Lidia Szczepanik

Bogini Kali (Kālī) bardzo często staje się ofiarą stereotypów wywodzących się z najstarszych tekstów sanskryckich. Przedstawiana jest jako bezwględna wojowniczka, która pojawia się podczas bitwy i chroni wszechświat przed najbardziej niebezpiecznymi demonami. W tekstach Bhagawatapurany (Bhāgavatapurāṇa), Mahabharaty (Mahābhārata) i Dewimahatmji (Devīmāhātmya) Kali pokazuje swój niezłomny charakter – jest bezwględna i porywcza. Marguerite Yourcenar (1903–1987) zdecydowała się uczynić Kali bohaterką powieści Kali, której ucięto głowę. Jednakże bohaterka Yourcenar w niczym nie przypomina groźnej bogini, jaka pojawia się w tekstach sanskryckich. Celem artykułu jest wyłonienie indyjskich mitów i legend, które mogły zainspirować autorkę (jeżeli w ogóle inspirowała się ona Indiami). Wnioski są zaskakujące, Yourcenar bowiem najprawdopodobniej inspirację czerpała z ludowego mitu pochodzącego z Indii południowych, dotyczącego bogini ospy wietrznej Mariyamman (Māriyammaṉ). Legenda o Mariyamman z kolei została opublikowana przez podróżnika Pierre’a Sonnerata w Voyage aux Indes orientales et à la Chine, fait depuis 1774 jusqu’à 1781 (1782). Podobieństwo charakterów pomiędzy boginią ospy i Kali stworzoną przez Yourcenar jest niezaprzeczalne, jednak najważniejsza jest historia o ich narodzinach – obie kobiety powstały, gdy przypadkowo połączono „czystą” głowę kobiety z najwyższej kasty ze zbrukanym ciałem kobiety z kasty najniższej. Wynika z tego, że Yourcenar nie czerpała z oryginalnych, sanskryckich mitów dotyczących Kali, lecz przeniosła miejscowy mit o Mariyamman na znaną postać bogini śmierci.

James Joyce seems to have been well acquainted with Indian thought. In Finnegans Wake he abundantly employs Sanskrit terms, especially those connected with Buddhist philosophy. The Sanskrit words are oftentimes straightforward and can be identified with some degree of certainty thanks to the context in which they appear. The aim of this paper is to enumerate and gloss the Sanskrit terms that appear in Finnegans Wake with particular attention being paid to Book IV.