Martina Bečvářová

Matematyka w dwudziestoleciu międzywojennym w Europie Środkowo-Wschodniej. Raport z międzynarodowego projektu badawczego za lata 2018–2020

W artykule zaprezentujemy najważniejsze wyniki międzynarodowego projektu badawczego The impact of WWI on the formation and transformation of the scientific life of the mathematical community, który w latach 2018–2020 był wspierany przez Czech Science Foundation i skupił prace dziesięciu badaczy z pięciu krajów (Czechy, Polska, Słowacja, USA i Ukraina), którzy współpracowali z historykami matematyki i matematykami z innych krajów europejskich. Przedstawimy nasze motywacje związane z powstawianiem projektu, przygotowania metodyczne i doświadczenia zawodowe, które wykorzystały międzynarodowy skład zespołu i jego wieloletnią współpracę, unikatowe doświadczenia i stałą pracę nad źródłami archiwalnymi, jak również dorobek naukowy. Przedstawimy wybór naszych ogólnych kierunków badawczych, pytania badawcze oraz zaprezentujemy główne tematy badawcze projektu. Podamy najważniejsze wyniki prac projektowych (książki, artykuły, wykłady na zaproszenie organizatorów konferencji, prezentacje na krajowych i zagranicznych konferencjach i seminariach oraz targach książki, wystawy, popularyzacje wyników wśród uczniów, nauczycieli, matematyków, historyków nauki i osób interesujących się matematyką i jej historią). Dokonamy analizy przyszłych korzyści, jakie projekt stworzył np. nowe platformy dla kolejnych międzynarodowych badań i współpracy oraz odkrycie nowych, interesujących pytań badawczych, problemów i planów.

Article available under CC BY license.

License text: https://creativecommons.org/licenses/by/4.0/legalcode   

The most important and interesting phenomena from the history of the association Mathematische Kränzchen in Prag (the Prague German Mathematics Community), which operated in Prague between spring 1913 and spring 1934, will be introduced, on the basis of the study of surviving archive sources available in Czech country and abroad, original professional journals mathematical works, and diverse secondary literature. We will try to clarify the position of the German mathematical community in the Czech lands, respectively in Central Europe in the 1920s and 1930s. We will try to capture its specifics resulting from the Prague genius loci, to describe its contributions to the development of science, to indicate its links to the surrounding German scientific world and to show its relations with Czech and foreign professional associations and societies.

From 1860s, the number of mathematicians, teachers and authors of monographs, textbooks and papers in Bohemia increased noticeably. This was due to the improvement of education and the emergence of societies. During 1870s and 1880s many candidates for teaching mathematics and physics were without regular position and income. Some of them went abroad (especially to the Balkans) where they obtained better posts and started to play important roles in the development of “national” mathematics and mathematical education. The article describes this remarkable phenomenon from the history of the Czech mathematical community and analyzes its influence on other national communities.

In the Czech lands, there is a long and fruitful tradition of research and study of the history of mathematics which began in the second half of the 19th century. The most important papers and books were written by J. Smolík, F.J. Studnička, J. Úlehla, K. Rychlík and Q. Vetter. But from the 1950s to the 1980s only a few professionals from the Institute of History of the Academy of Sciences of the Czech Republic, along with a few university professors, devoted their attention to the history of mathematics. For example, we can mention two historians of mathematics, Jaroslav Folta and Luboš Nový, whose papers and activities became well-known in Europe. However, on account of various professional and political circumstances, no new generation of historians of mathematics was raised. The first step to the new development of research in the history of mathematics was made in the 1980s, when the special commission on history of mathematics was created at the Faculty of Mathematics and Physics of Charles University in Prague, thanks to activities of Jindřich Bečvář, Ivan Netuka and Jiří Veselý.