisions equivalent to those that were in force in the Middle Ages. The statute of the guild of painters from 1490 and its modern version of 1581 are a perfect example. Nevertheless, confronting the provisions provided in the statutes with the official reports of court sessions, we can easily come to the conclusion that the life of the community does not always correspond to the model expressed in the guild law.
 

Celem niniejszego artykułu jest ukazanie krakowskiej serii ksiąg przyjęć do prawa miejskiego na szerszym tle innych źródeł tego rodzaju zachowanych w miastach polskich i wybranych krajów europejskich.

Księgi przyjęć do prawa miejskiego stanowią wyodrębniony rodzaj produkcji kancelaryjnej, tworzony w gminach miejskich na szerokim obszarze od Wysp Brytyjskich po wschodnie krańce Europy Środkowej. Ich geneza sięga połowy XIII w., natomiast główny okres rozwoju trwał przynajmniej do połowy XVI w. Powstanie tego typu rejestrów wiąże się z funkcjonowaniem na wspomnianym wyżej terytorium obowiązku złożenia przysięgi przy uzyskaniu prawa miejskiego. Czynność tę rejestrowały księgi przyjęć.

Porównanie materiału dotyczącego innych ośrodków miejskich ujawnia, że księgi krakowskie były częścią tego szerokiego zjawiska. Rozpoczęte jeszcze u schyłku XIV w. i zachowane z niewielkimi lukami aż do końca XVIII w., krakowskie libri iuris civilis stanowią jednak znaczący zabytek nie tylko w skali Polski, ale też Europy Środkowej. Brak na tym obszarze innej serii, która byłaby równie kompletna, a przy tym bogata w materiał.

Omówiona została również instytucja prawa miejskiego. Jej obraz funkcjonujący w polskim piśmiennictwie w znacznym stopniu uległ dezaktualizacji, nie uwzględniał przy tym badań zagranicznych. Analiza nowszej literatury dotyczącej tegoż zagadnienia pozwoliła przedstawić prawo miejskie w innym świetle.

W oparciu o literaturę i wcześniejsze studia źródłoznawcze przedstawiono także możliwości badawcze, jakie oferują krakowskie księgi przyjęć do prawa miejskiego. Zagadnienia te, wpisujące się w szeroki nurt historii społecznej, nie doczekały się dotąd gruntownego opracowania. Niniejsza praca stanowić może zachętę i podstawę do tego typu badań.