Lisa Beltramo
Romanica Cracoviensia, Tom 12, Numer 3, Tom 12 (2012), s. 235 - 251
https://doi.org/10.4467/20843917RC.12.016.0733
Między Galileuszem a Polską: siedemnastowieczna wersja łacińska dzieła Proposta della longitudine
Ważnym elementem intelektualnej biografii Galileusza są kontakty uczonego z Polską. Jest to temat jeszcze nie do końca opracowany. Uwagę poświęcili mu Artur Wołyński w swych studiach filologicznych w połowie XIX w. oraz Bronisław Biliński w 1969 r. Prowadzone badania doprowadziły nas do nieznanej łacińskiej wersji Proposta della longitudine wydanej w Krakowie w 1642 r. Jest to krótki tekst znany we Włoszech z rękopisu, którego jedyna kopia zachowała się w Biblioteca Nazionale we Florencji. Krakowski druk, jedyny przekład tekstu Galileusza dokonany w Polsce w XVII wieku, stanowi element pozwalający na dokładniejszą rekonstrukcję relacji pizańskiego myśliciela z kulturą polską, co potwierdza również zachowane archiwum epistolarne uczonego. Odnaleziony dokument jest nie tylko cenny z uwagi na swoją wagę bibliograficzną, ale stanowi ślad pozwalający na odkrycie i zanalizowanie ciekawych aspektów polityki kulturalnej prowadzonej apud populos externos wobec burzliwych losów Galileusza, jak i działań samego astronoma (spontanicznych czy zamierzonych), zmierzających do propagowania własnego dzieła. Istotne jest też to, że recepcja włoskich tekstów w Polsce, podobnie jak w innych krajach na północ od Alp, jest związana z postrzeganiem ich „ładunku nowoczesności i innowacyjności” (Davide Conrieri). Przekład Proposta della longitudine, opublikowany w Krakowie 30 lat po powstaniu oryginału, staje się zatem w Polsce – w zamiarze mecenasa i tłumacza – przedmiotem debaty publicznej na temat jego treści i ideologii.