Marek Kucharski

Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób wątki śmierci i melancholii przeplatają się ze sobą w twórczości Virginii Woolf. Ze szczególną intensywnością widoczne są one w powieściach pisarki. Przedmiotem mojej analizy są następujące dzieła: Podróż w świat, Pokój Jakuba, Pani Dalloway, Do latarni morskiej, Lata i Fale. Powieści zestawione są ze sobą nie w sposób chronologiczny, lecz tematyczny, tak by ukazać ewolucję w podejściu pisarki do interesującego mnie zagadnienia. Moją intencją jest znalezienie związków, które zobrazowałyby zależność pomiędzy wydarzeniami w życiu pisarki, jej postępującą chorobą, która doprowadziła do samobójczej śmierci, oraz jej twórczością literacką. Zasadnicza część artykułu skupia się na odnajdywaniu wspomnianych wątków w powieściach pisarki oraz na zdefiniowaniu środków i technik literackich, za pomocą których Woolf wplata je w treść swoich dzieł. Początkowo śmierć ukazana jest jako wydarzenie, które, choć tragiczne, może prowadzić do duchowego oczyszczenia i pojednania między protagonistami. Dzieje się tak w wypadku śmierci głównej bohaterki w powieści Podróż w świat. Śmierć przybiera w niej charakter melancholijny. Później, wraz z postępującą dezintegracją psychiki pisarki, śmierć staje się coraz bardziej bezsensowna i nieuzasadniona. Bohaterowie giną na wojnie, tak jak Jakub Flanders w powieści Pokój Jakuba, bądź są tej wojny ofiarami, tak jak Septimus Smith w Pani Dalloway, który nie mogąc zaakceptować otaczającej go rzeczywistości, popełnia samobójstwo. Z kolei główna bohaterka Lat, choć otoczona rodziną, umiera w samotności i poczuciu wyobcowania. Ewolucja w podejściu pisarki do zagadnienia nie rozwija się
linearnie, lecz zmienia często swoją formę, a jej kulminacją jest powieść Do latarni morskiej, gdzie śmierć została ukazana w kontekście historycznym i rodzinnym, przybierając formę wydarzenia o charakterze zarówno melancholijnym, jak i tragicznym. W powieści tej zagadnienie śmierci jest również pretekstem do rozważań o charakterze filozoficznym i estetycznym. Motywy melancholii i śmierci wpisują się ponadto w paletę działań Woolf jako pisarki eksperymentalnej, czego potwierdzeniem jest powieść Fale. Intensywność, z jaką motywy śmierci i melancholii pojawiają się w twórczości Virginii Woolf, jest świadectwem nie tylko długotrwałego cierpienia pisarki, lecz również potwierdzeniem licznych wysiłków twórczego przetransponowania go na język literatury. Wspomniane motywy stanowią literacki kontrapunkt dla prób samobójczych, załamań psychicznych, jak również okresów rekonwalescencji, wypełnionych twórczą niemocą. Ewoluujący punkt widzenia pisarki wobec zagadnienia prowadzić może do wniosku, że jej tragiczna śmierć była finalnym stadium procesu dojrzewania decyzji o samobójstwie, czego wspomniane powieści są potwierdzeniem.